top of page
1. CHIA TAY (IIVua 1:1-2:24)
Ê-li-sê...
...(có nghĩa “Đức Chúa Trời là sự cứu rỗi”) là đầy tớ và là học trò của Ê-li trong 10 năm, hưng giờ đã đến lúc Đức Giê-hô-va gọi Ê-li, đầy tớ can đảm của Ngài về với Ngài. Chúng ta thường nghĩ rằng họ là những người có tâm tính khác nhau, Ê-li là “con trai của sấm sét” và Ê-li-sê là người chữa lành dịu dàng. Điều nầy không có nghĩa là Ê-li không bao giờ nhẹ nhàng hòa nhã hay Ê-li-sê không bao giờ nghiêm khắc, vì Kinh Thánh cho thấy điều ngược lại.
Nhưng nói chung, Ê-li đến như Giăng Báp-tít, đặt cái búa kề rễ cây, trong khi Ê-li-sê tiếp bước với chức vụ khá giống với chức vụ của Chúa Giê-xu (Mat 3:1-12; Mat 11:16-19). Trong những sự kiện cuối cùng trong mối quan hệ thuộc linh nầy, chúng ta nhận thấy 4 lẽ thật quan trọng được mặc khải về Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên.
1. Đức Chúa Trời đoán xét tội lỗi (IIVua 1:1-18)
Sau khi vua gian ác A-háp băng hà, dân Mô-áp lợi dụng A-cha-xia, con trai và là người kế vị A-háp vi phạm hiệp ước của một nước chư hầu ràng buộc họ với Y-sơ-ra-ên (c.1 IIVua 3:4-5). Nhiều năm trước, Đa-vít đã đánh thắng dân Mô-áp (IISa 8:2) và Giô-ram người kế vị của A-cha-xia sẽ kết hợp với Giô-sa-phát, vua Giu-đa, để đánh lại dân Mô-áp (IIVua 3:6). Nhưng Đức Giê-hô-va là Chúa của tất cả dân trên đất (Công 17:24-28; Đa 5:19,21; Đa 7:27) bản án của Ngài xác định A-cha-xia là người gian ác (IVua 22:10,51-53), nhưng khi Đức Giê-hô-va không cho phép cai trị thì chính Ngài sẽ cai trị (Thi 33:10-11).
• Thờ thần tượng (IIVua 1:2-4).
Một thập niên trước khi A-cha-xia gặp tại nạn, Ê-li đã đại thắng trước thần Ba-anh (IVua 18:1-46), nhưng A-háp và Giê-sa-bên không nhận ra lỗi lầm họ đã không thay đổi, cả gia đình của họ cũng như vậy (IVua 22:51-53). Khi A-cha-xia bị thương nặng do ngã từ cửa sổ, ông lại quay sang nhờ cậy thần Ba-anh mà không nhờ cậy Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên. “Ba-anh” có nghĩa đơn giản là “chúa” và “Ba-anh-Xê-bụt” có nghĩa là “chúa của loài sâu bọ”, một trong những danh mà các kẻ thù của Chúa Giê-xu đã dùng để sỉ nhục Ngài (Mat 10:25).
Tại sao vua quyết định sai các sứ giả đi 40 dặm đến Éc-rôn để cầu vấn thần Ba-anh? Thật sự Ê-li đã giết chết 450 tiên tri của Ba-anh (IVua 18:19,22,40), nhưng đó là chuyện của 10 năm về trước.
Chắc chắn những tiên tri khác của Ba-anh vẫn còn hoạt động trong xứ. Ba mẹ của vua đã đãi ăn hàng trăm tiên tri nầy (IVua 18:19), và không khó cho vua A-cha-xia khi muốn nhờ các tiên tri Ba-anh sang giúp đỡ. Có lẽ ông sai người đến Éc-rôn vì ông không muốn dân sự ở Sa-ma-ri biết tình trạng của ông nghiêm trọng như thế nào. Đền thờ thần Ba-anh tại Éc-rôn rất nổi tiếng vì Ba-anh là thần chính của của thành đó, và người ta không bất ngờ khi vua sai người đến đó xin giúp đỡ. Lưu ý A-cha-xia xin các tiên tri của thần Ba-anh đoán bệnh, không phải chữa bệnh.
Đức Chúa Trời luôn báo cho các đầy tớ Ngài những điều mà người khác không biết gì (Gi 15:15 Am 3:7). “Thiên sứ của Đức Giê-hô-va” nầy rất có thể là chính Đức Chúa Giê-xu của chúng ta một trong những cách hiển hiện của Ngài trước khi Ngài giáng thế (Sa 16:7; Sa 18:1-33; Sa 21:17; Sa 22:11; Sa 48:16). Khi các đầy tớ của Đức Chúa Trời đồng đi với Chúa, họ có thể tin nơi sự dẫn dắt của Ngài khi họ cần. Đây chắc chắn là kinh nghiệm của Ê-li (c.15 IVua 17:3; IVua 18:1; IVua 21:18).
Ê-li ngăn chặn những sứ giả của vua và truyền cho họ một sứ điệp nhằm khiển trách và cảnh tỉnh vua. Tại sao ông ta muốn nhờ thần hay chết ở Éc-rôn trong khi Đức Chúa Trời hằng sống của Y-sơ-ra-ên đang sẳn sàng cho ông ta biết điều gì đang xảy ra? Ông ta chắc sẽ chết! Tin xấu nầy được lập lại 3 lần: hai lần bởi Ê-li (c.4,16) và một lần bởi các sứ giả (c.6). Thay vì là phát ngôn viên cho thần Ba-anh, các sứ giả trở thành người rao truyền Lời Đức Chúa Trời cho vua.
• Kiêu ngạo (IIVua 1:5-12).
Chắc chắn các sứ giả của vua không biết Ê-li là ai và không nhận ra ông cho đến khi họ trở về cung điện! Ê-li là kẻ thù của A-háp (IVua 21:20) và A-cha-xia là con trai của A-háp. Nên chắc chắn A-cha-xia đã nói điều gì đó với các cận thần của mình về tiên tri nầy. Sự mô tả của các sứ giả về Ê-li nhắc chúng ta nhớ đến Giăng Báp-tít, là người hầu việc trong “tâm thần quyền phép Ê-li” (Lu 1:17; Mat 3:4). Giống như Giăng Báp-tít, Ê-li mặc áo lông lạc đà, là loại áo dành cho người nghèo không như áo dài sang trọng của vua (Mat 11:7-10).
Lời thông báo rằng vua sẽ chết lẽ ra làm A-cha-xia ăn năn tội lỗi mình và tìm kiếm Đức Giê-hô-va, nhưng không, ông ta cố tìm cách hãm hại Ê-li. (Điều nầy nhắc chúng ta về sự kiện vua Hê-rốt tìm cách bắt Giăng Báp-tít 14:1-12). A-cha-xia biết rằng Ê-li là một kẻ thù đáng ghét nhất, nên ông ta sai một quan cai và 50 binh lính đến đưa Ê-li vào cung; nhưng ông đã đánh giá thấp quyền phép của tiên tri Ê-li. Có phải A-cha-xia nghĩ rằng ông ta có thể giết chết tiên tri nầy và như vậy làm vô hiệu lời tiên tri ấy?
(Lời Chúa trong câu 15 gợi ý rằng vua đang nghĩ đến chuyện giết chết Ê-li). Hay là vua đang hy vọng có thể khiến Ê-li thay đổi được lời tiên tri ấy. Nhưng Ê-li nhận lệnh từ Vua trên muôn vua, không phải từ vua của thế gian, nhất là vua đang thờ thần tượng và là con trai của những kẻ giết người. Nhiều năm trước, Ê-li đã chạy trốn trong sợ hải khi nghe lời đe dọa của Giê-sa-bên (IVua 19:1-21), nhưng lần nầy ông vẫn đứng yên và đối diện với các binh lính mà không chút lo sợ.
Quan cai chắc chắn không dùng danh xưng “người của Đức Chúa Trời” như một lời chúc tụng Ê-li hoặc như một lời xưng nhận đức tin của mình, vì ai cũng biết “người của Đức Chúa Trời” là một từ đồng nghĩa với từ “tiên tri”. Câu đáp lời của Ê-li có nghĩa là, “Vì ngươi gọi ta là người của Đức Chúa Trời, hãy để ta chứng minh cho ngươi điều đó. Đức Chúa Trời của ta sẽ xử ngươi theo như lời của ngươi nói”.
Lửa từ trời thiêu đốt tất cả 51 người. Hình phạt nầy được lập lại khi nhóm 50 người thứ hai đến. Lưu ý rằng quan cai thứ hai đã ra lệnh cho Ê-li “Hãy mau mau xuống, đừng để vua của ta chờ đợi nữa! Ký ức về cuộc thách thức trên Núi Cạt-mên chắc đã cảnh báo cho vua và các binh lính của mình rằng Ê-li có thể gọi lửa từ trời (IVua 18:1-46).
Chúng ta không nên giải thích hai lần Đức Chúa Trời thạnh nộ là bằng chứng cho sự bực tức về phía Ê-li và sự không công bình về phía Đức Chúa Trời. Xét cho cùng, có phải các binh lính chỉ đang làm nhiệm vụ của họ và vâng theo lệnh của chủ mình? Hai tình tiết về hình phạt bằng lửa nầy là những sứ điệp rất ấn tượng từ Đức Giê-hô-va đó là vua và dân sự phải ăn năn nếu không họ sẽ nếm hình phạt của Đức Chúa Trời. Dân sự đã quên những bài học về Núi Cạt-mên, và hai hình phạt nầy nhắc họ nhớ rằng Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên là “một đám lửa tiêu cháy” (Phuc 4:24; Phuc 9:3; He 12:29).
Vua A-cha-xia là người kiêu ngạo, ông đã hy sinh hai quan cai và 100 người trong nỗ lực vô ích nhằm ngăn chặn cái chết của mình. Những người nầy vô tội, là nạn nhân của ý thích bất chợt của vua, nhưng là những người có tội vì đã sẳn sàng nghe theo bất cứ điều gì vua mình ra lệnh. Nếu họ làm theo cách của quan cai thứ ba, họ cũng sẽ sống. [1]
• Không vâng lời (IIVua 1 :13-18).
Nhất quyết bắt Ê-li phải vâng theo lệnh của mình, vua đã sai quan cai thứ ba cùng với toán lính đến gặp Ê-li, nhưng lần nầy quan cai tỏ ra khôn ngoan và hạ mình. Không như vua và hai quan cai trước, ông ta đầu phục Đức Giê-hô-va và đầy tớ của Ngài. Lời cầu xin của quan cai thứ ba cho chính mình và cho lính đi theo mình là bằng chứng cho thấy ông đã nhận biết quyền phép của Ê-li và ông sẽ không làm tổn hại đến đầy tớ của Đức Chúa Trời.
Lời Chúa trong câu 15 gợi ý rằng nguy hiểm đang nằm trong tay quan cai chứ không phải trong tay vua. Có lẽ vua đã ra lệnh giết Ê-li trên đường đi đến cung vua hoặc sau khi ông rời cung vua. Nếu vua phải chết, thì ít nhất ông cũng bắt Ê-li phải chết theo!
Vua nằm trên giường khi Ê-li ra mắt ông và lần thứ hai Ê-li nói rằng vua sẽ chết. Đức Giê-hô-va phải lập lại sứ điệp của Ngài bao nhiêu lần với những tội nhân gian ác? Vua sẽ rời khỏi thế gian mang theo câu nói “ngươi hẳn sẽ chết” còn văng vẳng bên tai, nhưng ông vẫn không vâng theo Lời Chúa.
Một lần nữa chúng ta được nhắc về thái độ của Hê-rốt đối với Giăng Báp-tít, vì Hê-rốt đã nghe Giăng Báp-tít nhưng vẫn không ăn năn (Mac 6:20). Sau hai năm làm vua, A-cha-xia đã băng hà, đúng như lời Ê-li tiên tri, em trai ông Giô-ram lên kế vị. Lưu ý vua Giu- đa trong thời điểm đó cũng có tên là Giô-ram (c.17). Để tránh nhầm lẫn, chúng ta sẽ gọi em trai A-cha-xia, vua Y-sơ-ra-ên là Giô-ram, còn con trai Giô-sa-phát, vua Giu-đa là Giê-hô-ram (Jehoram).
Trước khi qua phân đoạn khác, chúng ta cần ghi nhớ rằng thế gian kiêu ngạo và không chịu ăn năn sẽ gánh chịu cơn thạnh nộ của Đức Chúa Trời một ngày nào đó. Điều nầy sẽ xảy ra “khi Đức Chúa Jêsus từ trời hiện đến với các thiên sứ của quyền phép Ngài, giữa ngọn lửa hừng, báo thù những kẻ chẳng hề nhận biết Đức Chúa Trời, và không vâng phục Tin lành của Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta. Họ sẽ bị hình phạt hư mất đời đời, xa cách mặt Chúa và sự vinh hiển của quyền phép Ngài” (IITe 1:7-9). Đức Chúa Trời “biểu hết thảy các người trong mọi nơi đều phải ăn năn” (Cong 17:30) điều nầy có nghĩa là những ai không ăn năn là những người chống nghịch Đức Chúa Trời. Phúc-Âm không chỉ là sứ điệp để tin, nó còn là một mạng lệnh để vâng giữ.
2. Đức Chúa Trời muốn chúng ta ghi nhớ (IIVua 2:1-6)
Vua A-cha-xia chết nhưng Ê-li không chết! Ông được cất lên thiên đàng trong cơn gió lốc, trên những con ngựa lửa kéo một cổ xe bằng lửa. Giống như Hê-nóc, ông ta đồng đi với Đức Chúa Trời và rồi thình lình biến mất với Ngài (Sa 5:21-24; He 11:5). Cả hai người đã minh họa cho hình ảnh các thánh đồ được cất lên khi Chúa Giê-xu trở lại (ITe 4:13-18). Nhưng trước khi Ê-li giao việc lại cho Ê-li-sê, người kế nhiệm, hai người cùng đi từ Ghinh-ganh đến bên kia Giô-đanh. Đức Giê-hô-va có ít nhất 3 mục đích khi Ngài dẫn dắt hai đầy tớ nầy cùng đi với nhau.
• Nắm bắt hiện tại.
Ê-li-sê biết rằng thầy mình sắp rời xa mình (c.1,3,5), ông muốn ở bên cạnh thầy cho đến phút cuối cùng, nghe lời thầy khuyên nhũ và học hỏi từ thầy. Có lẽ Ê-li muốn Ê-li-sê ở lại phía sau và để ông đi một mình, nhưng đây chỉ là thử thách lòng tận hiến của Ê-li-sê. Khi Ê-li ném chiếc áo choàng trên Ê-li-sê và chọn người trẻ ấy làm người kế nhiệm cho mình, Ê-li-sê đã hứa, “Tôi sẽ theo ông” (IVua 19:20), ông đã giữ lời hứa đó.
Suốt những năm hai người đi với nhau, chắc chắn họ dần quí mến và hiểu nhau sâu sắc. “Loài người ở một mình thì không tốt” (Sa 2:18) áp dụng cho những người hầu việc Chúa cũng như trong hôn nhân. Môi-se và A-rôn cùng nỗ lực bên nhau, Đa-vít và Giô-na-than cùng khích lệ nhau, Phao-lô ban đầu có Ba-na-ba đồng hành, sau đó có Si-la và Lu-ca bạn đồng công thường xuyên với ông. Ngay cả Chúa chúng ta đã sai môn đồ Ngài đi từng đôi một (Mac 6:7; Tr 4:9-12). Chúng ta không chỉ là bạn đồng công với Chúa, mà còn với dân sự Ngài, vì vậy không nên tranh cạnh khi cùng hầu việc cho cùng một Đức Chúa Trời (Gi 4:34-38; ICo 3:1-9).
Chúng ta không bao giờ biết lúc nào bạn và những người cộng sự sẽ rời bỏ chúng ta. Đức Chúa Trời nói cho Ê-li-sê biết Ê-li sẽ rời khỏi ông, nhưng chúng ta không biết khi nào chúng ta hay bạn chúng ta về nước Chúa. Chúng sẽ đánh mất đi những cơ hội quý báu để biết về nhau về Chúa và Lời Ngài nếu lãng phí thì giờ vào những chuyện vặt. Lòng tôi thật vui mừng khi tôi tấy những Cơ-đốc nhân trẻ nhận thức đúng giá trị của “những thánh đồ lớn tuổi”, những người từng trải trong công việc hầu việc Chúa, và biết học hỏi từ họ. Một ngày, “những dày dạn” nầy sẽ được gọi về nước Chúa và chúng ta không còn cơ hội học hỏi từ họ nữa.
Hai người nầy đại diện cho hai thế hệ khác nhau và có tính cách trái ngược nhau, nhưng họ có thể làm việc chung với nhau. Thật đáng trách cho những người trong cùng một Hội thánh lại chia rẽ nhau vì không cùng ban ngành. Tôi nghe một mục sư trẻ nói rằng anh ta không muốn Hội thánh của anh ta có người nào trên 40 tuổi và tôi tự hỏi anh ta sẽ tìm đâu ra những lời khuyên khôn ngoan thường đến từ những người trưởng thành. Tôi tạ ơn Chúa vì những “Ê-li” trong cuộc đời tôi, luôn kiên nhẫn với tôi và dành thời gian hướng dẫn tôi. Giờ đây tôi muốn chia sẻ những ơn phước đó với người khác.
• Chuẩn bị cho tương lai.
Tại Bê-tên, Giê-ri-cô, và Ghinh-ganh, hai người đã viếng thăm “các môn đồ của những tiên tri” (c.5,7,15 IIVua 4:1,38-40; IIVua 6:1,7; IIVua 9:1; IVua 20:35), những bạn bè của những người tận tụy được Đức Chúa Trời kêu gọi trong chức vụ nghiên cứu Kinh Thánh và dạy dỗ cho dân sự. Sa-mu-ên đã lập một trong những “trường” nầy tại Ra-ma (ISa 7:17; ISa 28:3; ISa 10:5,10; ISa 19:20-23).
Những người nầy sẽ giống như những nhóm người cố vấn trong Hội thánh chúng ta, hoặc như những trường Kinh Thánh ngày nay. Công việc của Đức Chúa Trời luôn là công việc được truyền từ thế hệ nầy cho thế hệ khác và chúng ta phải trung tín vâng theo IITi 2:2 “Những điều con đã nghe nơi ta ở trước mặt nhiều người chứng, hãy giao phó cho mấy người trung thành, cũng có tài dạy dỗ kẻ khác”.
Những tiên trẻ tuổi biết rằng thầy của họ sắp rời khỏi họ, nên những lần gặp mặt cuối cùng nầy gây nhiều xúc động. Chúng ta có những “lời từ biệt” trong Kinh Thánh như của Môi-se (sách Phục-truyền), Giô-suê (Gios 23:1-24:33), Đa-vít (ISu 28:1-29:11), Chúa Giê-xu (Gi 13:1-16:33) và Phao-lô (Công 20:17-38; IITi-mô-thê), nhưng Kinh Thánh không cho chúng ta biết Ê-li nói gì với những học trò yêu dấu của mình. Chắc chắn ông bảo họ phải nghe lời Ê-li-sê giống như đã vâng theo lời ông, để giữ lòng trung thành với Lời Đức Chúa Trời và làm mọi việc mà Ngài phán dặn khi họ tranh chiến với các thần tượng trong xứ. Trách nhiệm của họ là phải kêu gọi dân sự quay về vâng phục giao-ước của Đức Chúa Trời (Phuc 27:1-30:20) để Ngài được đẹp lòng mà ban ơn và hàn gắn đất nước.
Trong suốt những năm tôi được đặc ân hướng dẫn cho sinh viên trường Kinh Thánh, tôi thường nghe một vài em sinh viên nói rằng, “Tại sao chúng ta đi học trường Kinh Thánh? Charles Spurgeon có học đâu và cả Campell Morgan hay D.L. Moody cũng vậy!”. Tôi luôn trả lời, “Nếu có em nào trong số các em là những Spurgeon, Morgan hay Moody, chúng tôi chắc chắn sẽ phát hiện ra và cho phép em đó thôi học. Nhưng tôi xin nhắc các em rằng cả Spurgeon và Moody đều đã lập trường Kinh Thánh, Campbell Morgan từng là hiệu trưởng của một trường Kinh Thánh và đi dạy nhiều nơi. Cho nên hãy lo chăm chỉ học đi”
Đức Chúa Trời có những cách khác nhau để đào tạo các đầy tớ của Ngài, nhưng Ngài vẫn mong chờ thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau những lẽ thật quý báu mà họ nhận được từ những người đi trước, “đạo đã truyền cho các thánh một lần đủ rồi” (Giu 1:3)
• Nhìn lại quá khứ.
Ghinh-ganh, Bê-tên, Giê-ri-cô, và sông Giô-đanh là những nơi quan trọng trong lịch sử Do-thái, mỗi nơi mang theo mình một sứ điệp có ý nghĩa. Trước khi được cất lên trời. Ê-li muốn thăm tất cả nơi đó lần cuối và dẫn Ê-li-sê đi theo. Đức Chúa Trời đời đời của chúng ta không ngự những nơi đặc biệt nào đó, nhưng chúng ta, là những tạo vật của thời gian và lịch sử, ần những điều mắt thấy được để giúp ghi nhớ và hiểu hơn về những việc Đức Chúa Trời đã làm cho dân sự Ngài. Quá khứ không phải là cái neo để giữ chúng ta lại nhưng là bánh lái để dẫn dắt chúng ta, và Đức Chúa Trời có thể dùng “những ký ức xác thực” nầy đề củng cố đức tin của chúng ta.
Một thi sĩ người Anh, W. H.Auden đã viết, “Con người là một tạo vật làm nên lịch sử; con người không thể lập lại quá khứ cũng không lãng quên nó”. Chúng ta cần phải nhớ rằng Đức Chúa Trời đã hành động trong quá khứ và truyền lại điều quý báu nầy cho con cái và cháu chắt chúng ta (Thi 48:9; Thi 71:17-18; Thi 78:1-8,14; Thi 5:4). Đó là một trong chủ đề chính trong lời trăn trối của Môi-se dành cho thế hệ mới sắp bước vào Đất Hứa (Phuc 4:9-10; Phuc 6:4-9; Phuc 11:19-21; Phuc 29:29). Từ ”nhớ” được tìm thấy 14 lần trong sách Phục-truyền và từ “quên” được thấy ít nhất 9 lần.
• Ghinh-ganh (c.1) là nơi đầu tiên mà dân Y-sơ-ra-ên đã đóng trại sau khi họ vượt qua sông Giô-đanh và bước vào Đất Hứa (Gios 4:19-20). Chính tại đó những người nam Do-thái của thế hệ mới đã giữ phép cắt bì và chính thức trở thành “con của giao-ước” (Gios 5:2-9).
Ghinh-ganh là nơi của những khởi đầu mới và Ê-li muốn người kế nhiệm ông phải ghi nhớ điều đó. Mỗi thế hệ mới là một cơ hội cho Đức Chúa Trời dấy lên những người lãnh đạo mới, mỗi lần dân sự Ngài ăn năn và trở lại với Ngài, Ngài có thể phục hồi và làm mới họ. Trong thời gian đó, Ginh-ganh là trung tâm thờ lạy thần tượng (Os 4:15; Os 9:15; Os 12:11; Am 4:4; 5:5), nhưng Ê-li không từ bỏ nó.
• Từ Ghinh-ganh hai người đi đến Bê-tên (c.2-3), khoảng 15 dặm về phía tây Ghinh-ganh. Áp-ra-ham và cả Gia-cốp đã thờ phượng ở đó (Sa 12:8; Sa 13:3). Chính tại Bê-tên, Gia-cốp đã thấy thiên sứ lên xuống trên một cái thang bắt từ đất đến trời. Ông còn nghe tiếng Chúa hứa sẽ ở cùng ông và gìn giữ ông (Sa 28:11-19). Bê-tên có nghĩa là “nhà của Đức Chúa Trời”, đó Gia-cốp thờ phượng Đức Chúa Trời và hứa nguyện sẽ vâng phục Ngài.
Nhiều năm sau, Gia-cốp trở lại Bê-tên, giống như Áp-ra-ham (Sa 13:3) có sự bắt đầu mới trong sự bước đi với Chúa (Sa 35:1-29). Vua Giê-rô-bô-am đã dựng con bò vàng tại Bê-tên và khiến nó trở thành nơi thờ thần tượng (IVua 12:26-32; Am 3:14; Am 4:4-6), nhưng Ê-li nhìn xa hơn tình trạng thờ thần tượng hiện tại của nó để thấy lúc nó là một nơi phước hạnh và được phục hồi.
Tại Bê-tên, các học trò nói với Ê-li-sê về sự ra đi của thầy mình. Có lẽ họ nghĩ rằng mình biết một điều mà chưa ai biết, một thái độ khá đặc biệt ở một số sinh viên. Cảnh tượng nầy lập lại khi Ê-li và Ê-li-sê đến Giê-ri-cô (c.5). Trong cả hai thành nầy, Ê-li-sê khéo léo cho các học viên tin rằng ông đã biết chuyện gì sắp xảy ra, nhưng việc họ bàn tán chỉ làm buồn thêm cho cảnh chia tay. Cách tiếp cận của họ với việc Đức Chúa Trời đang làm chỉ đơn thuần xuất phát từ tâm trí, nhưng đối với Ê-li-sê, việc thầy mình ra đi gây cho ông sự buồn khổ trong lòng. Dấu hiệu của một học viên chân chính của trường Kinh Thánh là có tấm lòng nóng cháy, không phải một cái đầu hiểu biết nhiều (Lu 24:32; ICo 8:1).
Hai người đi về phía tây 15 dặm đến Giê-ri-cô, chiến thắng đầu tiên của Giô-suê ở Đất Hứa diễn ra ở đây (Gios 5:13-6:17). Đây cũng là nơi A-can không vâng lời và lấy đi những chiến lợi phẩm lẽ ra thuộc về một mình Đức Chúa Trời, tội lỗi nầy làm Y-sơ-ra-ên thất bại ở A-hi (Gios 7:1-26). Chắc chắn chiến thắng diệu kỳ tại Giê-ri-cô giúp cho Y-sơ-ra-ên biết được cách thu phục xứ đó: nhận lệnh Đức Chúa Trời, vâng phục chúng bởi đức tin dù chúng có vẻ ngu dại như thế nào; dâng mọi sự vinh quang cho một mình Đức Chúa Trời.
Hai lần Giô-suê không vâng theo cách thức nầy và ông đã kinh nghiệm sự thất bại (Gios 7:1-26; Gios 9:1-27). Giô-suê đã rủa sả những ai xây lại thành Giê-ri-cô (Gios 6:26), nhưng trong thời trị vì của vua gian ác A-háp, thành ấy được xây lại (IVua 16:24). Giê-ri-cô sẽ nhắc Ê-li-sê nhớ đến chiến thắng bởi đức tin, bi kịch của tội lỗi và sự oai nghiêm của Đức Giê-hô-va, là Đấng đáng được mọi sự vinh hiển.
Ê-li và Ê-li-sê đi 5 dặm về phía đông đến sông Giô-đanh, chắc chắn họ đang nhớ lại và bàn luận về khúc Kinh Thánh Gios 1:1-4:24. Đức Giê-hô-va phân rẽ Biển Đỏ để dân sự Ngài thoát ra khỏi Ê-díp-tô (Xu 12:1-15:27), và sau đó Ngài lại phân rẽ sông Giô-đanh để họ bước vào vùng đất của họ.
Tự do có ích gì khi bạn không nhận được cơ nghiệp của mình? Khi dân sự bước theo sau hòm giao ước, Đức Giê-hô-va phân rẽ lòng sông và dân sự bước qua như đi trên đất khô! Để ghi nhớ phép lạ nầy, Giô-suê xây một bia kỷ niệm ở giữa sông và một bia ở trên bờ. Không có gì quá khó đối với Đức Chúa Trời, vì với Ngài, mọi chuyện điều có thể! Và Ê-li đã lập lại phép lạ lớn đó!
Đây là lúc tốt nhất để điểm lại những nét tương đồng giữa Môi-se và Ê-li. Cả hai đều phân rẽ nước, Môi-se với Biển Đỏ (Xu 14:16,21,26) và Ê-li với sông Giô-đanh. Cả hai đều gọi lửa từ trời (Xu 9:24; Le 9:24; Dân 11:1; Dân 16:35), cả hai đều thấy Đức Chúa Trời ban đồ ăn, Môi-se với ma-na (Xu 16:1-36) và chim cút (Dân 11:1-35), còn Ê-li với dầu, bột cho người đàn bà góa và cả đồ ăn cho riêng ông (IVua 17:1-6).
Trong xứ Ê-díp-tô, Môi-se cầu nguyện và Đức Chúa Trời khiến thời tiết thay đổi, Ê-li cầu nguyện thì Đức Chúa Trời làm dừng cơn mưa và sau ba năm Ngài ban mưa lại. Môi-se truyền dạy luật pháp cho dân Y-sơ-ra-ên và Ê-li đã kêu gọi họ ăn năn trở về với Đức Chúa Trời hằng sống.
Cả hai đều có liên quan đến núi (Si-na-i và Cạt-mên) và cả hai đều có những hành trình đi qua đồng vắng. Cả hai người đều có một kết cuộc thật đặc biệt: Đức Chúa Trời đã chôn Môi-se trong một hang đá mà không ai có thể tìm thấy và Đức Chúa Trời mang Ê-li về trời bằng cơn gió lốc. Cả Môi-se và Ê-li đều có mặt với Chúa Giê-xu trên Núi Hóa Hình (Mat 17:4; Mac 9:5; Lu 9:33). Ê-li là một tấm gương sáng cho các tín hữu noi theo khi đến lúc phải rời xa thế giới nầy, hoặc là bởi cái chết hoặc trong sự hoan hỉ của Hội thánh. Ông không ngồi chờ và không làm gì, nhưng ông đã đi viếng thăm ba trường tiên tri và chắc chắn đã dạy dỗ các sinh viên . Ông không nói với người kế nhiệm mình rằng, “Ta sẽ bỏ ngươi lại” và nhấn mạnh vào tính tiêu cực của nó, nhưng nói , “Ta sẽ đến Bê-tên – đến Giê-ri-cô – đến Giô-đanh” và tiếp tục bận rộn cho đến lúc Đức Chúa Trời gọi ông về. Hơn nữa, ông đã không hỏi người kế nhiệm mình cho ông điều gì, vì chúng ta không thể mang gì từ đất về thiên đàng (ITi 6:7), nhưng thay vì vậy ông muốn cho Ê-li-sê một đặc ân trước khi ra đi [2]
Một trong những đặc ân lớn nhất mà chúng ta có thể để lại là một đầy tớ được chuẩn bị của Đức Chúa Trời để sẳn sàng thay thế vị trí của chúng ta.
3. Đức Chúa Trời ban thưởng cho người hầu việc Ngài (IIVua 2:7-12)
Khi Ê-li và Ê-li-sê đứng gần mé sông Giô-đanh, 50 môn đồ của các tiên tri đứng cách xa đó quan sát hai người. Họ biết rằng Ê-li sẽ ra đi trong hôm đó (c.3,5), nhưng họ không biết ông đi như thế nào hoặc lúc nào Đức Chúa Trời sẽ gọi ông. Chắc chắn chỉ một mình Ê-li-sê thật sự nhìn thấy cảnh Ê-li được cất lên trời (c.10), và sau khi tiên tri ấy biến mất, 50 học viên nầy nghĩ rằng ông ta không thật sự lìa xa họ (c.16-18).
Họ đã chứng kiến Ê-li rẻ nước sông Giô-đanh và lấp nước lại, họ thấy Ê-li làm phép lạ ấy nhiều lần, nhưng họ không thấy được điều mà Ê-li-sê thấy khi cơn gió lốc đưa Ê-li lê trời. 50 người đó là những khán giả chỉ xem được một phần, nhưng Ê-li-sê là người dự phần vào phép lạ đó và là người kế nhiệm chức vụ của Ê-li.
Ê-li không cho người kế nhiệm mình ba điều ước; ông chỉ yêu cầu người kế nhiệm nói ra điều gì mình ao ước nhất. Mọi lãnh đạo đều có những quyền ưu tiên của mình, và Ê-li-sê có sẳn câu trả lời: ông ta muốn được thần của thầy ông cảm động ông bội phần.
Lời nầy không có ý xin Đức Thánh Linh trong ông nhiều hơn bội phần, hay xin cho chức vụ của ông được lớn gấp hai lần chức vụ của Ê-li, nhưng cho ông được Thánh linh thúc đẩy nhiều hơn. Lời cầu xin nầy dựa vào Phuc 21:17, luật thừa kế của con trai đầu lòng.
Dù có nhiều “môn đồ của các tiên tri”, Ê-li-sê vẫn xem mình là “con trai đầu lòng” của Ê-li, là người đáng được nhận phần gấp đôi như Môi-se đã quy định.
Như một con trai đầu lòng phục vụ cha mình, Ê-li-sê đã đồng đi với Ê-li và quan tâm đến nhu cầu của Ê-li (IIVua 3:11; IIVua 19:21), nhưng phần thừa kế mà ông muốn chỉ là được thần của thầy cảm động ông gấp hai lần để khích lệ ông, giúp ông trung tín, có đức tin nơi Đức Chúa Trời và vâng theo ý muốn Ngài. Khi nói lên điều nầy, Ê-li-sê đang tiếp nhận chức vụ tiên tri mà Ê-li đã khởi sự và tuyên bố rằng với sự giúp sức của Đức Chúa Trời, ông sẽ thi hành chức vụ ấy một cách hoàn hảo.
Ê-li thành thật nói với bạn mình rằng đặc ân đó không tùy thuộc vào chính ông, vì chỉ có Đức Giê-hô-va có thể làm được điều đó. Tuy nhiên nếu Đức Giê-hô-va cho Ê-li-sê nhìn thấy cảnh ông được cất lên, thì đó là bằng chứng cho thấy lời cầu xin của ông được nhậm. Rồi chuyện đó đã xảy ra! Khi hai người đang bước đi và trò chuyện với nhau, một cổ xe bằng lửa được kéo bởi những con ngựa lửa đáp xuống ở giữa họ, và một cơn gió lốc đưa Ê-li đi khuất-và Ê-li-sê nhìn thấy việc đó xảy ra!
Điều nầy có nghĩa là lời cầu xin của ông được chấp nhận và Đức Giê-hô-va đã trang bị cho ông để tiếp tục chức vụ của Ê-li. Ê-li chắc chắn là “tiên tri về lửa” vì Kinh Thánh ghi lại ít nhất 3 lần ông đã gọi lửa từ trời (IVua 18:38; IIVua 1:10,12), nên thật hợp lý khi Đức Chúa Trời sai ngựa lửa và xe lửa đến đưa đầy tớ của Ngài đi trong vinh quang.
Phản ứng của Ê-li-sê là thái độ đau buồn, như người con trai khóc khi mất đi người cha yêu dấu. Nhưng ông đã tỏ lòng kính trọng đối với Ê-li khi ông gọi Ê-li là “xe và lính kỵ của Y-sơ-ra-ên!” (c.12). Một người sánh ngang với cả một đội quân! Trong giao ước của Ngài với Y-sơ-ra-ên, Đức Giê-hô-va hứa rằng nếu dân sự vâng lời Ngài, Ngài sẽ giúp sức cho để 100 người Y-sơ-ra-ên có thể thắng 1000 người của quân thù (Le 26:6-8), Môi-se hứa rằng Đức Chúa Trời sẽ khiến một người có thể đánh đuổi 1000 người và hai người có thể đánh đuổi 10.000 người (Phuc 32:30). Một người bước đi với Đức Chúa Trời sẽ như một đội quân.
4. Đức Chúa Trời xem trọng đức tin (IIVua 2:13-25)
Ê-li đã ra đi và Ê-li-sê không còn nhờ người giúp đỡ được nữa, nhưng Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên vẫn ở trên ngôi của Ngài. Từ đó trở đi, đức tin của Ê-li-sê sẽ để ông tiếp xúc trực tiếp với quyền năng của Đức Chúa Trời và giúp ông hoàn tất công việc của Đức Chúa Trời đối với dân Y-sơ-ra-ên. Trong ba phép lạ được ghi lại ở đây, mỗi phép lạ đều có những sứ điệp thuộc linh mà ngày nay chúng ta cần hiểu rõ.
• Đi qua sông (IIVua 2:13-18).
Tại sao Ê-li ra khỏi Đất hứa và đi đến bên kia sông Giô-đanh? Có phải ông từ bỏ xứ mình và dân sự mình? Chắc chắn cơn gió lốc của Đức Chúa Trời có thể đưa ông về trời dễ dàng lúc ở Bê-tên hoặc Giê-ri-cô. Nói một cách nghiêm túc, Ê-li vẫn còn ở trong lãnh thổ của Y-sơ-ra-ên khi ông đi qua sông, vì Ru-bên, Gát và nửa chi phái Ma-ma-se có đất của họ ở bờ tây sông Giô-đanh. Nhưng có điều cần lưu ý hơn, khi Ê-li-sê qua bờ tây sông Giô-đanh, Ê-li buộc ông phải tin cậy Đức Chúa Trời để qua sông trở lại mà về xứ mình! Người kế nhiệm của Ê-li giờ không giống như Giô-suê: ông phải tin Đức Chúa Trời có thể và sẽ phân rẽ nước cho ông. Những học viên đang đứng xa quan sát giờ chắc ngạc nhiên lắm trước việc mà người lãnh đạo mới của họ sẽ làm.
Khi nắm lấy áo tơi của Ê-li, Ê-li-sê muốn nói rõ rằng ông đã nhận trách nhiệm của vị tiên tri vĩ đại đi trước ông và tiếp tục chức vụ của ông ta. Qua việc dùng áo tơi phân rẽ nước sông Giô-đanh, ông đang tuyên bố rằng đức tin của ông không đặt nơi người thầy đã ra đi nhưng nơi Đức Chúa Trời hằng sống. Chắc chắn chúng ta phải tôn trọng những ký ức và những thành tựu của người thầy đã ra đi.
“Hãy nhớ những người dắt dẫn mình, đã truyền-đạo Đức Chúa Trời cho mình; hãy nghĩ xem sự cuối cùng đời họ là thể nào, và học đòi đức tin họ” (He 13:7). Nhưng quá nhiều người sáng lập quá cố và những lãnh đạo quá cố vẫn còn có sức ảnh hưởng của họ từ trong phần mộ, những người kế nhiệm của họ rất khó khăn để có những thay đổi cần thiết cho những người đang sống.
Ê-li-sê không mắc sai lầm nầy, vì ông cầu xin chính Đức Chúa Trời của Ê-li giúp ông và Ngài xem trọng đức tin đó. Ê-li-sê không phải là một bản sao vô tính của Ê-li, nhưng hai người có một điểm chung: họ đều tin nơi Đức Chúa Trời chân thần và hằng sống. Đó là lý do He 13:7 dạy chúng ta phải nhớ những người dẫn dắt mình và “học đòi đức tin họ”.
Phép lạ vượt qua sông Giô-đanh của Ê-li-sê không chỉ bày tỏ quyền năng của Đức Chúa Trời và đức tin của đầy tớ Ngài, mà là một lời tuyên bố cho các môn đồ của các tiên tri biết rằng Ê-li-sê là người lãnh đạo mới của họ. Khi Đức Chúa Trời rẽ sông Giô-đanh cho dân Y-sơ-ra-ên đi qua, Ngài dùng phép lạ đó để tạo uy tín cho Giô-suê và tuyên báo bàn tay Ngài đang ở trên người lãnh đạo mới (Gios 3:7-8; Gios 4:14). A. W. Tozer từng nói rằng “Không phải chỉ cần một lá phiếu là chọn được một người lãnh đạo”, và ông ta đã đúng. Bất kể họ được đào tạo và chọn lựa như thế nào, những người lãnh đạo thuộc linh chân chính phải cho dân sự mình tin chắc rằng mình đã được Đức Chúa Trời chọn lựa bằng cách bày tỏ quyền năng của Đức Chúa Trời trong đời sống mình. “Ấy vậy, các ngươi nhờ những trái nó mà nhận biết được” (Mat 7:20).
50 môn đồ của các tiên tri nhìn thấy Ê-li-sê đi qua sông như đi trên đất khô, họ không do dự phục tùng ông và thừa nhận quyền lãnh đạo của ông vì quyền năng của Đức Chúa Trời đã được thấy rõ ràng trong chức vụ của ông.
Nhưng 50 học viên nầy không tin rằng người lãnh đạo cũ của họ đã được cất lên trời; họ cần một bằng chứng xác thực. Đức Chúa Trời đã công khai cho biết Ê-li-sê là người lãnh đạo mới của họ, hế thì tại sao họ lại tìm kiếm Ê-li? Và tại sao Đức Giê-hô-va cất đầy tớ Ngài trong cơn gió lốc chỉ để bỏ ông ta ở một nơi hoang vắng nào đó trong xứ?
Đó có phải là Đức Chúa Trời mà họ hầu việc? Hơn nữa, các học viên ấy không thể nào tìm kiếm từng ngóc ngách của xứ, vậy thì tại sao họ tìm kiếm? Việc làm của họ thật buồn cười và Ê-li-sê để họ tìm kiếm như vậy chỉ vì ông quá bực mình với những câu hỏi lập đi lập lại của họ. Những người lãnh đạo mới không nên bực mình vì sự quan tâm mà dân sự dành cho người lãnh đạo cũ. Khi những người tìm kiếm nầy trở về gặp Ê-li-sê tại Giê-ri-cô, ít nhất ông ta cũng có quyền nói với họ rằng, “Ta đã bảo với các ngươi như vậy rồi!”
• Chữa lành cho nước (IIVua 2:19-22).
Ê-li-sê không chỉ có được lòng trung thành của các môn đồ của những tiên tri, và các lãnh đạo của Giê-ri-cô cũng kính trọng ông và tìm kiếm sự giúp đỡ của ông. Chúng ta không ngạc nhiên khi nước tại Giê-ri-cô độc hại, đất nó chai cằn vì thành nầy đã bị rủa sả (Gios 6:26). Người Do-thái trong Cựu-ước nghĩ muối có liện quan đến giao-ước của Đức Chúa Trời (Dân 18:19) và sự tinh khiết của một cá nhân trong sự thờ phượng (Le 2:13). Cụm từ “ăn muối” có nghĩa là “hiếu khách”, như vậy muối ngụ ý đến tình bạn và sự trung thành giữa con người với nhau và giữa Đức Chúa Trời với con người. Muối không tinh lọc nước hay làm cho đất hết chai cứng; đó là công việc bởi tay Đức Chúa Trời. Phép lạ nầy nhắc chúng ta về phép lạ ở Ma-ra (“đắng”) khi Môi-se ném một cây gỗ xuống nước và nước hóa ra ngọt (Xu 15:22-26). Tại Ma-ra, Đức Chúa Trời mặc khải cho dân sự Ngài biết Ngài là “Giê-hô-va-Ra-pha - Đức Giê-hô-va chữa lành”.
Ngày nay nếu bạn đến thăm Giê-ri-cô, hướng dẫn viên sẽ chỉ cho bạn thấy “suối nước của Ê-li-sê” và mời bạn uống thử nước đó.
Một lần nữa chúng ta lại thấy một phép lạ, nó nói về sự bắt đầu mới. Ê-li-sê đã đổ hết muối ra khỏi cái bình mới. Phép lạ nầy là “một bài giảng sống động” nhằm nhắc dân sự nhớ rằng những ơn lành của Đức Chúa Trời dành cho dân sự và họ phải trung thành với giao ước của Ngài. Không vâng theo luật pháp của Đức Chúa Trời có nghĩa là đánh mất đi những phước lành của Ngài (Phuc 28:15).
• Phạt những kẻ nhạo báng (IIVua 2:23-25).
Sự kiện nầy xảy ra tại Bê-tên, một trong những trung tâm thờ thần tượng (IVua 12:28-33; Am 7:13). Tiếng Hy-ba-lai dịch từ “trẻ con” thật ra có nghĩa là “thanh niên” hoặc “người trẻ tuổi”. Nó chỉ những người từ 12 đến13 tuổi, ở độ tuổi biết phân biệt đúng sai và có thể tự mình đưa ra quyết định. Đây không phải là đám trẻ con thích đùa nhưng là nhóm thanh niên đã biết suy nghĩ đang nhạo báng Đức Chúa Trời và đầy tớ Ngài.
• “Hãy lên!” ngụ ý sự cất lên trời của Ê-li.
50 người nhìn thấy Ê-li đột nhiên biến mất, chắc chắn họ đã đi kể lại chuyện đó và tin đồn lan khắp nơi. Những thanh niên ấy muốn khiêu khích, “Nếu ông là người của Đức Chúa Trời sao lại còn ở đây mà không cất lên trời như Ê-li đi? Chúng tôi rất mừng vì ông ta đã ra đi và chúng tôi cũng mong ông mau đi theo ông ta!”. Một người trẻ tuổi gọi người lớn: “lão trọc” là một sự lăng mạ rất nặng, và còn sỉ nhục nặng hơn khi cứ lập đi lập lại biệt danh ấy. Trong vòng người Do-thái, tóc bạc là “mão triều thiên vinh hiển” (Ch 17:31) nhưng hói đầu là điều rất hiếm thấy đối với họ và một số ít người hói đầu đó bị xem là đáng hổ thẹn (Es 3:24).
Chúng ta thấy ở đây một nhóm thanh niên bất kính và đám công đồ đang nhạo báng Đức Chúa Trời văng ra những lời mà chúng có thể nghe được ở nhà hoặc nơi chợ. Vì hiểu biết Lời Đức Chúa Trời, nên Ê-li-sê hiểu việc chúng đang làm là sự xúc phạm đến giao ước của Đức Chúa Trời, nên ông đã xây lại và rủa sả chúng. (Một trong lời cảnh cáo trong giao-ước là Đức Chúa Trời sẽ sai thú hoang đến tấn công người. Xem Le 26:21-22).
Những người trẻ tuổi nầy tỏ ra bất kính với Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, với Ê-li và với Ê-li-sê nên chúng bị trừng phạt. Hai con gấu cái đến cấu xé chúng nhưng không giết chết chúng, từ đó về sau những vết sẹo của chúng nhắc người ta nhớ rằng không thể nào xem thường Đức Chúa Trời mà không chịu trừng phạt.
Chúng ta thường thấy Đức Giê-hô-va giáng hình phạt ngay thời điểm bắt đầu mới trong lịch sử Kinh Thánh, hư thể Đức Chúa Trời muốn cảnh cáo dân sự rằng sự bắt đầu mới không có nghĩa là những luật lệ cũ đã được thay đổi. Sau khi đền tạm bắt đầu được sử dụng, Đức Chúa Trời phạt chết Na-đáp và A-bi-hu vì đã “dâng lửa lạ” cho Đức Giê-hô-va (Le 10:1-20).
Sau chiến thắng đầu tiên của Y-sơ-ra-ên ở Đất Hứa, Đức Chúa Trời ra lệnh giết chết A-can vì tội giấu riêng những chiến lợi phẩm thuộc về Đức Giê-hô-va (Gios 7:1-26). Lúc bắt đầu thời trị vì của Đa-vít tại Giê-ru-sa-lem, ông đã sai người đem hòm giao-ước về thành ấy và U-xa bị giết chết vì đã chạm tay vào hòm (IISa 6:1-7).
Khi A-na-nia và Sa-phi-ra nói dối với các lãnh đạo của Hội thánh đầu tiên Đức Chúa Trời đã lấy đi mạng sống của hai người (Công 5:1-42). Giờ đây, ngay buổi đầu trong chức vụ của Ê-li-sê, việc các thanh niện nầy bị gấu cắn xé cảnh cáo rằng Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Ê-li vẫn đang cai trị và vẫn nghiêm túc gìn giữ giao-ước Ngài.
Thái độ của những thanh niên nầy, ũng là thái độ của những người trong xứ, là nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của Sam-na-ri và Giu-đa. “Giê-hô-va Đức Chúa Trời của tổ phụ chúng, vì có lòng thương xót dân sự và đền của Ngài; nên hằng sai sứ giả đến cùng chúng; nhưng chúng nhạo báng sứ giả của Đức Chúa Trời, khinh bỉ các lời phán Ngài, cười nhạo những tiên tri của Ngài, cho đến nỗi cơn thạnh nộ của Đức Giê-hô-va nổi lên cùng dân sự Ngài, chẳng còn phương chữa được” (IISu 36:15-16).
Ê-li-sê ở bên cạnh Ê-li tại Ghinh-ganh, Bê-tên, Giê-ri-cô, và cùng đi quan sông Giô-đanh với ông ta, nhưng giờ đây ông đi lên núi Cạt-mên, bối cảnh của chiến thắng lớn nhất của Ê-li.Theo như những gì chúng ta biết thì Ê-li-sê không có mặt ở đó lúc Ê-li gọi lửa tử trời. Có lẽ khi Ê-li-sê đến thăm nơi nầy là nơi đã có lập bàn thờ, ông suy nghĩ đến những việc Đức Chúa Trời đã làm và ông được dựng mới trong tâm thần mình. Chắc chắn ông đã tạ ơn Đức Chúa Trời vì được làm một phần trong di sản tuyệt vời như vậy. Nhưng người ta không thể sống hoài trong quá khứ, nên ông rời nơi thiêng liêng ấy và đi về hướng Sa-ma-ri, thủ đô của Vương quốc phía Bắc và là quê hương của vua Giô-ram, con trai A-háp. Ở đây, ông ta sẽ bị hút vào cuộc chiến liên quan đến dân Y-sơ-ra-ên, Giu-đa và Ê-đôm nghịch cùng Mô-áp, và Ê-li-sê sẽ hiến kế cho ba vua ấy thắng trận.
2. ÂN ĐIỂN LẠ LÙNG (IIVua 3:1-4:44)
Từ ngày khởi đầu chức vụ của mình, Ê-li-sê đã chứng tỏ mình là người làm phép lạ giống như Ê-li, thầy và là người tiền nhiệm của mình, vì ông đã rẽ nước sông Giô-đanh, đi qua như đi trên đất khô, và sau đó đã giải độc cho nước tại Giê-ri-cô.
Ngoại trừ hình phạt giáng trên những trai trẻ ngạo mạn (IIVua 2:23-25), những phép lạ của Ê-li-sê đều là sự mặc khải về ân điển và sự nhân từ của Đức Chúa Trời. Ê-li nhắc chúng ta nhớ đến Giăng Báp-tít với cái búa, nai dê lúa, và phép báp-têm bằng lửa (Mat 3:1-12; Lu 1:17) nhưng Ê-li-sê nhắc chúng ta nhớ đến Cứu Chúa, là Đấng có lòng thương xót đoàn dân đông và “đi từ nơi nọ qua chỗ kia làm phước” (Công 10:38).
Sáu phép lạ được ghi lại trong hai đoạn nầy chắc chắn phát lộ ân điển của Đức Chúa Trời.
1. Ân điển đánh thắng kẻ thù (IIVua 3:1-27)
Khi A-cha-xia băng hà, Giô-ram em trai người làm vua Y-sơ-ra-ên (IIVua 1:17). Ông cũng được gọi là Giê-hô-ram (Jehoram), nhưng vì đó cũng là tên của con trai Giô-sa-phát và là người đồng nhiếp chính của dân Giu-đa, chúng ta phân biệt hai người nầy bằng cách gọi vua Y-sơ-ra-ên là Giô-ram.
Là con trai của A-háp và Giê-sa-bên, vị vua mới nầy khó có thể là một người tin kính Chúa, nhưng ít nhất ông cũng đã dẹp bỏ tượng thần Ba-anh (IVua 16:32-33) và ông tỏ ra tôn trọng Ê-li-sê. Tuy nhiên, sự thờ thần Ba-anh và con bò vàng cũng không bị loại trừ khỏi xứ trong suốt thời trị vì của ông, và tượng thần Ba-anh mà Giô-ram đã dẹp bỏ lại được dựng lên và Giê-hu đã phải phá hủy nó (IVua 10:27).
• Cuộc dấy nghịch tai hại (IIVua 3:4-8 1:1).
Xứ Mô-áp đặc biệt thích hợp cho việc nuôi chiên, nhưng hàng năm phải cống nộp cho Y-sơ-ra-ên 100.000 con chiên và lông của 100.000 con chiên quả là một vấn đề. Sự băng hà của A-háp và thời gian trị vì chưa đến 2 năm của A-cha-xia tạo cơ hội cho Mê-sa dấy nghịch. Khi Giô-ram, một người trẻ tuổi, lên kế vị ngai vàng Y-sơ-ra-ên, dường như tạo điều kiện thuận lợi cho dân Mô-áp bẻ gãy ách cai trị ấy. Nhưng Giô-ram không muốn mất khoảng thu nhập lớn đó, ông cũng không muốn dân sự nghĩ ông là kẻ yếu kém, nên ông cho đến quân số và chuẩn bị chiến tranh.
Giê-hô-ram, bấy giờ là người đồng nhiếp chính của Giu-đa, đã cưới em của Giô-ram là A-tha-li, nên có vẻ hợp lý khi Giô-ram yêu cầu Giô-sa-phát hợp tác với mình trừng trị dân Mô-áp.Một năm trước, người Mô-áp và Am-môn đã tuyên chiến với Giu-đa và Giô-sa-phát, với sự giúp đỡ của Đức Chúa Trời dân Giu-đa đã thắng trận (IISu 20:1-37).
Vì điều đó mà Giô-ram muốn những đồng minh nầy ở về phía ông! Hai vua ấy quyết định không tấn công từ phía bắc vì biên giới phía bắc của Mô-áp được củng cố rất vững chắc và dân Am-môn có thể quấy nhiễu, nhưng tiến hành tấn công từ đâu đó ở cực nam của Biển Chết. Đội quân của Giô-ram sẽ tiến quân từ phía nam qua Giu-đa và kéo theo quân của Giô-sa-phát vào cuộc, và sau đó cả hai đội quân đi ngang qua Ê-đôm và gia nhập với đội quân của Ê-đôm tại biên giới dễ bị tấn công ở phía nam Mô-áp.
• Một đội quân thiếu thốn (IIVua 3:9-14).
Đây là một kế hoạch tốt. Đội quân của Giô-ram rời Sa-ma-ri và sau 3 ngày hành quân đã gia nhập với đội quân của Giô-sa-phát ở Giu-đa, có thể tại Giê-ru-sa-lem. Sau đó cả hai đội thẳng tiến đến miền nam Ê-đôm, một hành trình kéo dài trong 4 ngày. Như vậy sau 7 ngày hành quân, hai đội quân nầy đã đến được một trũng tại cực nam Biển Chết, giữa các núi của Giu-đa và Mô-áp. Mọi việc diễn tiến tốt đẹp nếu như không có sự cố thiếu nước. Các binh lính và súc vật đi theo đang chết khát.
Quên rằng thần Ba-anh của cha mình là thần mưa, vua Giô-ram đối phó với tình huống đó bằng cách trách cứ Đức Giê-hô-va vì hoàn cảnh khó khăn của họ (c.10). Mặt khác, vua Giô-sa-phát đã đề nghị rằng họ nên cầu hỏi Đức Chúa Trời để Ngài cho biết Ngài muốn họ làm gì. Ông đã cho A-háp lời khuyên tương tự nhiều năm trước khi họ kết hợp với nhau đánh dân Sy-ri (IVua 22:1-54).
Giô-ram không biết bất kỳ tiên tri nào của Đức Giê-hô-va và thậm chí không biết có Ê-li-sê ở trong vùng ấy. Một trong những vị quan của ông phải báo cho ông biết rằng tiên tri ấy đã gia nhập đoàn quân, chắc chắn bởi sự dẫn dắt của Đức Chúa Trời. Ngay thời khắc đó, Ê-li-sê là người quan trọng nhất trong một lực lượng lớn với ba đội quân của ba nước kết hợp lại.Ê-li-sê đã so sánh Ê-li với cả đội quân Y-sơ-ra-ên (IVua 2:12), nhưng giờ đây Ê-li-sê có sức mạnh hơn 3 đội quân!
Chúng ta không biết Ê-li-sê ở đâu, nhưng 3 vị vua nầy đã hạ mình và đi đến đó để xin người giúp đỡ. Khi Giô-sa-phát hiệp với A-háp đánh sy-ri, tiên tri của Đức Chúa Trời quở trách ông vì tội thỏa hiệp (IISu 19:1-4); nhưng giờ đây, sự hiện diện của một hậu duệ Đa-vít là chìa khóa để đi đến thành công. Ê-li-sê nói rõ rằng ông không giúp Giô-ram, con trai A-háp, nhưng giúp Giô-sa-phát, con cháu Đa-vít. Một lần nữa, hính giao ước của Đức Chúa Trời với Đa-vít mở ra ân điển và sự giải cứu của Đức Chúa Trời đối với dân sự Ngài. Lời đáp của Giô-ram vẫn mang hơi hướng vô tín, “Đức Giê-hô-va đã gọi ba vua nầy đến đặng nộp vào tay Mô-áp”. Nhưng khi đứng trước các vua, Ê-li-sê không hề sợ hãi giống như Ê-li thầy mình vậy.
• Sự can thiệp của Đức Chúa Trời (IIVua 3:15-27).
Tiếng đàn làm cho tâm và lòng nhà tiên tri bình tịnh giúp ông dễ dàng tương giao với Đức Chúa Trời. Sau đó Ê-li-sê tiết lộ kế hoạch của Đức Chúa Trời. Các vua phải ra lệnh cho quân lính mình đào những hầm hố trong trũng khô. Đức Chúa Trời ban mưa xuống ở những ngọn núi đằng xa, hưng quân Mô-áp không biết vì không có tiếng dông hoặc gió nào. Mưa sẽ đem lại nguồn sống cho họ và nước mưa ngập đầy các hầm hố đủ cho người và súc vật uống.
Đức Chúa Trời còn dùng những hố nước ấy để lừa và đánh bại quân Mô-áp. Ê-li-sê không giải thích như thế nào. Sau đó Sau-lơ nói thêm rằng Đức Chúa Trời sẽ giúp cho 3 đội quân đánh bại dân Mô-áp, nhưng đó phải là một chiến thắng trọn vẹn.Họ phải phá sập tất cả các thành của Mô-áp và đem đá ném ra ngoài đồng. Họ cũng phải đốn cây là bít các nguồn nước [3]. Nói cách khác, 3 đội quân nầy phải phá hủy mọi tài nguyên của Mô-áp để nó không thể trổi dậy và đánh lại.
Các thầy tế lễ ở Giê-ru-sa-lem dâng của lễ sáng khi mưa ở các núi làm nước ngập vào trũng. Nó ngập các hầm hố đã đào và tạo thành những cái hồ trên mặt đất; binh lính và súc vật có thể uống nước thỏa thích. Nhưng quân Mô-áp tập trụng ở biên giới không biết trời đã đổ mưa! Đức Chúa Trời cho ánh sáng mặt trời phản chiếu trên mặt nước trong hồ, và nó trông giống như máu. Quân Mô-áp tưởng lần rằng 3 đội quân đã tranh chiến và tàn sát lẫn nhau. (Chuyện nầy đã xảy ra với đội quân của Mô-áp, Am-môn và Ê-đôm khi họ tấn công vua Giô-sa-phát, IISu 20:22-30). Quá tin vào sự vững mạnh của mình và cơ hội thu được chiến lợi phẩm dồi dào, dân Mô-áp tấn công vào trại quân của ba vua và thất bại hoàn toàn.
3 đội quân đã vâng lệnh Đức Chúa Trời đuổi theo quân Mô-áp phá hủy các thành và các nguồn tài nguyên thiên nhiên của họ. Vua Mô-áp và quân đội của ông ta rút về Kiệt-Ha-rê-sết, thủ đô trong thời bấy giờ, 3 đội quân tiếp tục bao vây nó nhưng không thể xuyên thủng. Vua Mô-áp cố phá vòng vây chạy đến Ê-đôm, có lẽ để thuyết phục các đồng minh trước đây giúp đỡ mình, nhưng kế hoạch đó không thành công. Bước cuối cùng của ông là xây qua nhờ cậy thần Kê-móc và dâng chính thái tử làm tế lễ cho thần ấy. Ông ta làm viêc đó cách công khai, trên vách thành, ết quả là 3 đội quân đã bỏ về xứ mình.
• Kết cuộc lạ thường (IIVua 3:27).
Giô-ram trừng phạt được dân Mô-áp vì đã vi phạm thỏa ước, nhưng kết thúc cuộc chiếc ấy là gì? Cụm từ “có cơn thạnh nộ nổi phừng cùng Y-sơ-ra-ên” trong bản dịch New English Bible viết là, “Dân Y-sơ-ra-ên quá kinh hoàng trước cảnh tượng đó, họ dỡ trại và trở về xứ mình”. Ghi chú ngoài lề có viết, “có cơn thạnh nộ nổi cùng dân Y-sơ-ra-ên”.
Chúng ta không tin rằng thần giả Kê-móc có thể làm gì đó để ngăn chặn 3 đội quân đang bao vây hay Giê-hô-va để cho của tế lễ rất tàn ác của người ngoại ấy cướp đi sự vinh hiển khỏi danh Ngài. “Ta là Đức Giê-hô-va: ấy là danh ta. Ta chẳng nhường sự vinh hiển ta cho một đấng nào khác, cũng không nhường sự tôn trọng ta cho những tượng chạm!” (Es 42:8).
• Điều nầy cho chúng ta 3 khả năng.
Có lẽ của lễ đó kích động sự can đảm và nhiệt huyết của người Mô-áp để họ có thể tấn công với một tinh thần hăng hái rất mới mẽ và đuổi được các kẻ thù. Hoặc có lẽ dân Y-sơ-ra-ên quá ghê tởm của lễ đó, họ khăn gói trở về, và hai vua còn lại cũng về theo họ. Luật pháp Môi-se cấm bắt con người làm của lễ (Le 20:1-5) và Giô-sa-phát cảm thấy mình có tội vì sự bao vây của mình đã dẫn đến cái chết của thái tử. Nhưng 3 đội quân đã giết chết nhiều người khi họ càn qua xứ Mô-áp, và chắc chắn họ không ân hận vì cái chết của thái tử. Hơn nữa, sự nhấn mạnh là trên vua Y-sơ-ra-ên, không phải vua Giu-đa, và Giô-ram, vua Y-sơ-ra-ên, sẽ không quá ghê sợ của lễ người. Ông xuất thân từ một gia đình có nhiều kẻ sát nhân!
Nếu Đức Giê-hô-va nổi cơn thạnh nộ Ngài đối với Y-sơ-ra-ên, tại sao như vậy? Có phải Ngài xét đoán một mình Giô-ram và quân đội của ông ta (Y-sơ-ra-ên = Vương Quốc Phía Bắc) hay chung cả Y-sơ-ra-ên và Giu-đa? Xuyên suốt khúc Kinh Thánh nầy “Y-sơ-ra-ên” chỉ Vương Quốc Phía Bắc mà không phải các chi phái hợp nhất, nên Giô-ram và đội quân Y-sơ-ra-ên chắc là mục tiêu. Hai lần vua Giô-ram hỏi Đức Giê-hô-va có thể và sẽ làm được gì (c.10,13) và Ê-li-sê nói rõ rằng ông không quan tâm đến vua bội đạo nầy (c.13-14).
Tuy nhiên Giô-ram cùng được hưởng chung chiến thắng nhờ đức tin của vua Giu-đa! Có lẽ Đức Giê-hô-va chỉ nổi cơn thạnh nộ Ngài cùng đội quân của Y-sơ-ra-ên để dạy cho Giô-ram một bài học, như Ngài đã giáng cơn hạn hán và lửa từ trời để dạy A-háp, cha người, một bài học. Khi Y-sơ-ra-ên bỏ về xứ, hai vua kia cũng đi theo ông, và như vậy chấm dứt cuộc bao vây. Kinh thành không bị tiêu diệt và vua Mô-áp và lực lượng của ông ta không bị bắt cũng không bị giết, vì vậy đây là một chiến thắng không trọn vẹn.Tuy nhiên, vì nhà Đa-vít, Đức Chúa Trời trong ân điển Ngài đã ban chiến thắng nầy cho cả ba vua.
2. Ân điển trả nợ (IIVua 4:1-7)
[4] Từ cuộc chiến liên quốc gia, Ê-li-sê trở về lo cho trường của các tiên tri, vì một lãnh đạo thuộc linh chân chính phải quan tâm đến từng cá nhân. Ông theo gương Ê-li thầy mình chăm sóc cho các gia đình (IVua 17:8-24). Sự kiện người nữ nầy là người góa bụa và là mẹ của hai con trai cho thấy rằng các môn đồ của những tiên tri không phải là những thầy tu độc thân.
Ê-li-sê biết người môn đồ đó và biết ông ta có tiếng là người tin kính Chúa. Cái chết của ông chắc đã đặt dấu chấm hết cho tất cả những gì ông đã gặt hái được, và thời gian đó vợ ông đã chịu nhiều vất vả để một mình nuôi dạy hai con trai khôn lớn. Ngay cả những người dâng mình tập rèn trong chức vụ cũng có những khó khăn và thử thách của mình.
Theo luật pháp Do thái, người chủ nợ có thể bắt người mắc nợ và con cái của người đó về làm nô lệ, nhưng không được đối đãi như những nô lệ (Xu 21:1-11; Le 25:29-31; Phuc 15:1-11). Chồng chết, các con phải làm nô lệ quả thật làm trái tim của người phụ nữ nầy tan nát, nhưng Đức Chúa Trời “bào chữa công bình cho người góa bụa” (Phuc 10:18; Thi 68:5; Thi 146:9) và Ngài sai Ê-li-sê đến giúp đỡ bà. [5].
Đức Chúa Trời thường bắt đầu với những gì chúng ta đã sẳn có. Môi-se có cây gậy trong tay, Đức Chúa Trời dùng nó để làm thành những việc lớn (Xu 4:2). Phi-e-rơ và các bạn mình có tay lưới (Lu 5:1-38), một cậu bé có vài cái bánh và mấy con cá (Gi 6:1-71). Tất cả những gì người đàn bà góa nầy có là một ít dầu trong bình, nhưng “ít trở thành nhiều khi Đức Chúa Trời ở trong nó”.
Những người lân cận của bà sẽ có những bình để không, và bà mượn nó về châm dầu vào, khi bà bán dầu, bà có thể trả luôn bình lại cho họ. Ê-li-sê dặn bà phải đóng cửa để không ai có thể nhìn thấy phép lạ đang xảy ra trong nhà bà, chắc chắn bà cũng dặn kỷ các con phải giấu kín mọi chuyện. Số dầu bà có được chỉ giới hạn trong số bình bà có, và điều đó tùy thuộc vào đức tin của bà (IIVua 4:1-7). “Theo như đức tin các ngươi, phải được thành vậy” (Mat 9:29). Khi bán dầu, bà có đủ tiền trả nợ, nuôi sống bà và hai con trai.
Không phải lúc nào Đức Giê-hô-va cũng làm phép lạ kiểu nầy để giúp ta giải quyết những món nợ, nhưng Ngài đáp ứng như cầu của chúng ta nếu chúng ta tin cậy và vâng lời Ngài. Nếu chúng ta dâng mọi sự cho Ngài, Ngài có thể làm cho cái ít trở nên nhiều. Phép lạ nầy cũng nhắc chúng ta về một phép lạ lớn hơn hết, sự buông tha tất cả món nợ của chúng ta với Đức Chúa Trời qua đức tin nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu (Lu 7:36-50; Eph 1:7; Co 2:13). Ê-li-sê không cần bỏ ra bất cứ gì cho Đức Chúa Trời để có tiền cho người đàn bà góa trả món nợ ấy, nhưng Chúa Cứu Thế Giê-xu phải bỏ cả mạng sống Ngài để tha thứ tội lỗi chúng ta.
3. Ân điển đem đến sự sống (IIVua 4:8-37)
Từ A-bên-Mê-hô-la, quê hương của Ê-li-sê, đến Su-nem khoảng 20 dặm, và từ Su-nem đến núi Cạt-mên 25 dặm (c.25). Một người bình thường đi bộ một ngày được từ 15 đến 20 dặm, nên Ê-li-sê thường dừng chân tại Su-nem mỗi khi ông đến núi Cạt-mên để cầu nguyện, suy gẫm và tìm kiếm Đức Chúa Trời một cách tươi mới. Núi Cạt-mên là một nơi rất đặc biệt bởi vì chức vụ của Ê-li-sê, có lẽ cũng có một trường đào tạo các tiên tri ở đó.
• Người nữ cao trọng (IIVua 4:8-10).
Người phụ nữ khuyết danh nầy cao trọng trong địa vị xã hội và sự giàu có. Nhưng bà cũng cao trọng trong nhận thức, vì bà biết Ê-li-sê thường đi qua con đường đó trong những chuyến công vụ. Bà cũng nhận biết Ê-li-sê là người của Đức Chúa Trời, bà muốn phục sự Đức Giê-hô-va bằng cách phục vụ cho Ê-li-sê. Chúng ta có cảm tưởng rằng chồng của bà kém hơn bà về nhận thức thuộc linh, nhưng ít nhất ông cũng không ngăn trở bà hiếu khách với nhà truyền giáo lưu động nầy. Ông ta cho phép vợ xây một phòng trên mái nhà và trang bị vào đó một cây đèn, một cái bàn và một cái ghế, [6] và một cái giường. Có thể nó rộng đủ để đi qua đi lại (c.35) và có chỗ cho cả Ghê-ha-xi, tôi tớ của Ê-li-sê (c.13). Người nữ nầy cũng nhận thấy nên lo bữa ăn cho hai thầy trò họ.
Trong những nhà trọ và khách sạn ngày nay, lòng mến khách đối với dân sự của Đức Chúa Trời, ặc biệt với các tôi tớ của Đức Chúa Trời, đang trở thành một nhiệm vụ bị xao lãng và một ơn phước bị bỏ qua. Tuy nhiên một trong những phẩm chất của một trưởng lão là “hay tiếp khách” (ITi 3:2 Tit 1:8) và He 13:2 khuyên tất cả các tín hữu nên có đức tính nầy (Sa 18:1-33). Chúng ta nên mở lòng và mở cửa nhà mình cho người khác và đừng than phiền vì điều đó (IPhi 4:9).
• Một đặc ân lớn (IIVua 4:11-17).
Khi tiên tri Ê-li-sê và đầy tớ mình đang nghỉ ngơi trong phòng cao thì Ê-li-sê có ý muốn làm một điều gì đó để đền ơn cho người phụ nữ ấy vì lòng tốt của bà, Ê-li-sê bảo Ghê-ha-xi gọi bà và đến để nói chuyện đó. Ê-li-sê truyền lời mình cho Ghê-ha-xi, có thể vì người phụ nữ ấy nghĩ Ê-li-sê là một người có địa vị quá cao và bà không đáng được nói chuyện với ông. Nhưng bà trả lời thật khiêm nhường và ngắn gọn, “Tôi vẫn ở giữa dân sự tôi”. Bà không muốn Ê-li-sê nói đến sự cao trọng vì bà không muốn được đối xử như người cao trọng. Bà phục vụ họ chỉ vì bà muốn phục sự Đức Chúa Trời.
Sau khi bà rời phòng cao, Ghê-ha-xi tiết lộ rằng bà ta ao ước có một con trai. Chồng bà già rồi, có lẽ vì vậy nên bà không thể có con; nhưng nếu Đức Chúa Trời có thể cho Áp-ra-ham và Sa-ra có con, thì Ngài cũng có thể cho họ. Có thể chồng bà rồi sẽ qua đời trước bà và bà sẽ phải ở một mình trong cảnh cô độc. Ê-li-sê đã hứa với bà như Đức Chúa Trời đã hứa với Áp-ra-ham và Sa-ra (c.16; Sa 17:21; Sa 18:14). Người chồng với đức tin nhỏ bé có thể nhận được biết bao ơn phước bởi sự tận hiến của người vợ biết tin kính Chúa! Lời hứa ấy được thành tựu và bà sinh một con trai. Ân điển đem đến sự sống ở những nơi đã từng không có sự sống.
• Nổi đau lớn (IIVua 4:18-28).
Đứa bé ấy còn rất nhỏ khi những biến cố nầy xảy ra, vì mẹ nó có thể đặt nó trên đầu gối và bồng nó lên phòng cao của Ê-li-sê (c.20-21). Chúng ta không biết do đâu cậu bé bị bệnh, nhưng có lẽ do sự nóng bức trong mùa gặt đã làm nó nhiễm bệnh. Người mẹ ấy ra ngoài đồng bảo chồng mình chuẩn bị cho bà một con lừa và một đầy tớ, nhưng bà không cho ông biết tin con đã chết. Việc bà chuẩn bị lên đường nói lên rằng đứa bé vẫn bình an, có thể đang ngủ trưa. Chắc chắn bà sợ chồng mình biết tin và vội đem chôn đứa bé, vì không ai muốn để xác chết trong nhà vào mùa gặt nóng bức. Chồng bà không hiểu vì sao bà muốn đến tìm Ê-li-sê trong một ngày không phải là ngày lễ đặc biệt, nhưng bà đáp rằng, “Mọi điều bình an”. Bà cũng nói như vậy với Ghê-ha-xi (c.26)
Thái độ của Ghê-ha-xi khi thấy bà đến tìm cho thấy sự tối tăm trong tính cách của ông, và điều đó còn được thấy rõ hơn trong đoạn sau (c.27; Mat 15:23; Mat 19:13-15). Có lẽ bà và người đầy tớ của bà đã phá giấc ngủ trưa của họ. Nhưng Ê-li-sê nhận biết rằng có một điều gì đó mà Đức Chúa Trời đã không mặc khải cho ông. Ngay cả Chúa Giê-xu đôi khi cũng cần biết thông tin (Mac 5:9; Mac 19:21; Gi 11:34). Dĩ nhiên bà đang cay đắng và tan nát lòng, lời của bà như muốn trách cứ Ê-li-sê vì thảm kịch nầy. Bà đã không cầu xin cho bà một con trai, và nếu như Ê-li-sê và Ghê-ha-xi không can thiệp vào có lẽ bà không gặp phải tình cảnh đau buồn nầy.
• Phép lạ lớn (IIVua 4:29-37).
Bà và người đầy tớ mình chắc đã thúc lừa thật nhanh chạy đến được núi Cạt-mên để có thể cùng Ê-li-sê và Ghê-ha-xi kịp trở về nhà mình trong cùng một ngày; con lừa chắc rất mệt vì trải qua quảng đường xa trong thời tiết nóng bức của mùa gặt. Tại sao Ê-li-sê sai Ghê-ha-xi đi trước? Có thể vì ông ta trẻ hơn và có thể chạy nhanh hơn để đến nơi sơm hơn.
Điều quan trọng là phải có người về canh giữ xác đứa bé để cha nó không phát hiện và đem nó đi chôn. Ghê-ha-xi đặt cây gậy lên xác đứa trẻ, nhưng không có gì xảy ra. (Có phải do điều đang kín giấu trong lòng ông ta?). Bà cỡi lừa chạy trước và Ê-li-sê theo sau, nhưng Kinh Thánh không cho chúng ta biết rằng ông đã nhận được quyền phép đặc biệt như Ê-li đã nhận được khi ông ta chạy trước xe ngựa của A-háp (IVua 18:46).
• Một lần nữa, Ê-li-sê bí mật làm phép lạ (IIVua 4:4; Lu 8:51).
Trước hết, Ê-li-sê cầu nguyện và sau đó, heo gương của Ê-li (IVua 17:17-24), ông nằm trên xác đứa bé. Ông ngồi dậy đi quanh phòng, chắc để cầu xin Chúa ban cho ông quyền phép, sau đó lại nằm trên xác đứa bé lần nữa. Lần nầy đứa bé sống lại, nhảy mũi 7 lần và mở mắt. Kinh Thánh không giải thích ý nghĩa của việc nhảy mũi, trừ phi đó là cách của Đức Chúa Trời để tống chất độc nào đó ra khỏi buồng phổi của đứa bé. Bạn sẽ nghĩ rằng Ê-li-sê sẽ rất vui mừng và bồng đứa bé chạy xuống nhà giao cho mẹ nó, nhưng không như vậy, ông đã bảo Ghê-ha-xi gọi mẹ nó lên. [7]. (He 11:35).
• Nhưng câu chuyện không kết thúc ở đây (IIVua 8:1-6).
Sau đó, khi Ê-li-sê tiên báo về nạn đói kém kéo dài 7 năm, ông khuyên người phụ nữ ấy dọn đi nơi khác, và bà đi đến sống ở xứ Phi-li-tin. Khi bà trở về quê hương mình để đòi lại ruộng đất, Ghê-ha-xi đang nói chuyện với vua và thuật cho vua nghe về việc con trai bà được khiến cho sống lại, bà được gọi đến cung vua! Vua ra lệnh cho các viên quan có liên quan trả lại tất cả ruộng đất mà bà bị mất vì đã bỏ xứ mình ra đi. Sự chết của con trai bà đã trở thành một ơn phước.
Chỉ có ân điển của Đức Chúa Trời có thể chuyển đạt sự sống cho đứa trẻ đã chết, và chỉ ân điển Đức Chúa Trời có thể chuyển đạt sự sống thuộc linh cho tội nhân hư mất (Gi 5:24; Eph 2:1-10). Chính Đức Chúa Trời ban sự sống cho đứa bé, nhưng Ngài dùng Ê-li-sê như một phương tiện để thực hiện. Với việc cứu vớt tội nhân cũng giống như vậy: Đức Chúa Trời cần những chứng nhân, những chiến sĩ cầu nguyện, những thánh đồ có lòng quan tâm để đem sự sống đến cho họ. Charles Spurgeon, “Đức Thánh Linh hành động qua những người biết hy sinh đời sống mình vì ích lợi của người khác, dành cho họ những điều tốt đẹp và sự dạy dỗ, hoặc bất cứ điều gì để có thể cứu được họ. Càng nhiều người như Ê-li-sê, chúng ta sẽ càng thấy nhiều tội nhân được cứu” [8].
4. Ân điển giải trừ sự rủa sả (IIVua 4:38-41)
Ê-li-sê đã đến thăm môn đồ của các tiên tri tại Ghinh-ganh trong thời gian đói kém (IIVua 8:1), ông sai Ghê-ha-xi, đầy tớ mình, nấu canh cho các tiên tri. Rau ở đó rất khan hiếm nên một vài người phải đi ra ngoài đồng hái rau. Họ tìm và hái được một loại dây leo, họ lấy vạt áo bọc đem về mà không biết đó là rau gì, chỉ thấy nó có vẻ ăn được.
Nhờ đâu họ biết trong nồi canh có độc? Vị đắng có thể là manh mối đầu tiên, một số người có triệu chứng đau bụng và nôn mửa. Đã có sự chết trong nước ở Giê-ri-cô (IIVua 2:19-22), và giờ lại có sự chết trong nồi canh ở Ghinh-ganh. Nhưng lúc nầy là kỳ đói kém và thức ăn rất khan hiếm. Ê-li-sê đổ một ít bột vào nồi canh, và Đức Giê-hô-va đã khử được chất độc trong nồi.
Theo sự hiểu biết của chúng ta, trong vườn Ê-đen không có cây nào mang trong nó chất độc. Chúng sinh ra chông gai sau khi A-đam phạm tội (Sa 3:17-19). Ngày nay, có nhiều “sự chết ở trong nồi” vì chúng ta sống dưới sự rủa sả của luật pháp về tội lỗi và sự chết, ội lỗi và sự chết đang cai trị thế gian nầy (Ro 5:14-21). Nhưng khi Chúa Giê-xu chết trên thập tự giá, Ngài đã giải trừ sự rủa sả của luật pháp trên chúng ta (Ga 3:13), cho những ai tin cậy Chúa Cứu Thế, ân điển đang cai trị (Ro 5:21) và họ đang “cai trị trong sự sống” (Ro 5:17). Cái nọc của sự chết đã được loại trừ (ICo 15:50-57)!
5. Ân điển làm no lòng người đói khát (IIVua 4:42-44)
Ở vương quốc phía bắc Y-sơ-ra-ên, không có đền thờ chính thức cho Đức Giê-hô-va, những thầy tế lễ và người Lê-vi trung tín đã rời bỏ Y-sơ-ra-ên bội đạo để đến sống ở Giu-đa (IVua 12:26-32; IISu 11:13-17). Vì không có nơi thờ phượng để dân sự đến dâng phần mưới và của tế lễ (Le 2:14; Le 6:14-23; Le 23:9-17; Phuc 18:3-5), họ đã đem đến trường tiên tri gần nhất, nơi đó họ được dự phần với những người trung thành với Luật Pháp Môi-se. Những của lễ đầu mùa như lúa, bột làm bánh, bánh mì được môn đồ của các tiên trị ưa thích nhất, và chắc chắn Đức Giê-hô-va đã xem trọng những người không chịu quỳ lạy con bò vàng tại Đan và Bê-tên.
Có một trăm người đang đói ở đó, dù những của lễ mà người đàn ông ấy đem dâng đã được Đức Giê-hô-va ban phước, họ không thể nghĩ rằng nó đủ cho một trăm người ăn. Tình huống nầy tương tự tình huống mà Chúa Giê-xu và các môn đồ Ngài gặp phải (Mat 14:13-21; Mat 15:29-33 những phân đoạn tương đồng trong các sách Phúc-Âm). Câu hỏi của Ghê-ha-xi, Chi! “Tôi phải phát đồ nầy cho một trăm người sao?” (c.43) nghe giống như câu hỏi của Anh-rê về 5 cái bánh và 2 con cá, “nhưng đông người dường nầy, thì ngần ấy có thấm vào đâu?” (Gi 6:9).
Nhưng Ê-li-sê biết rằng Đức Giê-hô-va đang kiểm soát tình huống khó khăn nầy. Ông bảo đầy tớ mình phân phát bánh và lúa, khi Ghê-ha-xi vâng lời, đồ ăn không chỉ đầy đủ cho mọi người mà vẫn còn thừa lại. Lời Chúa đã phán ra và làm thành việc không thể làm được.
Khi Chúa Giê-xu nuôi năm ngàn người, Ngài đã dùng phép lạ như một nền tảng để giảng sứ điệp cứu rỗi liên quan đến Bánh hằng sống (Gi 6:25). Ê-li-sê không giảng, nhưng phép lạ nầy nhắc chúng ta nhớ rằng Đức Chúa Trời biết nhu cầu của chúng ta và đáp ứng cho khi chúng ta tin cậy Ngài. Ngày nay chúng ta có tủ lạnh để trữ thức ăn và đi chợ để mua thức ăn bất cứ khi nào chúng ta cần, có những tổ chức từ thiện nhằm giúp người nghèo. Nhưng trong thời Ê-li-sê, người ta lo đồ ăn từng ngày một.
Đó là lý do Chúa Giê-xu dạy chúng ta cầu nguyện, “Xin cho chúng tôi hôm nay đồ ăn đủ ngày” (Mat 6:11). Trong suốt những năm tháng trốn trong đồng vắng, Đa-vít đã sống nhờ vào sự cung ứng của Đức Chúa Trời, ông có thể thốt lên rằng, “Trước tôi trẻ, ày đã già; Nhưng chẳng hề thấy người công bình bị bỏ, hay là dòng dõi người đi ăn mày” (Thi 37:25). Với sự giàu có của ân điển Ngài, Đức Giê-hô-va đáp ứng mọi nhu cầu của chúng ta.
3. BA NGƯỜI – BA PHÉP LẠ (IIVua 5:1-6:7)
Ê-li-sê là tiên tri làm phép lạ, ông phục vụ và đáp ứng nhu cầu cho tất cả các hạng người.
Trong phần nầy, chúng ta sẽ thấy Ê-li-sê chữa lành cho quan tổng binh nổi tiếng, trừng phạt người đầy tớ theo mình và giúp cho những học viên lười biếng trở lại với công việc mình. Dường như giữa một quan tổng binh và lưỡi rìu bị mất có một khoảng cách rất xa, nhưng cả hai đều quan trọng đối với Đức Chúa Trời và đầy tớ của Ngài. Giống như Chúa Giê-xu khi Ngài thi hành chức vụ trên đất, Ê-li-sê đã dành thời gian cho từng cá nhân và ông không bị chi phối bởi địa vị xã hội hay điều kiện kinh tế của họ. “Lại hãy trao mọi điều lo lắng mình cho Ngài, vì Ngài hay săn sóc anh em” (IPhi 5:7).
Nhưng cũng quan trọng như những phép lạ trong phần nầy, chủ đề thánh chức còn quan trọng hơn. Chúa không những ban cho Na-a-man một cuộc đời mới, Ngài cũng cho ông một mục đích mới trong cuộc sống, một chức vụ mới. Ông ta sẽ trở về Sy-ri (A-ram) không chỉ là một quan tổng binh nữa, vì giờ đây ông là một đại sứ của Đức Chúa Trời chân thần và hằng sống của Y-sơ-ra-ên.
Na-a-man có được mục đích mới cho cuộc đời mình, nhưng đáng tiếc Ghê-ha-xi đã đánh mất chức vụ của ông ta vì tính kiêu ngạo và sự dối gạt của mình. Khi Ê-li-sê lấy lại được lưỡi rìu bị rơi xuống nước, người học trò ấy đã lấy lại được “công cụ sắc bén” của mình, và chức vụ đã được khôi phục cho anh ta.
1. Na-a-man - nhận lãnh chức vụ (IIVua 5:1-19)
Tiên tri Ê-li được nhắc đến 29 lần trong Tân-ước trong khi đó Ê-li-sê chỉ được nhắc một lần.
“Trong đời đấng tiên Ê-li-sê, dân Y-sơ-ra-ên cũng có nhiều kẻ mắc tật phung; song không có ai lành sạch được, chỉ Na-a-man, người xứ Sy-ri mà thôi” (Lu 4:27).
Na-a-man là người Ngoại bang và là quan tổng binh của một nước thù địch, nên không có gì bất ngờ khi dân chúng ở Na-xa-rét đã oán giận Chúa, không nghe lời dạy của Ngài và chối bỏ Ngài. Tại sao Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên chữa lành cho một người Ngoại bang không thuộc về giao ước? Ông ta là một kẻ thù, đã bắt cóc các con gái Do-thái, là người bị bệnh phung lẽ ra phải bị cô lập cho đến chết. Những người nầy không biết gì về ân điển tối thượng của Đức Chúa Trời. Giống như Na-a-man, họ nổi giận, nhưng không giống Na-a-man, họ không biết hạ mình và tin cậy Đức Giê-hô-va. Kinh nghiệm của Na-a-man với Ê-li-sê minh họa cho chúng ta công việc bởi ân điển của Đức Chúa Trời để cứu rỗi tội nhân hư mất.
• Na-a-man cần Đức Giê-hô-va (IIVua 5:1-3).
Vua Sy-ri là Bên-Ha-đát II, với vai trò là quan tổng binh, Na-a-man là người đứng thứ hai trong đất nước của mình. Nhưng với uy thế, quyền hạn và tài sản của ông, ông là người bất hạnh vì dưới lớp quân phục sang trọng của ông là một cơ thể bệnh phung. Qua câu 11 chúng ta thấy sự nhiễm bệnh có giới hạn ở một nơi, nhưng bệnh phung có khuynh hướng lây lan và không thể ngăn chặn, cuối cùng nó có thể gây chết người. Chỉ có quyền năng của Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên có thể chữa lành cho ông.
Mặc dù Na-a-man không nhận ra, nhưng Đức Giê-hô-va đã hành động thay ông bằng cách ban cho ông chiến thắng trên dân A-si-ri. Giê-hô-va là Đức Chúa Trời thộc về giao ước của dân Y-sơ-ra-ên, nhưng Ngài cũng là Đức Giê-hô-va của mọi dân tộc và có thể sử dụng bất kỳ người nào, ã được cứu hoặc chưa được cứu, để làm thành ý muốn của Ngài (Es 44:28; Es 45:13; Exe 30:24-25).
Đức Giê-hô-va cũng đã làm một việc đầy nhân từ khi cho phép Na-a-man bắt một cô gái Do-thái về nhà làm tớ gái cho ông ta. Người con gái nầy là một nô lệ, nhưng vì cô tin cậy Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, cô đã được tự do. Hơn nữa, cô là một chứng nhân khiêm nhường trước mặt bà chủ của mình. Nhưng lời nói của cô có sức thuyết phục đến nổi bà chủ đã kể lại cho chồng và ông ấy đã tâu lên với vua. Đừng bao giờ đánh giá thấp sức mạnh của lời làm chứng đơn sơ, vì Đức Chúa Trời có thể dùng lời nói của đứa trẻ và truyền lời ấy đến tai vua.
Mặc dù Kinh Thánh không trực tiếp nói rằng bệnh phung là hình ảnh của tội lỗi, nhưng khi đọc Le 13:1-59, chúng ta có thể thấy rõ những sự tương đương. Giống như bệnh phung, tội lỗi lõm xuống sâu hơn da (c.3), nó lây lan (c.7), nó ô uế (c.45), nó cô lập (c.46) và nó chỉ đáng bị thiêu hủy trong lửa (c.52,57).
• Tìm kiếm Đức Giê-hô-va (IIVua 5:4-10).
Na-a-man không thể rời Sy-ri mà không được vua cho phép, ông cũng cần một bức thư giới thiệu để ra được chính thức tiếp kiến Giô-ram, vua của Y-sơ-ra-ên. Xét cho cùng, Sy-ri và Y-sơ-ra-ên là hai nước thù địch, vì vậy việc quan tổng binh của Sy-ri đến Y-sơ-ra-ên có thể gây hiểu lầm lớn. Cả Na-a-man và Bên-Ha-đát đều sai lầm khi cho rằng tiên tri sẽ làm theo bất kỳ điều gì vua ra lệnh và rằng cả vua và tiên tri sẽ thích đền ơn bằng những lễ vật quý giá.
Vì lý do đó nên Na-a-man đem theo 750 pao bạc và 150 pao vàng, cùng với nhiều vải vóc đắc tiền. Đứa tớ gái không nói gì về vua và những lễ vật; cô ta chỉ nói về tiên tri Ê-li-sê và những việc Đức Giê-hô-va có thể làm. Người không được cứu không biết gì về Đức Giê-hô-va và chỉ phức tạp hóa những điều đơn giản (ICo 2:14). Chúng ta không được cứu nhờ đem dâng những lễ vật cho Đức Chúa Trời, nhưng bởi đức tin để nhận được sự sống đời đời mà Ngài ban cho (Eph 2:8-9; Gi 3:16,36; Ro 6:23).
Đây là cơ hội để vua Giô-ram làm vinh hiển Đức Giê-hô-va và xây dựng mối giao hòa giữa Y-sơ-ra-ên và Sy-ri, hưng ông không thể lợi dụng được cơ hội đó. Mặc dù IIVua 3:11 cho biết Giô-ram và Ê-li-sê không thân thiết nhau, nhưng vua biết Ê-li-sê là ai và những việc ông ta có thể làm. Ông ta cũng biết chắc rằng trách nhiệm của Y-sơ-ra-ên là làm chứng về chúa cho các nước vô thần xung quanh (Es 42:6; Es 49:6). Nhưng mối quan tâm của Giô-ram mang tính cá nhân và chính trị, không mang tính thuộc linh, ông hiểu bức thư đó như một lời tuyên chiến. [9]. Với suy nghĩ đó, ông vội xé quần áo mình, một việc mà vua ít khi làm; nhưng đầu óc vua đã mù quáng vì cớ vô tín, sự sợ hãi và ông không hiểu những việc Đức Giê-hô-va đang hành động.
Tiên tri Ê-li-sê đang ở tại nhà mình trong thành Sa-ma-ri, nhưng ông biết những gì vua nói và những việc vua làm trong cung, vì Đức Chúa Trời không giấu các đầy tớ Ngài những điều mà họ cần biết (Am 3:7). Lời của ông dành cho vua Giô-ram hẳn làm vua nổi giận, nhưng đồng thời Ê-li-sê đang giải vây cho Giô-ram thoát khỏi sự sự lúng túng và tình trạng phức tạp về chính trị có thể xảy ra. Vâng, có một vua trên ngôi, nhưng trong Y-sơ-ra-ên còn có một tiên tri! Vua không giúp được gì, nhưng tiên tri là ống dẫn để quyền năng Đức Chúa Trời phát lộ.
Ê-li-sê biết rằng Na-a-man cần phải hạ mình trước khi ông được chữa lành. Quen với nghi thức trong cung, vị quan tổng binh cao trọng nầy nghĩ rằng mình sẽ được công khai tiếp đón và những lễ vật hậu hỉnh của ông sẽ được tiếp nhận với lòng cảm kích sâu sắc, vì đó là cách các vua thường làm. Nhưng Ê-li-sê thậm chí không ra khỏi nhà để đến tiếp rước người đó! Ê-li-sê đã sai sứ giả (có thể là Ghê-ha-xi?) đến bảo ông ta đi đến sông Giô-đanh, cách đó 32 dặm, và ngâm mình xuống sông 7 lần. Và sau đó ông ta sẽ được sạch bệnh phung.
Na-a-man đang tìm sự giúp đỡ và giờ đây sự tìm kiếm của ông đã kết thúc.
• Phản đối Đức Chúa Trời (IIVua 5:11-12).
Nếu Na-a-man bắt đầu hành trình của mình từ Đa-mách, thì ông đã đi hơn 100 dặm đường để đến Sa-ma-ri, nên hơn 30 dặm nữa chắc không làm ông khó chịu. Nhưng vì quan tổng binh ấy đã nổi giận. Nguyên nhân ông nổi giận là do tính kiêu ngạo của ông. Ông đã nghĩ trong đầu mình về cách tiên tri sẽ chữa lành cho ông, nhưng Đức Chúa Trời đã không làm theo cách đó. trước khi tội nhân có thể nhận được ân điển của Đức Chúa Trời, họ phải đầu phục ý muốn của Ngài, vì “Đức Chúa Trời chống cự kẻ kiêu ngạo, mà ban ơn cho kẻ khiêm nhường” (IPhi 5:5 Ro 10:1-3).
Tiến sĩ Donald Grey Barnhouse từng nói, “Mọi người đều có quyền đi vào thiên đàng theo cách của Đức Chúa Trời hoặc đi vào địa ngục theo cách của riêng họ.”
Đức Giê-hô-va hành động trên tính kiêu ngạo của Na-a-man và có nhiều việc đã xảy ra. Vua Giô-ram không thể chữa lành cho ông ta, tiên tri không đến cung vua, thậm chí còn không ra tiếp đón ông ta, và ông ta phải ngâm mình dưới sông Giô-đanh dơ bẩn không chỉ một lần mà đến bảy lần. Và ông lại là quan tổng binh, là người đứng thứ hai trong đất nước Sy-ri!
Nhà truyền giáo D.L. Moody đã nói khi giảng dạy phân đoạn nầy rằng, “Đó là một vấn đề. Ông ta đã vạch ra cách riêng của mình để cho tiên tri theo đó mà chữa lành cho ông, và điên tiết khi tiên tri không làm theo cách của ông”.
Có khác gì ngày nay không? Con người muốn được cứu khỏi tội bằng cách tham dự những nghi thức tôn giáo, đi nhà thờ, dâng tiền cho Hội thánh, thay đổi nếp sống, làm việc lành, và nhiều việc khác thay vì tin nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu.“Không phải cứu vì việc công bình chúng ta đã làm, nhưng cứ theo lòng thương xót Ngài, bởi sự rửa về sự lại sanh và sự đổi mới của Đức Thánh Linh” (Tit 3:5).
Na-a-man có một vấn đề khác: ông ta thích những con sông ở Đa-mách hơn con sông Giô-đanh đục ngầu nầy. [10]. Ông ta nghĩ sự chữa lành của ông sẽ nhờ vào nước, nên dĩ nhiên nước sạch thì tốt hơn cho ông. Ông thà làm theo cách riêng và đi về hơn 100 dặm còn hơn vâng theo cách của Đức Chúa Trời và đi tiếp 30 dặm! Ông ta đang ở gần sự cứu rỗi nhưng lại rất xa!
• Tin cậy Đức Chúa Trời (IIVua 5:13-15a).
Một lần nữa, Đức Giê-hô-va dùng các đầy tớ để làm thành những mục đích của Ngài (c.2-3). Nếu Na-a-man không nghe theo lời của tiên tri, có lẽ ông sẽ để ý đến lời khuyên của các đầy tớ đi theo ông.
“Đức Giê-hô-va phán: Bây giờ hãy đến, cho chúng ta biện luận cùng nhau” (Es 1:18).
Ê-li-sê không yêu cầu ông ta làm việc gì đó khó khăn hoặc không thể thực hiện được, vì như vậy chỉ làm cho tính kiêu ngạo ông tăng lên. Ê-li-sê muốn ông ta vâng theo một mệnh lệnh đơn giản và thực hiện một hành động khiêm nhường, không có lý do gì để ông không phục tùng. Khi Na-a-man về Sy-ri và kể lại câu chuyện của mình đến đoạn nầy, chắc chắc các bạn của ông ta sẽ nói, “Ông làm cái quái gì vậy?” Đức tin mà không có sự vâng lời thì không phải là đức tin.
Ông bước lên sau khi ngâm mình dưới nước 7 lần, bệnh phung của ông được sạch và da ông trở nên như da của trẻ con. Trong ngôn ngữ của Tân-ước, ông đã được sanh lại (Gi 3:3-8).
“Quả thật, a nói cùng các ngươi, nếu các ngươi không đổi lại và nên như đứa trẻ, thì chẳng được vào nước thiên đàng đâu” (Mat 18:3).
Qua sự vâng lời của ông, ông đã bày tỏ đức tin mình nơi lời hứa của Đức Chúa Trời, và Ngài làm sạch bệnh phung cho ông.
D.L. Moody lại nói, “Ông ta hết nổi giận và kiêu ngạo, rồi ông ta được lành bệnh; đó là một trật tự chung cho những tội nhân chống nghịch được cải đạo”. Na-a-man là một bằng chứng rõ rằng rằng Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên là Đức Chúa Trời chân thật, hằng sống và Đức Chúa Trời của cả thế gian. Ông đã từ bỏ các thần giả và thần tượng của Sy-ri, tin theo Đức Giê-hô-va. Bằng chứng nầy là một bản cáo trạng chống lại và dân sự vua thờ thần tượng của Y-sơ-ra-ên.
• Phục sự Đức Giê-hô-va (IIVua 5:15b-19).
Như mọi tân tín hữu khác, Na-a-man vẩn cần phải học hỏi nhiều. Ông đã được cứu và được chữa lành nhờ tin cậy ân điển của Đức Chúa Trời, giờ đây ông phải tăng trưởng trong ân điển, đức tin và học cách sống làm đẹp lòng Đức Chúa Trời, Đấng đã cứu ông. Thay vì vội vã về nhà báo tin vui, a-a-man trở lại nhà Ê-li-sê để tạ ơn Đức Chúa Trời và đầy tớ Ngài. (Lu 17:11-19).
Có nghĩa là ông phải đi thêm 30 dặm nữa, nhưng ông hẳn đã rất vui trong suốt hành trình đó. Đền ơn Ê-li-sê là việc làm tự nhiên đối với Na-a-man, nhưng nếu Ê-li-sê chấp nhận những lễ vật đó, thì ông sẽ tự cho mình có công trạng và cướp đi sự vinh hiển của Đức Chúa Trời. Đức Chúa Trời cứu chúng ta “để khen ngợi sự vinh hiển của ân điển Ngài” (Eph 1:6,12,14). Ông cũng sẽ tạo cho Na-a-man, một người mới cải đạo, có suy nghĩ rằng những lễ vật của ông ta đã góp phần trong sự cứu rỗi của ông ta.
Áp-ra-ham đã khước từ những lễ vật của vua Sô-đôm (Sa 14:17-24), Đa-ni-ên không nhận những của biếu của vua (Đa 5:17), Phi-e-rơ và Giăng từ chối tiền của Si-môn (Công 8:18-24).
Na-an-man bắt đầu tăng trưởng trong sự hiểu biết Đức Chúa Trời, nhưng ông vẫn còn một hành trình dài để trải qua. Ê-li-sê khước từ những lễ vật của ông, nhưng Na-a-man xin Ê-li-sê cho ông lấy một ít đất về Sy-ri để dùng trong sự thờ phượng Đức Giê-hô-va.
Trong những ngày đó, dân chúng có suy nghĩ rằng các thần cửa một quốc gia ngự trong đất của quốc gia đó, và nếu bạn ra khỏi xứ nào, thì bạn đã bỏ thần của xứ ấy lại phía sau. Nhưng Na-a-man vừa xác nhận rằng Giê-hô-va là Đức Chúa Trời của cả thế gian (c.15)! Nhưng việc lấy đất là một hành động dũng cảm, vì vua và các bạn của ông ở quê nhà chắc chắn sẽ hỏi ông nó có ý nghĩa gì, ông sẽ phải nói cho họ về đức tin của ông nơi Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên!
Trong lời thỉnh cầu thứ hai, Na-a-man cho thấy một sự hiểu biết đặc biệt, vì ông biết rằng vua của ông sẽ tiếp tục dùng ông trong vai trò quan tổng binh. Và như vậy ông thường phải theo vua vào đền thờ của thần Rim-môn, thần của người Sy-ri ngang bằng với thần Ba-anh. Bề ngoài Na-a-man sẽ tuân thủ theo nghi lễ nầy, nhưng ông muốn Ê-li-sê biết rằng tấm lòng của ông không như vậy. Na-a-man đoán biết rằng sự lành bệnh của ông, đời sống được thay đổi của ông sẽ có ảnh hưởng đến triểu đình và cuối cùng sẽ làm cho vua cải đạo. Thay vì phê phán những người làm việc trong các cơ quan nhà nước, chúng ta cần cầu nguyện cho họ vì họ phải dối diện với nhiều quyết định rất khó khăn. [11].
Điều đáng lưu ý là Ê-li-sê không trách mắng hay nhắc nhở ông nhưng chỉ nói, “Hãy đi bình yên”. Đây là lời chúc thường gặp ở Do-thái khi có một người chuẩn bị đi xa.
Tiên tri Ê-li-sê sẽ cầu nguyện cho ông và tin rằng Đức Chúa Trời sẽ dùng ông trong chức vụ mới tại Sy-ri. Bệnh phung của Na-a-man đã được lành, ông vẫn còn vàng bạc mà ông đã mang theo, ông đem đất của Y-sơ-ra-ên về, ông đã biết một Đức Chúa Trời chân thật và hằng sống. Na-a-man sẽ là một nhân chứng trong xứ xở tăm tối của ông – và người tớ gái của ông sẽ hợp sức với ông.
2. Ghê-ha-xi - đánh mất chức vụ (IIVua 5:20-27)
Trong khi Na-a-man đang cố sống theo lẽ thật và làm đẹp lòng Đức Chúa Trời, đầy tớ của Ê-li-sê đang dầm mình trong sự dối gạt và những mong muốn bất khiết. “Ngươi chớ tham…” là điều răn cuối cùng trong Mười Điều Răn (Xu 20:17), nhưng khi bạn vi phạm một điều răn nầy, bạn sẽ bị cám dỗ để phạm 9 điều răn còn lại. Người tham lam sẽ để cho của cải vật chất làm thần tượng trong cuộc đời mình, sẽ làm chứng dối, trộm cắp, làm ô danh Đức Chúa Trời, bất hiếu với cha mẹ, và thậm chí sẽ giết người.
Ghê-ha-xi đang suy đồi trong đời sống thuộc linh, và đây là đỉnh điểm. Ông đã đuổi người đàn bà có con trai đang chết (IIVua 4:27), và ông không có quyền phép gọi đứa bé sống lại (IIVua 4:31). Giờ đây tính tham lam của ông đang điều khiển ông, nó dẫn đến sự dối trá, cuối cùng nó làm cho Ghê-ha-xi mắc bệnh phung. Căn bệnh ngoài da nầy biểu hiện cho sự mục rữa bên trong.
• Ông dối gạt chính mình (IIVua 5:20).
Khi từ chối những lễ vật, Ê-li-sê đã không “dễ dãi” với Na-a-man nhưng đã dạy cho tín hữu non trẻ nầy một bài học khó. Ghê-ha-xi đang đánh giá tư cách của thầy mình như cách thế gian thường đánh giá, mà không theo cách của Đức Chúa Trời. Giống như các môn đồ của Chúa Giê-xu khi thấy Ma-ri xức dầu cho Ngài, đã nói, “Sao xài phí …?” (Mac 14:3-9), trong trường hợp của Ghê-ha-xi, ông nghĩ Ê-li-sê làm như vậy là lãng phí cơ hội làm giàu. Ông tin rằng ông sẽ là người giàu hơn và hạnh phúc hơn nếu ông lấy một ít lễ vật của Na-a-man và rằng ông có quyền làm điều đó.
“Hãy giữ cẩn thận chớ hà tiện gì hết; vì sự sống của người ta không phải cốt tại của cải mình dư dật đâu” (Lu 12:15).
Chắc chắc Ghê-ha-xi biết Na-a-man được lành bệnh và được cứu rỗi hoàn toàn nhờ ân điển của Đức Chúa Trời và việc nhận các lễ vật đó có thể gây cho vị quan tổng binh ấy có suy nghĩ rằng ông có thể tự cứu mình ở một phương diện nào đó. Rồi khi trở về Sy-ri, Na-a-man sẽ phải kể lại chuyện lễ vật, điều nầy chỉ có thể làm yếu đi lời làm chứng của ông ta. Áp-ra-ham khước từ của cải của vua Sô-đôm nên ông sẽ không làm tổn hại đến lời làm chứng của ông trước mặt dân thành Sô-đôm, là những người cần biết Đức Chúa Trời (Sa 14:1-24).
Phi-e-rơ và Giăng không nhận tiền bạc của vì sợ rằng họ tạo cho người Sa-ma-ri thành kiến rằng ân tứ của Đức Chúa Trời có thể mua được bằng tiền (Công 8:20).
Sứ đồ Phao-lô còn không chịu nhận sự giúp đỡ về tài chính của Hội thánh Cô-rinh-tô vì sợ dân sự nghĩ rằng ông giống như các triết gia lưu động khác, chỉ vì mục đích kiếm tiền.[12].
Ghê-ha-xi đã lấy danh Chúa làm chơi khi ông nói, “Ta chỉ Đức Giê-hô-va hằng sống mà thề” (c.16,20), khi ông có ác tưởng trong lòng và dự tính phạm tội. Chúng ta có suy nghĩ rằng Ghê-ha-xi không kính sợ Đức Chúa Trời và tự ý dùng danh của Ngài một cách cẩu thả. Nếu ông ta tôn kính danh của Đức Chúa Trời - điều răn thứ ba, Xu 20:7 – ông ta sẽ không bị tính tham làm điều khiển.
• Ông nói dối Na-a-man (IIVua 5:21-24).
Đoàn tùy tùng của Na-a-man chưa đi quá xa nên Ghê-ha-xi có thể đuổi theo và bắt kịp (IIVua 4:26,29). Na-a-man cho dừng xe và bước xuống đến đón đầy tớ của Ê-li-sê với vẻ kính trọng. (Công 8:31). Có lẽ Ê-li-sê nhắn nhủ gì thêm với ông, hay cần gì ở ông.
Thái độ tôn trọng như vậy của quan tổng binh đối với một đầy tớ người Do-thái cho thấy rằng Đức Chúa Trời đã thay đổi tấm lòng của ông ta. Na-a-man chào ông, “Mọi việc đều bình an chớ?” và Ghê-ha-xi đáp lại, “Mọi việc đều bình an”. Nhưng không phải tất cả đều bình an! Khi tấm lòng của một con người đầy dẫy lòng tham lam và môi miệng ông đầy sự đối trá, anh ta không thể hưởng được sự bình an, ới ý nghĩa là “yên ổn, thoải mái, trọn vẹn, thịnh vượng, an ninh”.
Khi thực hiện kế hoạch của mình, Ghê-ha-xi không chỉ lấy danh Đức Chúa Trời làm chơi, ông ta còn sử dụng công việc của Đức Chúa Trời như một “lớp áo che đầy tính tham lam” (ITe 2:1-6). Mượn danh của Ê-li-sê, ông nói dối với Na-a-man khi hỏi xin một ít lễ vật cho hai môn đồ của các tiên tri ở Bê-tên và Ghinh-ganh. Nhưng trường tiên tri nầy nằm ở vùng núi Ép-ra-im. Chúng ta không thể chê trách Na-a-man vì đã tin lời Ghê-ha-xi, dù sao ông ta cũng là một tín hữu non trẻ và thiếu kinh nghiệm trong nhận thức.
”Chủ tôi sai tôi…” là một lời nói dối cố tình, dù Ghê-ha-xi không nhận ra, nhưng chủ của ông ta biết hết những việc ông ta đã làm. Na-a-man không chỉ cho Ghê-ha-xi nhiều hơn những gì ông ta xin, Na-a-man còn sai hai đầy tớ mình mang đi cho ông ta. Khi ba người đi đến ngôn đồi Sa-ma-ri (hoặc có thể là một ngọn đồi giữa Sa-ma-ri và họ). Ghê-ha-xi lấy gói đồ và cho hai đầy tớ đi về, vì ông sợ có người nhận ra họ và nghi ngờ.Ghê-ha-xi đang ở gần nhà thầy mình và ông ta phải cẩn thận để thầy không biết việc ông ta đã làm.
• Ông nói đối Ê-li-sê (IIVua 5:25-27).
Như một người vô tội, Ghê-ha-xi đến đứng trước mặt chủ mình và chờ lệnh; nhưng ông ta nhận biết mình đang gặp vấn đề! Ghê-ha-xi quên rằng “Chẳng có vật nào được giấu kín trước mặt Chúa, nhưng thảy đều trần trụi và lộ ra trước mắt Đấng mà chúng ta phải thưa lại” (He 4:13). Đức Chúa Trời biết việc Ghê-ha-xi đã làm và Ngài cũng cho đầy tớ của Ngài biết. Chi tiết nầy nhắc chúng ta nhớ chuyện Giô-suê chất vấn A-can (Gios 7:1-26) và Phi-e-rơ chất vấn A-na-nia và Sa-phi-ra (Công 5:1-42), tất cả những người nầy cũng đã tham lam và nói dối vì nó.
Ê-li-sê không chỉ biết việc đầy tớ mình làm, nhưng ông còn nhìn thấy tấm lòng của ông ta và biết tại sao ông ta lại hành động như vậy. Ghê-ha-xi muốn trở nên giàu có với ruộng đất, các bầy gia súc, quần áo đắc tiền và nhiều tôi tớ biết nghe lời. Ông không thích cực nhọc bên cạnh tiên tri Ê-li-sê, ông muốn có tiện nghi và sự bảo đảm. Giàu có không có gì là sai trái, nếu đó là ý muốn của Đức Chúa Trời cho đời sống bạn, vì Áp-ra-ham, Y-sác và cả Đa-vít đều là những người rất giàu. Nhưng thật sai trái khi chiếm của cải nhờ trò lừa gạt và để của cải làm thần tượng trong cuộc đời mình. Ghê-ha-xi đã lợi dụng chức vụ Đức Chúa Trời giao phó như một phương tiện để lừa gạt Na-a-man, và điều đó làm trái ý Đức Chúa Trời (ITe 2:1-6; IICôr 2:17; IICo 4:2).
Đức Chúa Trời trừng phạt Ghê-ha-xi; ông bị bệnh phụng và mỗi thế hệ con cháu của ông sẽ có ít nhất một người bị bệnh phung. Tội tham lam đã phá hủy tấm lòng của ông, và giờ đây nó trở thành bệnh phung ăn lan toàn cơ thể ông. Ghê-ha-xi ao ước để lại của cải cho con cháu mình, nhưng ông chỉ để lại cho họ nỗi ô nhục và đau đớn. Ở Y-sơ-ra-ên, người mắc bệnh phung không được phép xuất hiện nơi công cộng và sống bình thường như bao người. Ghê-ha-xi không còn được làm đầy tớ của Ê-li-sê nữa; ông đã đánh mất chức vụ của mình. “Đừng ham tiền bạc” là một trong những phẩm chất của tôi tớ Đức Chúa Trời (ITi 3:3). Một trong những dấu hiệu của ngày sau rốt là con người mê tham tiền bạc hơn là yêu nến Đức Chúa Trời và người khác (IITi 3:1-5).
3. Những học viên - được phục hồi chức vụ (IIVua 6:1-7)
Ê-li-sê không chỉ là một nhà truyền giáo lưu động và một tiên tri làm phép lạ, ông còn là một nhà giám thị của nhiều trường tiên tri, nơi đào tạo và động viên những người trẻ tuổi được kêu gọi vào chức vụ. Chúng ta biết có các trường ở Ghinh-ganh, Bê-tên, Giê-ri-cô (IIVua 2:1-5) và ở Ra-ma, là quê hương của Sa-mu-ên (ISa 19:22-24), nhưng có thể còn có những trường khác. Cả Ê-li và Ê-li-sê đều mong mõi thế hệ sau hiểu biết Đức Giê-hô-va và Lời Ngài, và đây cũng là trách nhiệm của Hội thánh ngày nay (IITi 2:2).
D.L. Mooody và Charles Spurgeon không có đặc ân được đào tạo chính thức trong chức vụ, nhưng cả hai đều thành lập trường và vẫn đang đào tạo các đầy tớ của Đức Chúa Trời ngày nay. Phục vụ cho thế hệ của chúng ta là tốt, nhưng chúng ta cũng đừng quên những thế hệ sau mình.
• Đoạn thuật nầy tiếp theo (IIVua 4:44).
Đức Chúa Trời ban ơn cho trường học ở Giê-ri-cô và thấy cần mở rộng chỗ học của họ. Các học viên cùng học với nhau thì tiên tri Ê-li-sê đến thăm, vì họ đã gặp mặt ông và ngồi trước mặt ông nghe ông dạy dỗ (c.1). Họ cùng ăn chung với nhau (IIVua 4:38-44), nhưng họ về sống với gia đình riêng của mình (IIVua 4:1-7). Thật là một dấu hiện đáng mừng khi Đức Chúa Trời dấy lên một thế hệ mới để hầu việc Ngài và khi những đầy tớ lão luyện của Đức Chúa Trời dành thời gian dạy dỗ họ.
Nhưng sự phát triển mới sinh ra những trở ngại mới, những cơ sở tại Giô-đanh cần được mở rộng. Các trường học ngày nay sẽ vận động quyên góp, thuê kiến trúc sư và những nhà thầu xây dựng, nhưng trong thời của Ê-li-sê, các học viên phải làm những việc ấy. Không những vậy, hiệu trưởng của trường còn phải làm việc với họ và động viên họ. Ê-li-sê có tấm lòng của một người chăn và sẳn sàng ở bên cạnh bầy chiên của mình và chia xẻ gành nặng với họ.
Người Do-thái không có những cửa hàng bán công cụ lao động như chúng ta có ngày nay. Những công cụ bằng sắt rất quí và hiếm, điều nầy giải thích tại sao các học viên phải mượn rìu để đốn gỗ. (Khi tôi còn học trong trường, tôi cũng không có một dụng cụ nào).
Không chỉ công cụ khan hiếm, chúng còn rất nặng nề và không bền như những công cụ ngày nay. Thật ra, Môi-se đã có một luật đặc biệt liên quan đến tai nạn do lưỡi rìu vô tình văng ra khỏi cán (Phuc 19:4-5), nên sự cố ấy chắc rất thường xảy ra.
Nếu luật pháp về việc mượn con vật cũng áp dụng cho việc mượn dụng cụ (Xu 22:14-15), thì người học trò nghèo đó phải bồi thường cho chủ nó cái lưỡi rìu đã mất, có thể điều đó đã làm cho anh ta lo ngại. Không có rìu, anh ta không thể làm việc và sẽ làm bạn bè anh thêm cực nhọc. Thật sự, lưỡi rìu bị mất đã gây ra một vấn đề lớn.
Người học trò nhanh mắt nhìn thấy chỗ lưỡi rìu rơi xuống nước và thành thật kể lại sự rủi ro đó với Ê-li-sê. Sông Giô-đanh không phải là dòng sông có nước trong nhất ở Đất Thánh (IIVua 5:12) và thật rất khó nhìn thấy lưỡi rìu nằm dưới đáy sông. Tiên tri Ê-li-sê không lấy cây sào móc lưỡi rìu lên. Ông đã ném một nhánh cây nhỏ xuống nước ngay chỗ lưỡi rìu đã rớt, và Đức Giê-hô-va đã khiến cho lưỡi rìu sắt ấy nổi lên mặt nước và người học trò ấy đã lấy nó lên dễ dàng. Đây là phép lạ đặc biệt của Đức Chúa Trời quyền năng thông qua một đầy tớ có lòng thương xót.
Có một vài bài học thuộc linh mà chúng ta có thể học được quan sự kiện nầy, và có lẽ bài học đầu tiên là bất cứ gì mà chúng ta đã từng “vay mượn”. Phao-lô đã hỏi, “Ngươi há có điều chi mà chẳng đã nhận lãnh sao?” (ICo 4:7), và Giăng Báp-tít nói, “Ví chẳng từ trên trời ban cho, thì không một người nào có thể lãnh chi được” (Gi 3:27). Bất cứ những ân tứ, khả năng, của cải và cơ hội nào chúng ta có đều đến từ Đức Chúa Trời, chúng ta sẽ phải kê khai chúng khi chúng ta gặp mặt Đức Chúa Trời.
Người học trò nầy mất công cụ quý giá khi anh ta đang hầu việc Đức Chúa Trời.
Phục vụ với lòng trung thành là quan trọng, nhưng nó có thể là mối đe dọa, vì chúng ta có thể mất điều gì đó thật giá trị khi chúng ta đang làm việc. Môi-se đã mất kiên nhẫn và sự mềm mại khi ông lo liệu nước uống cho dân sự (Dân 20:1-3), Đa-vít mất bình tĩnh đối với người lân cận mình (ISa 25:13), Đầy tớ của Đức Chúa Trời phải bước đi thận trọng trước mặt Đức Giê-hô-va và đánh giá đúng “những công cụ” của mình, kẻo e họ sẽ đánh mất điều mà vô cùng cần thiết đối với họ.
Một tin vui đó là Đức Chúa Trời có thể phục hồi những gì chúng ta đánh mất và đem chúng ta về với công việc mình. Nếu chúng ta đánh mất “công cụ sắc bén” của mình, Ngài có thể tìm lại nó cho chúng ta và khiến chúng ta được kết quả trong công việc phục sự Ngài. Điều quan trọng là phải biết bạn đã mất nó, đã mất khi nào, ở đâu, và thành tâm xưng nhận với Đức Chúa Trời. Rồi hãy trở lại với công việc!
Trong khi chúng ta đang nói về chuyện những cái rìu, Tr 10:10 cho chúng ta một lời khuyên hay, “Cái rìu lụt mà không mài lưỡi nó lại, ắt phải ráng sức càng nhiều; nhưng sự khôn ngoan có ích đặng dẫn dắt”.
Một câu nói có nghĩa tương tự, “Don’t work harder work smarter (Đừng làm ráng sức hãy làm việc cách khôn ngoan)”. Người khôn ngoan biết mài sắc công cụ của mình trước khi làm việc. Nhưng khúc Kinh Thánh trong sách Các vua nầy còn nhắc chúng ta phải cẩn thận tra chặt lưỡi rìu vào cán nó. Đừng làm việc khi không có công cụ sắc bén và đừng để mất công cụ của mình.
4. TRẬN CHIẾN THUỘC VỀ ĐỨC-GIÊ-HÔ-VA (IIVua 6:8-7:20)
Theo điểm của chúng ta, Đức Giê-hô-va rất có lý khi chọn Ê-li, “con trai của sấm sét”, đương đầu với kẻ thù xâm lược Y-sơ-ra-ên; nhưng Ngài đã chọn Ê-li-sê, người trai trẻ hiền lành. Ê-li-sê giống như “tiếng nói nhỏ nhẹ” theo sau tiếng ồn ào của gió, động đất, và lửa (IVua 19:11-12), giống như Chúa Giê-xu đến sau Giăng Báp-tít, người có cái rìu trong tay.
Qua lời công bố về sự ngay thẳng của Đức Chúa Trời và lời kêu gọi dân sự ăn năn, Ê-li-sê và Giăng Báp-tít đều là những người dọn đường cho người kế nhiệm mình trong chức vụ, vì nếu không có sự thuyết phục có thể sẽ không có sự biết đổi thật sự.
Trong Kinh Thánh, người luôn đóng vai chính trong vở kịch là Đức Giê-hô-va, không phải là nhà tiên tri. Qua những gì ông nói và làm, cũng như qua những gì ông không làm, Ê-li-sê đã bày tỏ cho vua Giô-ram và dân sự của ông ta thấy bản tánh của Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên. Giê-hô-va không giống các thần tượng của các nước khác (Thi 115:1-18), vì chỉ một mình Ngài là Đức Chúa Trời chân thần và hằng sống.
1. Đức Chúa Trời, Đấng nhìn thấy (IIVua 6:8-14)
Mỗi khi dân Sy-ri có kế hoạch tấn công vào biên giới, Đức Giê-hô-va đều báo cho Ê-li-sê biết để ông cảnh báo cho vua. Thần Ba-anh không bao giờ làm được như vậy với vua Giô-ram, vì các thần tượng, “…có mắt mà chẳng thấy” (Thi 115:5).
Đức Chúa Trời không chỉ nhìn thấy những hành động của con người, Ngài còn biết tư tưởng (Thi 94:11 Thi 139:1-4) và tấm lòng của họ (Ch 15:3,11; Gie 17:10; Công 1:24). Hầu hết dân sự ở vương quốc phía bắc Y-sơ-ra-ên đều không trung tín với Đức Giê-hô-va, nhưng trong ơn nhân từ thương xót của Ngài, Ngài vẫn chăm sóc cho họ.
“Đấng gìn giữ Y-sơ-ra-ên; Không hề nhắm mắt, cũng không buồn ngủ” (Thi 121:4).
Vua Sy-ri tin chắc rằng trong trại quân của mình có một kẻ phản bội, vì người vô tín thường giải thích mọi việc theo cái nhìn của thế gian. Những người thờ thần tượng trở nên giống các thần mà họ thờ lạy (Thi 115:8) nên Bên-Ha-đát cũng đui mù giống như thần Rim-môn của ông (IIVua 5:18). Tuy nhiên, một trong những viên quan của Bên-Ha-đát biết chuyện gì đang xảy ra và báo cho vua biết rằng tiên tri Ê-li-sê giữ vai trò “tình báo chính trị” và biết hết những gì vua nói và làm ngay trong phòng ngủ mình.
Như vậy giải pháp hợp lý là phải trừ khử Ê-li-sê. Một lần nữa bạn thấy sự ngu dốt của vua, vì nếu Ê-li-sê biết hết kế hoạch tấn công của vua, thì chắc chắn Ê-li-sê cũng biết ý định nầy – và thật ông đã biết! Những thám tử của Bên-Ha-đát tìm thấy Ê-li-sê tại Đô-than, cách đô thị của Sa-ma-ri khoảng 12 dặm về phía bắc. Quê hương của Ê-li-sê ở A-bên-mê-hô-la, nhưng trong chức vụ lưu động của ông, ông đã đi từ thành nầy đến thành khác. Với cái nhìn của con người, ông ta sẽ được an toàn hơn nếu ở trong thành Sa-ma-ri có tường bao bọc, nhưng ông không hề lo sợ, vì ông biết Đức Chúa Trời luôn chăm sóc ông.
Một đội quân lớn với ngựa, xe và bộ binh cùng tập trung tấn công vào ban đêm cũng không làm Ê-li-sê lo lắng một chút nào. Đây không phải và toàn bộ đội quân nhưng chỉ là một toán quân đông người như khi tấn công vào biên giới (c.23; IIVua 5:2; IIVua 13:20; IIVua 24:2).
Khi các đầy tớ của Đức Chúa Trời ở trong ý muốn Đức Chúa Trời và thực hiện công việc của Ngài, họ rất quan trọng cho đến khi công việc ấy được làm thành. Các môn đồ cố làm Chúa Giê-xu nản lòng để không đi về Giu-đê, nhưng Ngài khẳng định với họ rằng Ngài đang thực hiện theo “sự sắp xếp thánh” và vì vậy sẽ an toàn trọn vẹn (Gi 11:7-10). Chỉ khi “giờ đã đến” (Gi 13:1; Gi 17:1) các kẻ thù của Ngài có quyền bắt Ngài và đóng đinh Ngài. Nếu mắt Đức Chúa Cha đoái xem con chim sẻ (Mat 10:29), thì chắc chắn Ngài cũng đang đoái xem các con yêu dấu của Ngài.
2. Đức Chúa Trời, Đấng che chở (IIVua 6:15-17)
Người đầy tớ nầy không phải là Ghê-ha-xi, vì ông ta đã bị cách chức. Người trẻ tuổi nầy thức sớm, một ưu điểm của anh ta, nhưng anh ta hãy còn yếu kém trong đức tin mình. Nhìn thấy quân thù bao vây thành phố, anh ta lo lắng như bao người bình thường khác và chạy đến nhờ Ê-li-sê giúp đỡ.
Một người phụ nữ đã nói với nhà truyền giáo D. L. Moody rằng bà đã tìm thấy một lời hứa tuyệt vời đó là bà sẽ được bình an trong cơn hoạn nạn, và bà trích dẫn Thi 56:3. “Trong ngày sợ hãi, tôi sẽ để lòng nhờ cậy nơi Chúa”.
Moody bảo ông có một lời hứa tuyệt hơn cho bà, và ông trích Es 12:2, “Nầy, ức Chúa Trời là sự cứu rỗi tôi; tôi sẽ tin cậy và không sợ hãi.” Chúng ta không biết những lời hứa nào của Chúa xuất hiện trong trí và lòng của Ê-li-sê, vì chính đức tin nới Lời Đức Chúa Trời sẽ đem lại sự bình an trong cơn giông bão.
Có lẽ ông nhớ đến lời của Đa-vít trong Thi 27:3, “Dầu một đạo binh đóng đối cùng tôi, lòng tôi sẽ chẳng sợ; Dầu giặc giã dấy nghịch cùng tôi, khi ấy tôi cũng có lòng tin cậy vững bền”. Hoặc lời của Môi-se trong Phuc 20:3-4 đã xuất hiện trong trí ông, “…lòng các ngươi chớ nhát, chớ sợ, chớ run rẩy, và chớ kinh khiếp vì chúng nó; bởi Giê-hô-va Đức Chúa Trời các ngươi là Đấng cùng đi với các ngươi, đặng vì các ngươi đánh kẻ thù nghịch và giải cứu cho”.
Ê-li-sê không bối rối trước kẻ thù; ông chỉ lo cho người đấy tớ đang kinh hãi của mình. Nếu anh ta tiếp tục bước đi và phục sự Đức Chúa Trời, người trai trẻ ấy phải đối diện với nhiều hoàn cảnh khó khăn, nguy hiểm, và anh ta phải học biết tin cậy Đức Chúa Trời. Chúng ta có thể sẽ cầu nguyện xin Chúa cho lòng anh ta được bìn an và tâm trí anh ta được bình tịnh, nhưng Ê-li-sê cầu xin Chúa mở mắt cho anh ta.
Người đầy tớ nầy đang sống sống theo những gì anh ta thấy, không phải bởi đức tin và không thể nhìn thấy đội binh thiên sứ hùng mạnh của Đức Chúa Trời đang bảo vệ quanh thành. Đức tin có thể giúp chúng ta nhìn thấy được đội quân vô hình của Đức Chúa Trời (He 11:27) và tin chắc Ngài sẽ ban chiến thắng cho chúng ta.
Gia-cốp có một trải nghiệm tương tự trước khi ông gặp lại Ê-sau (Sa 32:1-32), và Chúa Giê-xu biết rằng nếu Cha Ngài muốn thì đội binh thiên sứ sẽ đến giải cứu Ngài (Mat 26:53).
“Các núi vây quanh Giê-ru-sa-lem thể nào, Đức Giê-hô-va vây phủ dân sự Ngài thể ấy” (Thi 125:2).
“Thiên sứ Đức Giê-hô-va đóng lại chung quanh những kẻ kính sợ Ngài, và giải cứu họ” (Thi 34:7).
Các thiên sứ là đầy tớ của dân sự Đức Chúa Trời (He 1:14), cho đến khi chúng ta được cất lên trời, chúng ta sẽ không bao giờ biết các thiên sứ Ngài đã giúp chúng ta nhiều bao nhiêu.
3. Đức Chúa Trời, Đấng tỏ lòng thương xót (IIVua 6:18-23)
Ê-li-sê không cầu xin Chúa ra lệnh cho đội binh thiên sứ tiêu diệt lực lượng của Bên-ha-đát. Như với các nước ngày nay, thất bại chỉ làm cho họ nuôi chí trả thù càng hơn, và Bên-ha-đát sẽ sai một lực lượng khác đến. Đức Chúa Trời cho Ê-li-sê một kế hoạch tốt hơn. Ông vừa cầu xin Chúa mở mắt cho người đầy tớ của mình, nhưng lúc nầy ông xin Chúa làm mù mắt các binh lính Sy-ri. Các binh lính ấy không hoàn toàn đui mù, nếu không thì họ không thể đi theo Ê-li-sê, nhưng mắt họ bị che khuất theo cách thấy mà không hiểu gì. Họ tưởng rằng mình đang được dẫn đến nhà của Ê-li-sê, nhưng Ê-li-sê đang dẫn họ đến thành Sa-ma-ri!
Khi Ê-li-sê đi ra gặp đội quân Sy-ri, ông đã nói dối họ (c.19)? Không phải vậy, vì ông không còn ở Đô-than nữa mà thật đang đi đến Sa-ma-ri. Tiên tri Ê-li-sê thật sự đang cứu mạng họ, vì nếu để cho vua Giô-ram, ông ta sẽ giết chết họ (c.21). Ê-li-sê không dẫn đội quân đến gặp người mà họ cần gặp. Khi đội quân đến Sa-ma-ri, các lính canh chắc rất bất ngờ khi thấy tiên tri Ê-li-sê dẫn đầu một đội quân, hưng họ nghe lời ông mở cửa thành và sau đó Đức Chúa Trời mở mắt cho đội quân.
Tưởng tượng xem quân Sy-ri sửng sốt thế nào khi thấy mình đang ở giữa thủ đô của Y-sơ-ra-ên và sự nhân từ của dân Y-sơ-ra-ên.
Vua Giô-ram sẽ giết sạch những binh lính Sy-ri nầy và qui chiến thắng về cho chính mình, nhưng Ê-li-sê ngăn lại. Vua gọi Ê-li-sê một cách nhẹ nhàng là “Hỡi cha!” (câu 21), một từ mà đầy tớ thường dùng để gọi chủ mình (IIVua 5:13), nhưng sau đó, vua muốn lấy đầu của Ê-li-sê (c.32)!. Giống như vua gian ác A-háp, cha mình, ông có thể giết người vô tội hôm nay và rồi tỏ ra “hiền lành” trước Đức Giê-hô-va ngay hôm sau (IVua 21:1-29). Người hai lòng làm gì cũng không kiên định (Gia 1:8)
Câu trả lời của Ê-li-sê khiếm vua không thể làm chủ được tình thế. Giô-ram đánh bại kẻ thù nầy ngoài chiến trường không? Không! Nếu ông đạnh bại được, ông có thể giết chết những tù binh của mình; nhưng nếu ông không thể, người chiến thắng sẽ có toàn quyền quyết định trên những tù binh họ bắt được. Những người nầy không phải là những tù binh, họ là khách của Ê-li-sê, nên vua phải tiếp đãi họ. Giô-ram biết rằng đãi họ ăn đồng có nghĩa là lập giao ước với họ (Sa 26:26-31), nhưng ông đã nghe theo. Thật ra, vua đã làm hơn những gì Ê-li-sê yêu cầu; vua bày một tiệc lớn cho các binh lính Sy-ri.
Sa-lô-môn có viết, “Nếu kẻ thù nghịch con có đói, hãy cho nó ăn; Nếu có khát, hãy cho nó uống; Vì như vậy con chất than cháy đỏ trên đầu nó, và Đức Giê-hô-va sẽ báo lại cho con” (Ch 25:21-22). Trong Ro 12:20-21, Phao-lô trích những lời nầy và áp dụng cho tín hữu ngày nay, cũng xem thêm lời của Chúa Giê-xu trong Mat 5:43-48 và Lu 6:27-36.
Vua Giô-ram muốn giết chết người Sy-ri, nhưng Ê-li-sê “giết họ bằng lòng nhân từ”. Qua việc cùng ngồi ăn uống chung với nhau, họ đã lập một giao ước hòa bình và quân Sy-ri sẽ không còn xâm lấn Y-sơ-ra-ên nữa.
Cách nầy có đẩy lùi được những xung đột ngày nay không? Chúng ta phải nhớ rằng Y-sơ-ra-ên là dân giao ước và Đức Giê-hô-va đánh trận cho họ. Không có nước nào có thể đòi hỏi những đặc ân nầy. Nhưng nếu lòng nhân từ thay thế cho sự phân biệt chủng tộc và tôn giáo hình thành từ lâu đời, cũng như thay cho tính kiêu ngạo và sự tham lam, thì sẽ không bao giờ có chiến tranh và những vụ ném bom xảy ra. Nguyên tắc nầy cũng áp dụng cho nạn ly hôn và bạo hành trong gia đình, những sự bất hòa và phá rối trong xóm giềng, sự gây rối nơi công cộng, sự chia bè phái và xung đột trong cộng đồng.
“Phước cho những kẻ hay thương xót, vì sẽ được thương xót!” (Mat 5:7).
4. Đức Chúa Trời, Đấng gìn giữ giao ước Ngài (IIVua 6:24-33)
Những cuộc xâm lấn kết thúc, nhưng Bên-ha-đát II quyết định gây chiến trở lại [13] Những người lãnh đạo phải chứng tỏ mình trước dân sự mình, đánh thắng và cướp bóc các nước láng giềng là một trong những cách chứng tỏ sức mạnh và sự khôn ngoan của mình. Lần nầy ông sai toàn bộ lực lượng tấn công khi Giô-ram không đề phòng. Có lẽ hòa bình trong thời gian dài khiến Giô-ram mất cảnh giác và cho rằng quân Sy-ri không còn là mối đe dọa. Giô-ram không phải là người sắc sảo trong lãnh vực chính trị.
Cuộc bao vây kéo dài rất lâu và dân trong thành đang chết đói. Có lẽ tiên tri Ê-li-sê khuyên vua nên chờ đợi (c.33), và hứa rằng Đức Giê-hô-va sẽ hành động, nhưng họ càng đợi, tình hình càng tệ hơn. Nhưng phải nhớ rằng Đức Chúa Trời đã cảnh cáo nếu dân sự không gìn giữ giao ước Ngài, Ngài sẽ trừng phạt họ. Trong số những hình phạt của Ngài có sự thất bại trong chiến tranh (Le 26:17,25,33,36-39; Phuc 28:25-26,49-52) đói kém (Le 26:26,29; Phuc 28:17,48), và giờ đây Y-sơ-ra-ên đang chịu cả hai.
Nếu vua Giô-ram kêu gọi dân sự ông ăn năn và cầu nguyện, tình hình chắc đã thay đổi (IISu 7:14). Dân sự buộc phải ăn những đồ ăn không thánh sạch, như đầu con lừa và phân bồ câu, họ phải mua những thứ nầy với giá rất đắt - 2 pao bạc cho cái đầu lừa và 2 ao-xơ bạc cho một ô phân bồ câu.[14].
Nhưng tệ hại hơn, dân chúng đã ăn thịt cả con cái mình! Đây cũng là một hình phạt được báo trước cho tội vi phạm giao ước của Đức Chúa Trời (Le 26:29; Phuc 28:53-57). Vua Giô-ram gặp hai người đàn bà khi ông đi trên tường thành quan sát thành phố. Một người kêu xin ông giúp đỡ, và ông nghĩ bà cần đồ ăn và nước uống. Câu trả lời của Giô-ram có ý oán trách Đức Chúa Trời hơn là quở trách tội lỗi của dân sự. Chỉ một mình Đức Chúa Trời có thể làm đầy sân đạp lúa, bàn ép rượu và cung ứng đồ ăn thức uống. Nhưng người đàn bà nầy không cần đồ ăn nước uống; bà đòi hỏi sự công bình. Bạn của bà không giữ đúng thỏa thuận nhưng đã giấu con trai của bà ta!
Giô-ram quá kinh hoàng trước tình trạng sa sút của đất nước, ông đã công khai xé áo dài mình, không phải vì buồn khổ và ăn năn nhưng vì nổi giận đối với Đức Chúa Trời và Ê-li-sê (IIVua 5:7). Khi ông xé áo mình, ông phơi bày một sự thật là ông đang mặc bao gai bên trong chiếc áo dài của vua, nhưng bao gai thì có ích gì khi không có sự hạ mình và ăn năn từ trong lòng? Lời tiếp theo của ông nói rõ rằng ông không chịu trách nhiệm gì trước tình trạng bị bao vây, đói kém nầy và rằng ông muốn giết chết Ê-li-sê. Ông còn thốt ra lời thề mà ông học được từ người mẹ gian ác của mình, bà Giê-sa-bên (c.31 IVua 19:2). A-háp, cha của Giô-ram gọi Ê-li-sê là “kẻ làm rối-loạn Y-sơ-ra-ên” (IVua 18:17), lúc nầy Giô-ram trách Ê-li-sê vì cảnh ngộ khó khăn của Sa-ma-ri. Vua sai một sứ giả đến bắt Ê-li-sê và đem ông ra giết chết.
Nhưng tiên tri Ê-li-sê không lo lắng hay sợ hãi, vì Đức Giê-hô-va luôn báo cho Ê-li-sê biết mọi điều ông cần biết. Khi Ê-li-sê ngồi trong nhà với các trưởng lão trong xứ mình, là những người lãnh đạo tìm đến với Ê-li-sê để được cố vấn và giúp đỡ, thì ông biết người được lệnh bắt ông đang trên đường đi. Ông cũng biết rằng chính vua cũng hộ tống ông ta để bảo đảm sự hành hình được thực hiện. Ê-li-sê đã nói rõ rằng ông không thừa nhận quyền hạn của vua Y-sơ-ra-ên vì Giô-ram không thuộc dòng dõi của Đa-vít (IIVua 3:14). Giô-ram là con của A-háp, kẻ giết người, hính vua A-háp đã cùng vợ mình giết các tiên tri của Đức Chúa Trời vì họ phản đối việc thờ phượng thần Ba-anh (IVua 18:4). Họ cũng giết Na-bốt, người làng giềng của họ để chiếm tài sản của ông ta (IVua 21:1-29).
Ê-li-sê bảo các trưởng lão đóng chặt cửa cho đến khi hai người ấy đến đứng bên ngoài. Việc đứng chờ ở cửa không giúp gì cho sự nóng giận của vua, vua lên tiếng nói với Ê-li-sê, “Tai nạn nầy đến bởi Đức Giê-hô-va. Vậy, ta còn trông cậy nơi Đức Giê-hô-va làm chi?” (c.33). Lẽ ra vua nên nói, “Ta là nguyên nhân gây ra thảm cảnh nầy và ta ăn năn tội lỗi mình! Hãy cầu nguyện cho ta!” Có một điều khoản trong giao ước dành cho sự ăn năn và tha thứ (Phuc 30:1-20) mà chỉ có hiệu lực khi vua Giô-ram và dân sự ông biết tận dụng nó. Đức Giê-hô-va luôn giữ giao ước Ngài, hoặc để ban ơn cho dạn sự Ngài hoặc để trừng phạt nếu họ không vâng lời.
5. Đức Chúa Trời, Đấng làm thành những lời hứa của Ngài (IIVua 7:1-20)
Ê-li-sê và các trưởng lão cho vua cùng với người đi theo và sứ giả của vua vào nhà không? Họ đã cho vào, nhưng Giô-ram là một người khẽ khàng khi cửa mở ra không giống A-háp, cha ông, khi bị Ê-li buộc tội giết Na-bốt (IVua 21:17). Sứ điệp mà Đức Giê-hô-va dành cho vị vua chống nghịch nầy là quân thù đang bao vây thành và sự đói kém đang ở trong thành, vua vẫn không ăn năn.
• Tin mừng từ Đức Giê-hô-va (IIVua 7:1-2).
Thật may mắn cho nước Y-sơ-ra-ên vì tiên tri Ê-li-sê sống và làm việc giữa vòng họ! Suốt lịch sử Do-thái, trong những lúc khó khăn, các tiên tri đều nhận được sứ điệp từ Đức Chúa Trời cho dân sự Ngài, dù họ có vâng theo hay không. Vua Giô-ram có thể đã nhờ thần Ba-anh, nhưng không có kết quả. Đức Giê-hô-va đã phán qua “các tiên tri, là tôi tớ Ngài” (IIVua 21:10).
Giô-ram muốn điều gì đó xảy ra ngay tức thì; ông không còn chờ được nữa. Nhưng Ê-li-sê đã mở đầu sứ điệp bằng câu “ngày mai, tại giờ nầy”. Chuyện gì đã xảy ra? Đồ ăn với giá cắt cổ sẽ hạ giá đột ngột. Bột lọc cho con người, lúa mạch cho loài vật chỉ mắc gấp đôi bình thường. Quá rẻ so với giá mà người ta đã phải trả cho những đồ ăn không thánh sạch.
Quan cai theo vua không tin vào lời Ê-li-sê và đã chế giễu ông. “Dầu cho Đức Giê-hô-va mở các cửa sổ trên trời, điều đó há có được sao?” ông ta hỏi. Với tấm lòng khiêm hạ đối với Đức Chúa Trời, Lời Ngài sẽ sinh ra đức tin; nhưng với tấm lòng kiêu ngạo, Lời Chúa chỉ làm nó thên cứng cỏi. Giống như mặt trời làm băng tan chảy, nhưng sẽ làm đất sét chai cứng. Sáng hôm sau, tất cả những người trong thành chống lại quan cai nầy sẽ ý thức được sự sống, nhưng ông ta nhận lãnh cái chết.
• Tin mừng từ trại của kẻ thù (IIVua 7:3-16).
Chuyện nầy xảy ra bên ngoài cổng thành Sa-ma-ri, nơi 4 người phung bị biệt lập (Le 13:26). Không ai nói cho họ biết lời hứa của Ê-li-sê về đồ ăn. Họ đã trò chuyện với nhau về tình trạng khốn khó của mình và kết luận: nếu họ ở tại cửa thành, họ sẽ chết đói, nhưng nếu họ đi về phía trại của quân thù, có thể họ xin được chút gì đó để ăn. Dù cho quân Sy-ri có giết họ đi nữa, cũng còn tốt hơn là đói khát mà chết dần chết mòn. Sợ người trong thành nhìn thấy, họ đợi đến trời tối mới đi đến trại quân Sy-ri. Lúc đó có thể cả trại đều đi ngủ, họ sẽ chỉ phải gặp một vài lính canh.
Nhưng không có ai ở đó!Đức Giê-hô-va đã khiến cho họ nghe tiếng ồn ào như tiếng xe ngựa của một đạo quân lớn đang kéo đến, quân Sy-ri đã bỏ trại mình chạy trốn về phía sông Giô-đanh cách đó 25 dặm và đã vứt tứ tung những của cải của họ ở lại (c.15) Đức Giê-hô-va đánh bại dân Mô-áp với một phép lạ mà họ thấy bằng mắt (IIVua 3:20-23)giờ đây Ngài đánh bại quân Sy-ri bằng phép lạ mà họ nghe được. Họ nghĩ quân Ê-díp-tô và Hê-tít đang kéo đến tiêu diệt họ. [15]. Bốn người phung đã làm một việc mà bất kỳ người đói nào cũng làm: họ ăn no và cướp của cải giấu đi.
Tuy nhiên, hi đêm xuống, họ dừng lại tiếp tục bàn bạc và xem xét tình hình. Tại sao cả thành đang chết đói, mẹ phải ăn thịt con, trong khi 4 người bệnh tật nầy lại ích kỷ hưởng thụ những của cải dư thừa trong khu trại bị bỏ hoang nầy? Hơn nữa, ến sáng hôm sau, cả thành sẽ phát hiện ra kẻ thù họ đã bỏ trốn, họ sẽ thắc mắc tại sao 4 người phung không thông báo cho họ biết. Khi sự thật được phơi bày, 4 người nầy sẽ bị trừng trị vì tội không báo tin vui. [16].
Trong đêm đó họ tìm đường quay về thành và đến gần người lính canh. Vì 4 người nầy sống ngay ngoài cổng thành, những lính canh chắc biết rõ họ. Những người phung báo tin vui cho lính canh và anh ta báo cho những đồng nghiệp khác, một người trong số họ chạy đến báo tin cho vua. Một lần nữa, vua tỏ ra vô tín và bi quan (IIVua 3:10,13), ông nói rằng tất cả điều đó chỉ là một âm mưu, kẻ thù đang trốn đâu đó chỉ để dụ dân chúng ra khỏi thành và họ sẽ tấn công vào. Đó là cách Giô-suê đánh bại thành A-hi (Gios 8:1-35). Vua nghi ngờ tin báo của 4 người phung giống như đã bác bỏ lời của Ê-li-sê vậy. Nếu ông tin Lời Đức Chúa Trời, ông sẽ tin lời của 4 người phung.
Một trong những viên quan của vua đã khôn ngoan bày kế cho vua. Vua nghe theo sai một vài người cỡi ngựa đi khảo sát tình hình. Nếu tất cả là một âm mưu và họ bị giết, thì dân chúng sẽ không ra khỏi thành, vì vậy họ sẽ không bị mất gì. Viên quan nầy cần 5 con ngựa nhưng vua chỉ tìm được cho ông 2 xe, mỗi xe 2 con ngựa. Sau đó họ theo lối thoát đi ra sông Giô-đanh, khoảng 25 dặm đường, và thấy trên đường nhiều quần áo và đồ đạc mà dân Sy-ri bỏ lại trên đường tháo chạy.
Các thám tử trở về thành báo tin vui rằng quân Sy-ri đã chạy trốn và trại của họ đang bỏ không. Thật là một ngày vui mừng khi dân sự lại tìm được đồ để ăn và bánh trong thành mình, không kể những đồ quí có thể đổi thành tiền mặt. Nhưng bài học chính không phải là Đức Chúa Trời giải cứu dân sự Ngài dù họ không xứng đáng, nhưng đó là Đức Chúa Trời làm thành lời hứa mà Ngài phán với tiên tri Ê-li-sê. Chú ý cụm từ “lời Đức Giê-hô-va” được nhấn mạnh trong câu 16-18.
Chúa Giê-xu đã hứa sẽ trở lại, nhưng trong những ngày sau rốt, dân sự nghi ngờ và thậm chí phủ nhận lời hứa đó. Làm trọn những lời mà Phi-e-rơ viết trong IIPhi 3:1-18, những kẻ nhạo báng bấy giờ sẽ xuất hiện và hỏi, “Chớ nào lời hứa về sự Chúa đến ở đâu?” Hội thánh giống như 4 người bệnh phung: Chúng ta biết tin mừng về sự cứu rỗi và chúng ta không nên giữ nó cho riêng mình. Nếu người ta không tin Lời Chúa, họ sẽ không sẳn sàng cho ngày Chúa trở lại; nhưng nếu chúng ta không loan báo cho họ sứ điệp đó, họ không thể nào chuẩn bị đón Chúa trở lại. Chúng ta sẽ nói gì khi chúng ta gặp mặt Ngài?
• Tin buồn cho viên quan của vua (IIVua 7:17-20).
Dường như viên quan nầy dần dần chấp nhận thái độ vô tín và bi quan của vua. Đối với ông, giá cả không thể nào hạ xuống thấp chỉ trong một ngày, và không thể nào bột lọc và lúa mạnh có sẳn cho dân chúng một cách nhanh chóng như vậy. Nhưng Đức Chúa Trời đã làm được! Chính những con người tưởng chừng sẽ chết đói đã xông ra ngoài cổng thành. Họ làm ông ta ngã nhào, iẫm lên ông ta và ông ta chết. Lời Chúa còn sống động nhưng người phủ nhận Lời Ngài bị giẫm chết. Chúa Giê-xu đã nói, “Trời đất sẽ qua, nhưng lời ta nói chẳng bao giờ qua đi” (Mat 24:35).
5. GẶT LẤY HẬU QUẢ CỦA TỘI LỖI (IIVua 8:1-9:37; IISu 21:1-22:9)
Ê-li-pha đã nói một điều ngu ngốc với Gióp, người bạn đang đau khổ của mình, nhưng ông cũng nói đến một vài nguyên tắc đời đời, một trong số đó là “Theo điều tôi đã thấy, ai cày sự gian ác, và gieo điều khuấy rối, thì lại gặt lấy nó” (Giop 4:8).
Sa-lô-môn lập lại lẽ thật nầy trong Ch 22:8, “Kẻ nào gieo sự bất công sẽ gặt điều tai họa;” và tiên tri Ô-sê nói về nó một cách sinh động, “Vì chúng nó đã gieo gió và sẽ gặt bão lốc” (Os 8:7).
Giê-rô-bô-am, Ôm-ri và A-háp đã dẫn vương quốc phía bắc Y-sơ-ra-ên vào sự thờ lạy thần tượng, Giê-hô-ra là người cưới con gái của A-háp, đã đem thần Ba-anh vào vương quốc Giu-đa. Cả hai nước đều chống nghịch Đức Giê-hô-va và bị ô uế vì tội thờ thần tượng, nhưng đây là lúc sự đoán phạt sẽ xảy đến trên triều đại của A-háp, cái ngày mà Ê-li đã tiên báo (IVua 21:21,29)
1. Sự cao cả của Đức Chúa Trời (IIVua 8:1-6)
Rõ ràng sự kiện nầy phải xảy ra trước khi Na-a-man được chữa lành (IIVua 5:1-27), vì vua sẽ không nghênh tiếp người bệnh phung bước vào cung, mà sau sự kiện đó Ghê-ha-xi đã là một người phung (IIVua 5:27).
Tác giả sách II Các-vua không viết theo trật tự thời gian, chúng ta không chắc Ghê-ha-xi đang kể chuyện của thầy mình cho vua nào nghe. Có lẽ sự kiện nầy xảy ra vào những ngày đầu trong thời trị vì của vua Giô-ram. Phần nầy nhắc chúng ta sự cao cả của Đức Giê-hô-va. Những sự kiện sau đó cho thấy tình trạng tội lỗi của dân sự, nhưng phần nầy nhắc chúng ta rằng Đức Chúa Trời thật vĩ đại và sẽ làm thành những mục đích của Ngài dù con người phạm tội, hoặc nặng hoặc nhẹ.
• Đức Chúa Trời cai trị thiên nhiên (IIVua 8:1-2).
Chúng ta được giới thiệu người đàn bà Su-nem giàu có và gia đình của bà trong IIVua 4:8-37.
Đức Chúa Trời thường dùng nạn đói kém để trừng phạt dân sự Ngài khi họ không vâng lời và để nhắc họ nhớ những điều khoản trong giao ước của Ngài (Phu 28:17,48). Nạn đói kém nầy có thể là nạn được đề cập trong Phuc 4:38. Tiên tri báo trước cho người đàn bà ấy về nạn đói kém để bà và gia đình lánh nạn sang Phi-li-tin kiều ngụ ở đó một thời gian. Nhờ biết trước nạn đói kém, bà có thể tìm được một chỗ tạm trú ở Phi-li-tin trước những người Y-sơ-ra-ên khác. Lưu ý chồng bà không được nhắc đến ở đây; nhưng vì ông già hơn bà (Phuc 4:14), có lẽ ông đã qua đời.
Nạn đói kém xảy ra vì Đức Chúa Trời đã cho nó xảy ra, Ngài có thể ra lệnh cho nó vì Ngài là Chúa của tất cả. “Ngài khiến cơn đói kém giáng trong xứ, và cất hết cả lương thực” (Thi 105:16).
Trong buổi sáng thế, Đức Chúa Trời phán và mọi tạo vật được dựng nên (Sa 1:1-31), ngày nay Đức Chúa Trời phán và mọi tạo vật phải vâng theo ý nuốn của Ngài (Thi 148:1-14). Trong khoảng thời gian bị trừng phạt và khốn khổ, nếu dân sự của Đức Chúa Trời cầu nguyện và ăn năn tội lỗi mình, Đức Chúa Trời sẽ giải cứu họ (IISu 7:14). Khi dân sự quên Lời Đức Chúa Trời, Ngài có thể phán quan tạo vật của Ngài và nhắc họ nhớ ai đang cai trị họ.
• Đức Chúa Trời cai trị sự sống và sự chết (IIVua 8:3-5).
Khúc Kinh Thánh thuật lại những phép lạ xảy ra trong cuộc đời của người đàn bà Su-nem mặc khải quyền phép đáng kinh sợ của Đức Chúa Trời. Bà chưa có con và chồng bà đã già, nhưng giống như trường hợp của Áp-ra-ham và Sa-ra (Sa 17:1-27), Đức Giê-hô-va đã ban cho họ một đời sống mới, bà đã mang thai và sinh một con trai. Nhưng đứa bé ấy bị bệnh và chết, rồi Đức Giê-hô-va đã gọi cậu bé sống lại.
Đức Chúa Trời cho chúng ta được sống động trên thế gian (Thi 66:9), “Trong tay Ngài cầm hồn của mọi vật sống, và hơi thở của cả loài người” (Giop 12:10).
“Vì tại trong Ngài, chúng ta được sống, động, và có” (Cong 17:28).
Những nạn đói nhắc chúng ta rằng chỉ một mình Đức Chúa Trời có thể làm cho thiên nhiên sinh kết quả, sự chết nhắc chúng ta rằng chỉ một mình Đức Chúa Trời ban sự sống và có quyền cất đi sự sống. “Chẳng có ai cai trị được sanh khí để cầm sanh khí lại; lại chẳng ai có quyền về ngày chết” (Tr 8:8).
Đức Chúa Trời trong ơn thần hựu cai trị mọi sự trên đất (IIVua 8:5-6). Ngay giây phút Ghê-ha-xi thuật lại phép lạ đứa trẻ sống lại, mẹ của đứa trẻ đang gặp khó khăn! Trở về quê bà thấy rằng kẻ lạ đang chiếm đoạt đất đai của bà và hoa lợi của nó trong 7 năm bà vắng mặt. Trong thời đó, dân chúng thường đến gặp trực tiếp vua khi họ gặp những vấn đề tương tự, vua sẽ quyết đinh nên phân xử thế nào. Việc Ghê-ha-xi đứng ra làm chứng giúp vua dễ dàng xét xử. Nhiều năm trước, khi con trai bà chết, người mẹ ấy không biết rằng sẽ có một ngày chuyện buồn đó giúp bà giữ được tài sản mình.
Từ “thần hựu” trong tiếng Anh là “providence”, nó xuất xứ từ 2 từ La-tinh, pro và video, hai từ này cùng có nghĩa là “thấy trước, biết trước”. Đức Chúa Trời không chỉ biết chuyện gì sẽ xảy ra; Ngài còn định trước chuyện gì sẽ xảy ra trong tương lai và thực hiện ý định Ngài một cách hoàn hảo. Có lẽ một từ chính xác hơn là “prearrangement” (sắp đặt trước). Không cách nào thần hựu của Đức Chúa Trời can thiệp vào quyền chọn lựa của chúng ta hoặc trách nhiệm của chúng ta đối với sự chọn lựa của mình và hậu quả của nó. (ISu 29:11; Giop 41:11; Thi 95:3-5; Thi 135:6; Thi 139:13-18; Đa 4:35; Gia 4:13-15).
Tình tiết đáng vui mừng xảy ra trong cung vua nầy mặc khải cho chúng ta bản tánh của Đức Chúa Trời và chuẩn bị chúng ta đối diến với những sự kiện rắc rối xảy ra tiếp theo. Ha-xa-ên sẽ giết Ben-ha-đát và trở thành vua của Sy-ri. Giê-hu sẽ quét qua xứ và giết vua, các hoàng tử và những thầy tế lễ ngoại đạo khi ông xóa sổ nhà A-háp và sự thờ lạy thần Ba-anh. Hoàng hậu Giê-sa-bên gian ác và Hoàng thái hậu A-tha-li đều sẽ chết và trả giá cho những việc làm gian ác của họ. Một thời điểm rối ren trong lịch sử!
Tuy vậy, Đức Giê-hô-va vẫn trên ngôi của Ngài, trừng trị tội lỗi và làm thành Lời Ngài. Dù lịch sử thế nào đi chăng nữa, Đức Chúa Trời vẫn nắm quyền kiểm soát. Ngài biết mọi sự và có thể làm mọi sự. Ngài có ở khắp mọi nơi, hực hiện ý muốn của Ngài. Ngài là Đức Chúa Trời thánh khiết, Đấng nhẫn nhịn với tội lỗi nhưng trừng phạt những ai không vâng lời Ngài. Thế gian của chúng ta đang dao động (He 12:25-29), nhưng Đức Chúa Trời của chúng ta là chốn để chúng ta nương cậy mà làm những việc phải lẽ.
2. Sự gian ác của lòng người (IIVua 8:7-15)
Khi Đức Giê-hô-va gặp tiên tri Ê-li trên Núi Hô-rếp (IVua 19:8-18), Ngài ban cho ông nhiệm mạng ba trong một: xức dầu cho Ha-xa-ên làm vua Sy-ri, cho Giê-hu làm vua Y-sơ-ra-ên, và cho Ê-li-sê làm tiên tri kế nhiệm ông (IVua 19:15-16). Trước khi về trời, Ê-li đã làm trọn được một phần trong nhiệm mạng đó, xức dầu cho Ê-li-sê (IVua 19:19-21), nên chúng ta đoán rằng Ê-li-sê sẽ lãnh trách nhiệm làm thành 2 phần còn lại. Giê-hu sẽ trở thành cây roi được Đức Chúa Trời xức dầu để trừng phạt đất nước của các con cháu gian ác và tôn giáo sai lạc của A-háp.
• Sứ mệnh của Ê-li-sê (IIVua 8:7-13).
Ê-li-sê cần phải có đức tin và lòng can đảm để đi đến Đa-mách.Dù sao, ông cũng từng nhiều lần ngăn trở Sy-ti tấn công các thành biên giới của Y-sơ-ra-ên (IIVua 6:9-12) ông từng sỉ nhục đội quân Sy-ri khi dẫn họ đến Sa-ma-ri và dân Do-thái đã có thể cướp bóc trại quân của họ (IIVua 7:1). Nhưng Ê-li-sê cũng đã chữa lành bệnh phung cho Na-a-man, là một người Sy-ri (IIVua 5:1), khi Ê-li-sê dẫn đoàn quân Sy-ri vào thành Sa-ma-ri, ông đã tỏ lòng nhân từ khoan dung đối với họ và cứu mang sống họ.
Việc Bên-Ha-đát vua Sy-ri lâm bệnh và muốn được Đức Giê-hô-va giúp đỡ làm cho sự đến của Ê-li-sê càng có ý nghĩa hơn. Một vị vua ngoại bang vô thần đang cần tiên tri của Đức Giê-hô-va giúp đỡ. Hơn nữa, Bên-ha-đát đã sai Ha-xa-ên, một trong những quan lớn trong triều đến gặp Ê-li-sê và tặng lễ vật quý giá cho người. Những lễ vật nầy giống như “của hối lộ” và vua hy vọng rằng sự rời rộng của ông sẽ khiến Ê-li-sê cho ông một câu trả lời tốt đẹp. Nhưng giống như thầy mình, Ê-li-sê không nhận những lễ vật đó (IIVua 5:14-16). Gọi vua Sy-ri là “con trai ông” khi nói chuyện với Ê-li-sê, Ha-xa-ên muốn tỏ lòng tôn kính Ê-li-sê nhiều hơn (IIVua 6:21). Sau đó ông đã hỏi đến vấn đề chính: vua Sy-ri có được khỏi bệnh không?
Dường như Ê-li-sê cố tình trả lời không rõ ràng, vì bản tiếng hy-ba-lai có thể được hiểu là, “Vua chắc sẽ lành bệnh” hoặc “Vua chắc sẽ không lành bệnh” (xem chú thích ngoài lề của bàn NIV). Tiên tri có lẽ muốn nói rằng, “Căn bệnh đó sẽ không làm vua chết, nhưng vua sẽ chết vì một lý do khác”.
Nói cách khác, căn bệnh không làm chết người, hưng vua sắp phải chết. Là một quan lớn bên cạnh vua, Ha-xa-ên muốn đem tin vui về cho vua, nên ông không nói ra vế sau của thông điệp. Ê-li-sê không nói đối với Ha-xa-ên. Câu hỏi của Ha-xa-ên, “Vua có lành bệnh không?” là câu hỏi “có-không”. Không, bệnh sẽ không giết chết vua, nhưng có một điều khác nào đó sẽ giết chết ông. Tuy nhiên, Ê-li-sê không cho biết, “điều khác” đó là gì và khi nào nó xảy ra.
Ê-li-sê nhìn chăm vào Ha-xa-ên, như thể đọc được tâm trí và tấm lòng của ông ta, sau đó tiên tri cất tiếng khóc. Đức Giê-hô-va cho Ê-li-sê thấy bạo lực và máu đổ mà Ha-xa-ên gây ra, những hành động tàn bạo nầy không xa lạ gì trong những cuộc chiến ngày xưa (IIVua 15:16 Os 13:16 Am 1:3-5). Câu trả lời của Ha-xa-ên cho thấy rằng ông nhận biết thân phận thấp kém của mình trong chính quyền và tự hỏi phải nhờ vào đâu ông có quyền làm những việc đó. [17].
Khi tự nhận mình là “một con chó”, ông ta không muốn ám chỉ bản tính xấu xa “Nhưng kẻ tôi tớ ông là ai, chẳng qua là một con chó đó thôi; sao làm nổi công sự lớn dường ấy?” nhưng đúng ra ông ta là người tầm thường, một đầy tớ hèn mọn của vua, một người không có quyền hạn lớn như vậy. Câu trả lời của Ê-li-sê làm ông ta kinh ngạc: Ha-xa-ên sẽ có mọi quyền hạn mà ông ta muốn vì ông ta sẽ là vua của Sy-ri. Kinh Thánh không chép, nhưng có thể đây là lúc Ê-li-sê xức dầu thánh cho Ha-xa-ên. Nếu đúng như vậy, Ha-xa-ên là vua duy nhất của yse, Vương Quốc phía Bắc, được xức dầu của Đức Giê-hô-va.
Trước khi Ê-li-sê tuyên bố Ha-xa-ên sẽ được làm vua, Ê-li-sê có lẽ đã nhìn thấy âm mưu giết vua trong lòng Ha-xa-ên. Hay, lời của tiên tri đã kích động lòng Ha-xa-ên?Dù thế nào đi nữa, Ê-li-sê cũng không trách Ha-xa-ên vì những gì Ha-xa-ên quyết định thực hiện. Ha-xa-ên chấp nhận việc mình sẽ làm vua kế vị, nhưng ông không hỏi bằng cách nào ông được làm vua. Ê-li-sê nói rõ rằng vua đương nhiệm sẽ chết, nhưng không vì căn bệnh của mình. Ha-xa-ên có thể lý luận, “Nếu vua sẽ chết, hì tại sao phải chờ đợi thêm? Tại sao không lấy mạng vua và làm vua sớm khi nào tốt khi ấy?” Khi lòng người nuôi ý tưởng gian ác, nó có thể có mọi cách biện hộ cho mình. “Lòng người ta là dối trá hơn mọi vật, và rất là xấu xa: ai có thể biết được?” (Gie 17:9).
3. Sự thoả hiệp ngu dại (IIVua 8:16-29) (IISu 21:1-20)
Tác giả lại xây qua nói về Giu-đa, vương quốc phía nam và cho chúng ta biết vua Giô-ram (để tránh nhầm lẫn ta gọi là Giê-hô-ram) đã làm cho dân sự bội đạo và gánh chịu sự trừng phạt của Đức Chúa Trời. Trong vòng 5 năm, Giê-hô-ram cùng nhiếp chính với Cha mình, Giô-sa-phát, khi Giô-sa-phát băng hà, Giê-hô-ram lên ngôi. Giê-hô-ram đã cưới A-tha-li, con gái A-háp, Giô-sa-phát đã hiệp với A-háp đánh dân Mô-áp tại Ra-mốt Ga-la-át (IVua 22:1-54).
Nói cách khác, bức tường ngăn cách giữa triều đại Đa-vít ở Giu-đa và con cháu A-háp ở Y-sơ-ra-ên dần dần sụp đổ. Tương lai của kế hoạch cứu rỗi của Đức Chúa Trời dựa vào sự tồn tại của triều đại Đa-vít, như vậy Giê-hô-ram đang nằm trong tay của kẻ thù. Vì thỏa hiệp với vua gian ác của Y-sơ-ra-ên, Giê-hô-ram không làm đẹp lòng Đức Chúa Trời là làn đất nước suy yếu.
• Một vương triều kinh hoàng (IIVua 8:16-22).
Khi được làm vua, Giê-hô-ram theo gương Giê-sa-bên và giết chết hết các anh em mình và tất cả những ai đe dọa đến quyền lực của ông ta (IISu 21:1-7). Cha của ông dành cho mỗi người con mình một thành kiên cố để cai quản, và Giê-hô-ram không muốn họ liên kết chống lại ông. Thay vì kêu gọi các anh cùng cầu nguyện và thờ phượng Đức Chúa Trời tại đền thờ, tìm kiếm ơn phước Ngài, ông đã theo cách của A-háp và Giê-sa-bên và dùng guơm để cai trị dân sự.
Giê-hô-ram muốn gạt các anh mình sang một bên để họ không thể chống đối chính sách thờ thần Ba-anh của ông. Giê-sa-bên đã thắng một lần nữa.
Đức Chúa Trời có thể tiêu diệt vua và nước của vua, nhưng vì Đa-vít, Ngài đã giữ triều đại ấy tồn tại (c.19; IVua 11:36; IVua 15:4; Thi 89:29-37; Thi 132:17). Nhưng Đức Giê-hô-va làm cho Giu-đa gặp nhiều thất bại, kể cả cuộc nổi dậy của dân Ê-đôm và Líp-na (c.20-22 IISu 21:8-11). Đa-vít đã từng đánh bại Ê-đôm (IISa 8:13-14 IVua 11:15-17) nhưng giờ đây họ được tự do và có vua của riêng mình. Lực lượng của Giô-ram đã xâm lấn Ê-đôm nhưng lại bị quân Ê-đôm bao vây và may mắn phá được vòng vây để thoát thân.
• Lời cảnh cáo (IISu 21:12-15).
Chúng ta đã biết rằng tác giả II Các-vua không viết theo trật tự thời gian, và đây là một ví dụ. Tình tiết Ê-li được cất lên trờ được ghi lại trong IIVua 2:11, nhưng vua Giê-hô-ram của Giu-đa, con trai Giô-sa-phát, được đề cập trong IIVua 1:17. Điều nầy có nghĩa là Ê-li còn sống và thi hành chức vụ trong những năm đầu thời trị vì của Giê-hô-ram. Chúng ta không biết bao nhiêu thời gian đã trôi qua kể từ khi Giô-ram, vua Y-sơ-ra-ên lên ngôi cho đến những sự kiện được ghi lại trong IIVua 2:1-24, trong đó có sự cất lên trời của Ê-li. Viết thư nầy cho vua Giu-đa có lẽ là một trong những nhiệm vụ cuối cùng của Ê-li. [18].
Tiên tri nhắc Giê-hô-ram nhớ 3 vị vua vĩ đại của Giu-đa: Đa-vít, người đã lập vượng triều, -sa, vị vua tin kính Chúa đã thanh trừ xứ xở gian ác (IVua 15:9-24 IISu 14:1-16:14) và Giô-sa-phát, cha của Giê-hô-ram. [19]. Thay vì theo gương ba vị vua nầy, Giê-hô-ram đã bắt chước A-háp.
Kết quả, dân sự đã theo gương xấu của ông ta và không khó khăn để ông ta làm cho sự thờ phượng thần Ba-anh trở nên phổ biến ở Giu-đa, là nơi phải thờ phượng một mình Giê-hô-va mà không có sự thỏa hiệp nào.
Giê-hô-ram không chỉ thờ thần tượng, ông còn giết người; ông đã giết chính các anh em mình; nên đã đến lúc Đức Giê-hô-va bắt ông ta phải gặt những gì ông ta đã gieo. Kẻ thù sẽ xâm lấn và cướp phà nước Giu-đa, chiếm đoạt của cải, vợ con của Giê-hô-ram. Sau đó, vua sẽ bị đau đớn vì một căn bệnh nan y và cuối cùng đã chết. Cả hai điều được tiên báo nầy đều trở thành sự thật. Dân Phi-li-tin và Ả-rập đã xâm chiến Giu-đa, cướp cung điện với những kho của cải của nó, bắt vợ và các con trai của Giê-hô-ram, trừ đứa con nhỏ A-ha-xia, còn được biết là Giô-a-cha.
Vua bị bệnh gan và ruột rất nặng và qua đời sau đó 2 năm. Nhưng dân chúng không đau buồn vì cái chết của ông ta, họ cũng không tổ chức lễ tang theo truyền thông hoàng gia để tôn vinh ông. Có lẽ điều sỉ nhục nhất là xác của ông không được chôn trong lăng của hoàng gia, dù được chôn ở trong thành Đa-vít. [20].
Sự thỏa hiệp của Giê-hô-ram có đáng bỏ công không? Dĩ nhiên không! “Có một con đường coi dường chánh đáng cho loài người; Nhưng cuối cùng nó thành ra cái nẻo sự chết” (Ch 16:25).
Thật tiếc thay A-cha-xia, con trai ông, đã theo gương ông, A-cha-xia nầy cũng là hậu duệ của nhà A-háp, vì mẹ ông, A-tha-li là con gái của A-háp. [21]. A-cha-xia hiệp với cậu mình, Vua Giô-ram, để chiếm Ra-mốt Ga-la-át khỏi tay Ha-xa-ên, vua Sy-ri, à ở đó Giô-ram đã bị thương. Ông đến cung điện của mình tai Gít-rê-ên để dưỡng thương, và vua A-cha-xia đến đó tăm viếng và động viên cậu của mình. Tại sao tác giả viết lại những chi tiết có vẻ rất bình thường nầy? Để chúng ta biết rằng Đức Giê-hô-va đang tập trung lại những người sẽ bị giết chết vì tỗi lỗi của chính mình. “Việc A-cha-xia đi đến cùng Giô-ram bởi ý Đức Chúa Trời, và gây cho người bị bại hoại” (IISu 22:7). Vua Giu-đa và vua Y-sơ-ra-ên cùng có mặt ở một nơi sẽ tạo cơ hội thuận lợi cho Giê-hu vâng theo mạng lệnh của Đức Giê-hô-va.
4. Cơ hội bất ngờ (IIVua 9:1-13)
Bối cảnh chuyển sang Ra-mốt Ga-la-át, nơi Giu-đa và Y-sơ-ra-ên tập trung lực lượng để chiến lại thành từ tay người Sy-ri. Một trong những quan tổng binh chủ chốt của Y-sơ-ra-ên là Giê-hu, con trai của Giô-sa-phát, nhưng không phải Giô-sa-phát từng làm vua Giu-đa và là cha của Giê-hô-ram. Giê-hu không hề hay biết tiên tri Ê-li-sê đã sai một học trò trẻ tuổi của các tiên tri đến xức dầu cho ông làm vua Y-sơ-ra-ên.
Đây là nhiệm vụ mà Đức Chúa Trời giao cho Ê-li (IVua 19:15-16) Thay vì tự mình ra chiến trường, -li-sê đã khôn ngoan giao cho một người trẻ tuổi quyền xức dầu cho Giê-hu nơi riêng tư. Ê-li-sê khuyên người học trò nầy sau khi xong phận sự phải trốn khỏi chỗ đó càng nhanh càng tốt, vì sẽ có một trận chiến lớn xảy ra ở đó.
Giê-hu đang họp với các quan tướng khác khi người học trò ấy đến xin được gặp riêng ông. Họ đi vào phòng riêng và người học trò đã xức dầu lập Giê-hu làm vua mới cho Y-sơ-ra-ên. Điều gây chú ý là người học trò đã gọi dân Y-sơ-ra-ên là “dân sự của Đức Giê-hô-va” (IIVua 9:6). Dù Y-sơ-ra-ên và Giu-đa là hai nước riêng biệt và đều không vâng theo giao ước, dân sự hai nước vẫn còn là tuyển dân của Đức Chúa Trời và là con cháu Áp-ra-ham. Những giao ước của Đức Chúa Trời với Áp-ra-ham (Sa 12:1-3) với Đa-vít (IISa 7:1-29) vẫn còn hiệu lực. Dân sự đã xây bỏ Đức Chúa Trời, nhưng Ngài không lìa bỏ họ.
Người học trò không chỉ xức dầu cho Giê-hu, anh ta còn giải thích cho Giê-hu nhiệm vụ mà Đức Chúa Trời muốn Giê-hu thực hiện. Nhiệm vụ chính của Giê-hu là quét sạch nhà A-háp ở Y-sơ-ra-ên và thi hành ánh phạt của Đức Chúa Trời trên họ vì những người vô tội đã bị họ giết chết. Người học trò ấy còn nhắc đến những tội ác của Giê-sa-bên và án phạt dành cho bà ta, và đề cập những lời mà tiên tri Ê-li nói khi ông đối mặt với A-háp (IVua 21:21-24). Có lẽ các con cháu của A-háp đã quên lời tiên tri nầy, nhưng Đức Chúa Trời không quên, và đã đến lúc lời ấy được ứgn nghiệm.Đức Chúa Trời đã diệt trừ nhà Giê-rô-bô-am và Ba-ê-sa thế nào (IVua 15:25-16:7), Ngài sẽ dùng Giê-hu tiêu diệt nhà A-háp y như vậy.
Các quan tướng đang họp lại hôm ấy chắc rắt thắc mắc về người học trò ấy; anh ta là ai và tại sao nói chuyện với Giê-hu cách bí mật như vậy. Có phải anh ta về từ mặt trận? Có thay đổi gì trong kế hoạch chiến đấu không? Khi người học trò ấy rời khỏi đó và chạy vội đi, các quan tướng nghĩ rằng anh ta chắc đã mất trí. Có nhiều đầy tớ của Đức Chúa Trời bị người ta cho là điên rồ, kể cả Phao-lô (Công 26:24; IICo 5:13) và Chúa Giê-xu (Mac 3:20-21,31-35; Gi 10:20). Thật ra, thế gian hư mất nầy đang điên rồ và dân sự của Đức Chúa Trời là những người tỉnh táo.
Có phải Giê-hu khiêm nhường vì đã không tuyên bố ngay rằng mình là vua? Các quan tướng phải dò hỏi ông, khi họ biết được sự thật, họ đã tán thành và công khai thừa nhận nó. trong phạm vi Kinh Thánh cho biết, Giê-hu là vua Y-sơ-ra-ên duy nhất được xức dầu bởi đầy tớ được xức dầu của Đức Chúa Trời. Cơ hội của Giê-hu đến rất bất ngờ, nhưng ông chấp nhận nó bởi đức tin và ngay tức khắc bắt tay vào hầu việc Chúa. Một câu ngạn ngữ Trung Hoa nói rằng, “Cơ hội không dễ nắm bắt. Khi nó trôi qua, ta không thể nào bắt kịp”. Là vua thứ mưới của Y-sơ-ra-ên, Giê-hu bắt đầu một triều đại mới và trị vị khoảng 28 năm (IIVua 10:36).
5. Sự đoán phạt chớp nhoáng của Đức Chúa Trời (IIVua 9:14-37) (IISu 22:1-9)
Đây là tình huống khi Giê-hu bắt đầu chiến dịch của mình. A-cha-xia đang trị vì ở Giu-đa và nghe theo lời khuyên của người mẹ gian ác của mình và những lãnh đạo trong nhà A-háp tại Y-sơ-ra-ên. Ba-anh là thần của ông và ông không hề quan tâm đết luật pháp của Đức Giê-hô-va. A-cha-xia đi đến Gít-rê-ên thăm vua Giô-ram đang dưỡng thương sau trận chiến tại Ra-mốt Ga-la-át và không biết rằng Đức Chúa Trời ban cho Y-sơ-ra-ên một vị vua mới. Giê-hu muốn kẻ thù mình bất ngờ, nên ông và các quan tướng của mình không truyền ra tin ông đã được làm vua.
• Cái chết của Giô-ram (IIVua 9:16-26).
Gít-rê- ên cách Ra-mốt Ga-la-át khoảng 45 dặm, hưng Giê-hu có tài cỡi ngựa rất nhanh và lính của ông cũng quen tiến quân với tốc độ báo động trong thời đó. Từ “bình an” được lập lại 8 lần trong phân đoạn nầy (c.17-19,22,31), nhưng tình thế thật là một sự tuyên chiến. Không hề chùn bước, Giê-hu tiếp hai sứ giả và ra lệnh cho họ nhập chung với đoàn quân của mình, và họ đã nghe theo. Tuy nhiên, khi hai sứ giả đều không trở về, Giô-ram bắt đầu nghi ngờ và ra lệnh thắng xe cho ông để dễ bề trốn thoát.
Giô-ram và A-cha-xia mỗi người một xe kéo ra đón đầu Giê-hu. Có lẽ hai vị vua nầy hy vọng rằng Giê-hu đem tin vui từ mặt trận về. Câu hỏi của Giô-ram, “Hỡi Giê-hu, bình an chăng?” hoặc có nghĩa là “Có phải chúng ta thắng trận tại Ra-mốt chăng?” hoặc “Công việc của người ổn thoả không?” Nếu là vế sau, nó gợi ý rằng Giê-hu có thể đang lơi lõng nhiệm vụ mình trong quân đội, và Giô-ram đang nghi ngờ ông có ý đinh soán ngôi.
• Câu trả lời của Giê-hu. [22].
Liền cho vua biết tình hình đang rất căng thẳng, và vua đã tìm cách chạy trốn. Giô-ram cấp báo để A-cha-xia nhanh chân chạy thoát, nhưng sau đó A-cha-xia cũng bị đuổi kịp, còn Giô-ram bỏ mạng vì một mũi tên chính xác của Giê-hu. Những vết thương của Giô-ram vừa hồi phục, nên ông ta không thể mặc áo giáp. Ý Chúa sắp đặt, ông đã chết trên miếng đất của Na-bốt mà A-háp và Giê-sa-bên đã chiếm đoạt sau khi giết chết Na-bốt và các con trai của Na-bốt. Như vậy Đức Giê-hô-va đã làm thành lời tiên tri mà Ngài phán cho Ê-li (IVua 21:18-24). Giê-hu không chỉ giết chết vua Y-sơ-ra-ên, ông còn giết tất cả các hoàng tử (IISu 22:8).
• Cái chết của A-cha-xia (IIVua 9:27-29; IISu 22:1-9). Những phân đoạn Kinh Thánh thuật lại cái chết của A-cha-xia trong IIVua 9:27-29 và IISu 22:7-9 khó tương đồng với nhau, nhưng chúng ta nghĩ ra một viễn cảnh. A-cha-xia đã bị thương khi ông ta chạy trốn khỏi Gít-rê-ên (c.27). Ông chạy đến Bet-hag-gan, au đó rẽ theo hướng tây bắc đến dốc Gu-rơ và thẳng tiến Mê-ghi-đô tìm chỗ trốn Giê-hu. Người của Giê-hu bắt kịp và giết ông ta chết tại Mê-ghi-đô. Các đầy tớ của A-cha-xia đem xác ông về Giê-ru-sa-lem và chôn xác ông chung với các vua, vì ông là một hậu duệ của Đa-vít. Nếu ông không thỏa hiệp, thờ phượng thần Ba-anh, và nghe theo lời khuyên của A-tha-li, mẹ mình, ng sẽ tránh được sự nhục nhã và thất bại nầy.
• Cái chết của Giê-sa-bên (c.30-37).
Không lâu sau Giê-sa-bên và những người trong cung nghe tin Giê-hu đang ở Gít-rê-ên, ông ta làm vua và đã giết chết Giô-ram, con trai bà. Bà giồi phấn, “trang điểm đầu”, đứng nơi cửa sổ, đợi Giê-hu lộ diện. Khi bà thấy Giê-hu bước ra cửa thành, bà gọi, “Hỡi Xim-ri, kẻ giết chúa mình! Bình an chăng?” (c.31). Khoảng 50 năm trước, im-ri đã giết chết vua Ê-la chiếm ngôi vua và sau đó tiếp tục tiêu diệt cả nhà Ba-ê-sa (IVua 16:8-20). Vì Xim-ri chỉ trị vì được 7 ngày và chết do tự vẫn, iê-sa-bên đang muốn cảnh cáo Giê-hu rằng quyền lực của ông sẽ non yếu và sớm kết thúc. Bà cũng muốn gợi ý rằng Giê-hu nên thiết lập liên minh với bà để củng cố ngôi vị của mình.
Nhưng Giê-hu biết nhiệm vụ của ông được Đức Chúa Trời ủy thác. Khi ông muốn thấy lòng trung thành của những người trong cung, có vài người hưởng ứng, và họ đã ném Giê-sa-bên qua cửa sổ. Giê-hu cỡi ngựa giẫm trên xác bà cho đến khi ông biết chắc rằng bà đã chết.Vì bấy giờ ông là vua, Giê-hu đi vào cung và ra lệnh dọn đồ ăn. Khi Giê-hu đang ăn tối, ông nhớ rằng dù là người gian ác, nhưng Giê-sa-bên là một hoàng hậu, on gái của Ết-ba-anh, vua dân Si-đôn (IVua 16:29-31); nên ông ra lệnh đem chôn xác bà. Nhưng đã quá trễ. Mùi máu người bốc lên kéo lũ chó hoang đến cắn xé xác của bà, để lại hộp sọ, hai chân, và hai bàn tay. Cảnh tượng thật kinh khủng, nhưng đó là điều tiên tri Ê-li đã tiên báo (IVua 21:21-24). Lời của Đức Chúa Trời không bao giờ qua đi nhưng làm thành mục đích của Ngài trên đất (Es 55:10-11).
6. THANH GƯƠM VÀ VƯƠNG MIỆN (IIVua 10:1-11:21 IISu 22:10-23:21)
Nghiên cứu hai chương nầy chúng ta có cảm giác như đang đọc báo buổi sáng hay xem tin tức buổi trưa trên tivi vậy. Bạn sẽ gặp hai người lãnh đạo: Giê-hu, một quan tổng binh trong quân đội và giờ đây là người cai trị Y-sơ-ra-ên, vương quốc phía bắc; và Giê-hô-gia-đa, thầy tế lễ cả trong đền thờ Giê-ru-sa-lem ở Vương Quốc Phía Nam.Khi hai người nầy, bạn sẽ nhận ra một điều là những lực lượng tốt và xấu đang tồn tại trong thế giới của họ cũng đang tồn tại trong thế giới của chúng ta ngày nay.
Bạn cũng nhận ra sự khác nhau giữa những lãnh đạo được thúc đẩy bởi tham vọng ích kỷ và những lãnh đạo được thúc đẩy bởi sự hết lòng vì Chúa. Giê-hu tự hào vì “lòng sốt sắng đối với Đức Giê-hô-va” của ông (IIVua 10:16), nhưng “lòng sốt sắn” là một lớp áo giả hình che giấu tính tự cao và cơn nóng giận thật sự đang thúc đẩy ông.
Đức Chúa Trời giao cho Giê-hu một nhiệm vụ quan trọng, nhưng vua đã vượt quá giới hạn cho phép. Đức Giê-hô-va khen ngợi Giê-hu vì những gì ông ta làm được (IIVua 10:30), nhưng Ngài cũng trừng trị ông ta vì tính kiêu ngạo và thỏa hiệp. Nói đúng ra, nếu không vì tinh thần can đảm phục vụ Chúa của thầy tế lễ cả Giê-hô-gia-đa và vợ của ông, Giô-sê-ba, triều đại của Đa-vít đã đi đến chỗ kết thúc. Tương lai của lời hứa Đức Chúa Trời lập với Đa-vít, về kế hoạch cứu rỗi của Ngài, được bao bọc trong một bé sơ sinh có tên Giô-ách.
Chúng ta hãy nhận diện những lực lượng nào đang hành động trong thời đó, những lực lượng ấy cũng đang hành độnt trong thời đại chúng ta ngày nay.
1. Sự sợ hãi và lời nói nước đôi (IIVua 10:1-10)
Nhiều năm trước, Ê-li đã tiên báo rằng dòng dõi của vua gian ác A-háp sẽ bị tận diệt không còn một ai (IVua 21:20-29). Đức Giê-hô-va giao nhiệm vụ nầy cho Giê-hu khi Ngài xức dầu cho ông làm vua Y-sơ-ra-ên (IIVua 9:6-10). Dù dân tộc bị chia cắt thành hai nước riêng biệt, dân Do-thái vẫn là dân giao-ước của Đức Chúa Trời và các vua của họ không thể làm bất cứ gì mà các vua ấy muốn. A-háp và Giê-sa-bên đưa thần Ba-anh vào thờ lạy trong xứ Y-sơ-ra-ên, và khi Giê-hô-ram, vua Giu-đa cưới A-tha-li, con gái của A-háp, ông đã ủng hộ việc thờ lạy thần Ba-anh ở Giu-đa (IIVua 8:16-18). Bởi cuộc hôn nhân tai hại nầy, Giê-hô-ram không chỉ làm Giu-đa suy đồi vì thờ thần tượng, mà còn làm dòng dõi Đa-vít hư mất và gây nguy hại cho sự ứng nghiệm những lời hứa về Đấng Mê-si-a.
Giê-hu đã giết chết Giô-ram, vua Y-sơ-ra-ên và A-cha-xia, vua Giu-đa (IIVua 9:14-29) và ông cũng đã giết Giê-sa-bên, ợ gian ác của A-háp (IIVua 9:30-37). Bấy giờ Giê-hu đang thi hành nhiệm vụ “đánh giết” để tìm và giết hết con cháu của A-háp. Thách thức đầu tiên của ông là nắm được quyền kiểm soát thủ đô Sa-ma-ri nơi các con trai của A-háp đang được bảo vệ và dành sẳn ghế trong bộ máy chính quyền. Giê-hu biết rằng lực lượng của ông không dễ gì chiếm được thành có tường bao quanh như thành Sa-ma-ri, nhưng là một nhà chiến lược sắc sảo, ông biết cáh để kẻ thù mình phải đấu hàng. Một khi ông chiếm được Sa-ma-ri, những thành phố lớn trong xứ cũng sẽ đầu hàng.
• Sa-ma-ri tiếp nhận vai trò lãnh đạo của Giê-hu (IIVua 10:1-5).
Giê-hu đang ở Giê-sa-bên (IIVua 9:30) cách bắc Sa-ma-ri khoảng 25 dặm, và từ đó, ông liên lạc với các lãnh đạo ở Sa-ma-ri – những viên quan trong cung, tướng lãnh trong quân đội và những học sĩ và các giám hộ của các hoàng tử. Giê-hu biết nếu ông có thể đe doạ những lãnh đạo đáng kính nầy, ông có thể chiếm được thành mà không cần chiến tranh. Thử thách đầu tiên của ông là bảo họ chọn trong những con cháu của A-háp một người, lập người đó lên ngôi vua và sau đó ra sức bảo vệ vua ấy. Đây có thể là một đề nghị rằng vị vua mới đó hoặc người được chọn đó sẽ chiến đấu với Giê-hu một chọi một, và ai thắng sẽ được tất cả (ISa 17:8; IISa 2:9).
Giê-hu còn chỉ ra những thuận lợi của họ: họ đang ở trong thành có tường bao bọc và họ còn có áo giáp và vũ khí cũng như chiến xa và ngựa. Giê-hu đang dùng một xảo thuật mà những cuộc cách mạng đã dùng thành công trong nhiều thế kỷ: lập một kế hoạch táo bạo và làm cho trí tưởng tượng của các lãnh đạo khiến lòng họ lo sợ.
Adoft Hitlerđã viết, “Sự bối rối trong tâm trí, sự mâu thuẩn trong cảm giác, sự hoang mang và do dự: đây là những vũ khí của chúng ta.” Có ba nhóm lãnh đạo khác nhau phải thống nhất trong quyết định nầy, và họ biết rằng Giê-hu đã giết hai vị vua và diệt trừ Giê-sa-bên. Hơn nữa, ông dường như bất bại, vì không ai cản trở bước tiến của ông ta. Thông điệp mà họ gởi đến cho Giê-hu ở Gít-rê-ên là lời xin hàng cách vô điều kiện. Họ hứa làm bất cứ gì Giê-hu yêu cầu và họ đồng ý không chọn vua mới cho mình. Tóm lại, họ chấp nhận Giê-hu làm vua của họ.
• Sa-ma-ri nghe theo lệnh của Giê-hu (IIVua 10:6-10).
Bấy giờ Giê-hu tỏ ra mình là người hay nói nước đôi. Ông chấp thuận sự đầu hàng của họ và ra lệnh cho họ “cắt đầu” 70 con cháu của A-háp và đem đến Gít-rê-ên. Điều nầy có nghĩa là “dẫn tất cả những lãnh đạo trong nhóm ấy đến với ta và chúng ta sẽ thảo lận vấn đề”. Nó có thể có nghĩa là, “hãy chém đầu tất cả 70 người đó và đem đầu họ đến cho ta”. Các lãnh đạo hiểu theo nghĩa thứ hai, nên họ liền giết chết con cháu A-háp và sai sứ giả đem đầu của những người đó đến Gít-rê-ên. Họ đến đó vào ban đêm và Giê-hu bảo các sứ giả chất các đầu lâu ấy thành đống ở lối vào thành, chắc chắn để cảnh cáo dân Gít-rê-ên rằng đừng nên cản trở Giê-hu.
Nhưng sáng hôm sau, Giê-hu lại tỏ mình là một nhà chính trị bậc thầy khi phủi tay trước mọi tội lỗi! Ông thừa nhận mình đã giết Giô-ram, vua Y-sơ-ra-ên, nhưng vì ông không rời Gít-rê-ên nửa bước, nên ông không thể giết 70 người nầy. Sau đó ông nhắc họ về lời hứa rằng tất cả con cháu của A-háp sẽ bị tận diệt, nên trách nhiệm đặt trên Đức Giê-hô-va và tiên tri Ê-li. Trong một câu nói ngắn gọn, iê-hu đã phủi tay trước vụ thảm sát ấy và liên kết mình với Đức Chúa Trời và tiên tri Ê-li!
Giê-hu đã làm cái việc mà ngày nay gọi là “nói nước đôi”. Các loại thuế được họi là “sự tăng thu nhập” và những ổ gà trên mặt đường chỉ là “những thiếu sót nhỏ”. Người ta không còn nghèo khổ nữa, nhưng họ chỉ “hơi túng quẫn” . Những thầy thuốc cho người mẹ sắp sinh uống lầm thuốc rồi làm chết cả mẹ và con. Họ gọi thảm kịch ấy là “sự rủi ro”. Những người nghèo bây giờ chỉ là “những người ít tiền” và binh lính không phải đi giêt kẻ thù, họ “đi làm nghĩa vụ”. Đa-vít đã đúng khi viết, “Chúng đều dùng lời dối trá mà nói lẫn nhau, lấy môi dua nịnh và hai lòng, mà trò chuyện nhau” (Thi 12:2).
2. Tham vọng ích kỷ (IIVua 10:11-17)
Thánh chức của Giê-hu đã trở thành một chiến dịch vì lợi ích cá nhân, bị thúc đẩy bởi tham vọng ích kỷ của ông ta. Tiểu thyết gia Joseph Conrad đã viết trong lời tựa cho quyển Some Reminiscence, “Tất cả những tham vọng đều hợp pháp trừ phi chúng giày đạp trên những nổi thống khổ và sự nhẹ dạ của con người”.
Tham vọng hợp pháp dùng lẽ thật và dựa trên quá khứ, trong khi tham vọng không hợp pháp dùng lời dối trá và huỷ hoại quá khứ. Những kẻ độc tài tiêu diệt kẻ thù mình để được an toàn, nhưng khi làm như vậy, họ đã phá huỷ quá khứ và thông tin và sự trợ giúp mà họ cần để bước vào tương lai. Cách ngôn Đức có câu, “Mọi con cá chình đều ao ước trở thành con cá với”, và Giê-hu đang tiến trên con đường đó.
• Ông vượt quá giới hạn (IIVua 10:11-14).
Để chứng tỏ mình có ý muốn vâng theo Đức Chúa Trời và thanh trừ nhà A-háp, Giê-hu đã tiến hành giết hết con cháu của A-háp mà ông ta thấy ở Gít-rê-ên. Nhưng ông không dừng lại ở đó; ông đã vượt quá thánh chức của mình và đã giết những người bạn thân của A-háp, những quan trưởng, và những thầy tế lễ phục sự trong cung vua. Cuộc thảm sát trên qui mô lớn này dựa vào “tội kết giao”.
Đức Giê-hô-va muốn xoá sổ nhà A-háp để không còn một ai có thể chiếm lại ngôi vua, hưng Giê-hu giết chết các bạn của A-háp, các quan chức và các thầy tế lễ là việc hoàn toàn không cần thiết. Thật vậy, sau nầy Giê-hu đã gặp vấn đề lớn với dân Sy-ri (IIVua 10:22-23) và có thể sử dụng sự khôn ngoan và kinh nghiệm của những quan chức mà ông ta đã giết chết. Qua sự tàn sát những lãnh đạo cũ, iê-hu đã tiêu diệt những nguồn nhân lực rất quan trọng với tài năng và sự khôn ngoan về mặt chính trị.
Sau đó ông ta rời Gít-rê-ên và đi đến Sa-ma-ri để công bố vương quyền của mình. Trên đường đi, ông gặp một nhóm người đang đến Giê-ru-sa-lem để thăm vua A-cha-xia, người bà con của họ. Họ không biết rằng vua A-cha-xia, vua Giô-ram và hoàng hậu Giê-sa-bên đã bị Giê-hu giết chết và hiện tại Giê-hu đang nắm quyền. Vì A-cha-xia là con rễ của nhà A-háp (8:18), có lẽ cũng hợp lý khi Giê-hu nghĩ rằng bất kỳ người nào có liên quan với A-cha-xia là kẻ thù của ông, nên ông đã giết chết 42 người họ. Nhưng những người nầy không có quan hệ huyết thống với A-háp; họ là con cháu Đa-vít! Giê-hu bấy giờ đang tấn công vào triều đại! (IISu 22:8).
• Ông thu nhận một người bạn (IIVua 10:15-17).
Giê-hu gặp một đồng minh, Giô-na-đáp người Rê-cáp, và sử dụng người ấy để làm cho những tham vọng của chính mình đánh trân trọng hơn. Người Rê-cáp là một dân tộc thuộc người Kê-nít, con cháu của Hô-báp, anh em vợ của Môi-se (Cac 4:11). Họ được đồng nhất với chi phái Giu-đa (Cac 1:16) nhưng họ vững lòng và vâng giữ những truyền thống mà các tổ phụ của họ để lại (Gie 35:1-19). Họ được người Do-thái kính trọng, nhưng, là dân du mục và sống trong lều, người Rê-cáp tách biệt với nếp sống thành thị và những chính sách của dân Do-thái.
Giô-na-đáp là loại người mà Giê-hu cần để cho chiến dịch của ông ta trở nên đáng tin cậy. Khi Giô-na-đáp nắm tay Giê-hu và bước lên xe, ông đã thừa nhận rằng ông hế tlòng ủng hộ cho vua. Chắc chắn Giô-na-đáp không tán thành việc thờ lạy thần Ba-anh và vui mừng khi nghe nói nhà A-háp bị diệt trừ. Tuy nhiên, khi ông ta gặp Giê-hu, Giô-na-đáp không biết những độgn lực đang thúc đẩy vua và những cách làm tàn nhẫn mà ông đang sử dụng.
Người lãnh đạo tham vọng nào cũng cần một người đáng kính bên cạnh để giúp “giới thiệu” những chính sách và kế hoạch của ông cho công chúng. Giê-hu đã giết nhiều người vô tội, giờ đây ông ta còn “lợi dụng” một người vô tội để biến tội lỗi mình trở thành một công việc của Đức Giê-hô-va, thật quá tồi tệ! Nhưng đây lại là cách mà nhiều nhà lãnh đạo vô liêm sĩ thường làm. Câu phát biểu của Giê-hu “xem lòng sốt sắng tôi đối với Đức Giê-hô-va” (c.16) nhắc chúng ta nhớ lời của Ê-li khi ông chạy khỏi Gít-rê-ên đến trốn trong hàng đá (IVua 19:10,14). Tiếng Hy-bá-lai có thể được dịch là “ganh tị” hoặc “sốt sắng”.
Khi Giê-hu và Giô-na-đáp đến Sa-ma-ri cùng với đoàn tuỳ tùng, Giê-hu xưng mình là vua và dân sự tôn phục ông. Giê-hu đã đe doạ những quan chức trong thành, nên họ không chống đối gì khi ông đi qua cổng thành. Các quan chức trong thành giao cho Giê-hu những người bà con còn lại của A-háp, và Giê-hu đã giết tất cả.
3. Sự dối trá (IIVua 10:18-28)
Giê-hu hoàn tất việc trừ khử nhà A-háp khỏi dân sự, như vậy không còn một người nào trong dòng dõi A-háp có thể gây trở ngại cho ngai vàng của ông. Nhưng vấn đề thờ thần Ba-anh trong xứ thì thế nào? Đó là trách nhiệm tiếp theo và ông quyết định dùng sự dối trá làm vũ khí chính cho mình.
Là vua của Y-sơ-ra-ên, Giê-hu phải xử lý những người thờ thần Ba-anh qua một trong ba cách. Ông có thể đuổi họ ra khỏi xứ, hoặc có thể vâng theo Phuc 13:1-18 và giết chết họ. Ông có thể làm cho họ thay đổi, mặc dù sẽ dễ dàng cho họ “cải đạo” nếu để gươm kề cổ họ. Ông cũng có thể ra lệnh phá hủy các đền thờ của thần Ba-anh. Giê-hu được sự ủng hộ như đã hứa của những người lãnh đạo ở Sa-ma-ri (câu 5), vậy tại sao ông lại nói dối dân sự và sau đó đã giết chết họ? Đầy tớ của Đức Chúa Trời không được phép “làm sự dữ cho được sự lành” (Ro 3:8 ITe 2:3), nhưng đó lại là cách Giê-hu đã làm. Ông có quyền giết chết những người thờ thần tượng theo luật pháp Môi-se; nhưng tại sao ông nói dối với họ trước khi giết họ?
Ông đã nói dối họ về chính mình, nói rằng ông phụng sự thần Ba-anh nhiều hơn A-háp từng phụng sự. Ông cũng nói dối về sự thờ phượng trong đền thờ thần Ba-anh. Tuy nhiên, đây có lẽ là một trường hợp khác Giê-hu “nói nước đôi”, vì có một “một của tế lễ lớn” cho Ba-anh tức là mạng sống của các tiên tri và những người thờ thần tượng trong đền thờ của Ba-anh!
Giê-hu là một nhà quân sự, cuộc đời ông dành để vạch ra những chiến lược và những cuộc chinh phạt, không giống như Đa-vít, ông không thể đem theo mình đức tin và mục đích làm vinh hiển Đức Chúa Trời trong những cuộc chiến của mình. Giê-hu có lẽ là một người khát máu và thích nổi trội hơn các kẻ thù mình, và chúng ta không bao giờ thấy ông tìm kiếm ý muốn Đức Chúa Trời trong bất kỳ nổ lực nào của ông.
Trước nhất, ông triệu tập các tiên tri, các đầy tớ và những thầy tê lễ của Ba-anh và ra lệnh cho họ báo tin về một tế lễ lớn cho thần Ba-anh. Đến từ vua thông qua các lãnh đạo tôn giáo, thông báo ấy rất quan trọng và đáng tin cậy. Giê-hu sai sứ giả đi khắp xứ báo tin cho những người thờ thần Ba-anh tham dự buổi dâng tế lễ lớn tại Sa-ma-ri. Đền thờ của Ba-anh ở Sa-ma-ri được A-háp xây tại Gít-rê-ên (IVua 16:31-32), nên Giê-hu tiêu diệt “nhà A-háp” trong hai nghĩa: “nhà” theo nghĩa tự nhiên hoặc còn gọi là dòng dõi và nhà là đền thờ mà ông xây cho thần Ba-anh.
Khi dân chúng có mặt trong đền thờ, Giê-hu kiểm tra để bảo đảm rằng không có người nào thờ phượng Đức Giê-hô-va lẫn trong đám người thờ thần Ba-anh. Ông bảo những người thờ Ba-anh mặc lễ phục, và ông cùng Giô-na-đáp dặn các thầy tế lễ không được phép cho bất kỳ ai ra khỏi đó (c.23). Giê-hu làm cho dân chúng tin rằng ông muốn có một “buổi thờ phượng trang trọng” để dâng của lễ lớn. Khi những người thờ thần Ba-anh đứng hết trong đến thờ, Giê-hu sai 80 binh lính từ ngoài ùa vào giết chết tất cả ngay sau khi dâng của lễ xong.
Trong bản tiếng Anh, từ “he” ở câu 25 có thể chỉ Giê-hu (như bản tiếng Việt đã dịch) hay chỉ một thầy tế lễ của Ba-anh? Bản NASB và NIV đều cho là Giê-hu, nhưng không biết cách bố trí đền thờ của họ như thế nào và không biết thứ tự buổi thờ phương của họ ra sao, thật khó xác định chính xác “he” nầy chỉ về ai. Làm sao vua đang đứng tại bàn thờ và có thể lẻn ra ngoài ra lệnh mà không bị nghi ngờ? Có thể Giê-hu đã đem các con vật đếm làm tế lễ hôm đó, nếu như vậy, ông ta đã “dâng tế lễ cho thần Ba-anh” dù có dừng trước bàn thờ hay không. Các binh lính giết tất cả những người thờ thần Ba-anh trong đền thờ và ném xác họ ra ngoài. Sau đó binh lính trở vào đền đập phá hết các tượng thần Ba-anh. Nơi thờ lạy thần Ba-anh đã trở thành nhà vệ sinh công cộng.
Kế hoạch của Giê-hu được thực hiện và trong một ngày ông đã xóa sạch sự thờ thần tương Ba-anh trong xứ. Khi nói dối với dân sự, ông tiêu diệt được nhiều người thờ thần Ba-anh hơn là đi tìm giết từng người một, nhưng đáng tiếc hành động đầu tiên ngay sau khi ra mắt dân chúng ở Sa-ma-ri với cương vị là vua lại là một hành động dối trá. Sau nầy ai còn tin ông nữa?
4. Sự thỏa hiệp (IIVua 10:29-36)
Khi mọi chuyện lắng lại, Giê-hu đã trị vị 28 năm, một thời gian khá dài; nhưng ông đã theo gương xấu của Giê-rô-bô-am và thờ tượng bò vàng tại Đan và Bê-tên. Bò con được cho là những biều tượng cho Giê-hô-va, nhưng nó cũng chỉ là những thần tương. Dù ông có lòng sốt sắng cho Đức Giê-hô-va, nhưng trong lòng ông ta, Giê-hu là người thờ thần tượng; ông đã lấy danh Đức Chúa Trời để che lấp những tội lỗi của mình. Với nhiệm vụ mang tín tôn giáo, Giê-hu đã thống nhất được dân tộc và được dân chúng tôn trọng. Giê-hu là một nhà chính trị tài giỏi.
Đức Giê-hô-va khen ngợi về những việc Giê-hu đã làm và thưởng cho ông bằng một triều đại lâu dài nhất trong lịch sử của Vương Quốc phía Bắc hơn 100 năm. Nối tiếp ông có các vua Giê-hô-a-cha, Giô-ách, Giê-rô-bô-am II và Xa-cha-ri, tất cả những vua nầy đều không tốt.
Nhưng tiên tri Ô-sê đã công bố rằng Đức Giê-hô-va không đẹp lòng vì Giê-hu đã giết nhiều người vô tội (Os 1:4; Os 2:21).
Giê-hu thiết lập triều đại của mình bằng cách giết vua Giô-ram tại Gít-rê-ên (IIVua 9:15), và vì điều nầy Đức Chúa Trời sẽ trừng phạt ông. “Gít-rê-ên” có nghĩa là “Đức Chúa Trời làm tản lạc” và Ngài sẽ làm tản lạc Vương Quốc phía Bắc khi cho phép dân A-si-ri đánh chiếm họ năm 722 T.C. Chắt của Giê-hu, Xa-cha-ri trì vì chỉ trong 6 tháng và bị Sa-lum ám sát, Sa-lum chiếm ngôi nhưng chỉ trị vì được một thánh. Một triều đại bắt đầu bằng một vụ giết người và kết thúc cũng bằng một vụ giết người.
Trong cuộc đời của Giê-hu, Đức Giê-hô-va đã trừng phạt ông ta. Ngài cho phép dân Sy-ri (A-ram), một kẻ thù lâu đời của Y-sơ-ra-ên chiếm được phần lãnh thổ của các chi phái phía tây sông Giô-đanh. Có kẻ thù sống ngay bên kia sông Giô-đanh, dân Y-sơ-ra-ên chắc gặp nhiều phiền phức. Giê-hu là một binh sĩ tài giỏi nhưng ông phải là người sáng lập giỏi, người ta chỉ nhớ đến ông vì những người ông đã giết chết. Ông có thể triệu tập nhóm người có tài để giúp ông tạo lòng tin trong xứ, nhưng ông giải quyết bằng cách nghe theo đám đông và thờ tượng bò con vàng.
5. Sự trả thù (IIVua 11:1-2) (IISu 22:10)
Chúng ta lại nói về vương quốc Giu-đa ở phía nam, nơi đó ngai vàng đang bỏ trống vì Giê-hu đã giết vua A-cha-xia ở gần Gít-rê-ên (IIVua 9:27-28). Hoàng thái hậu A-tha-li, con gái của A-háp, thừa cơ hội đó đã chiếm ngôi, trị vì được 6 năm. Là người sáng lập ra sự thờ phụng thần Ba-anh ở Giu-đa, bà không muốn nhìn thấy nhà Đa-vít tiếp tục kế vị. Bà tìm cách giết tất cả hoàng tử, nhưng một người còn sống sót.
Nhà Đa-vít nhanh chóng bị tiêu diệt.Khi Giê-rô-bô-am làm vua Giu-đa, ông đã giết tất cả anh em mình và một số hoàng từ của Y-sơ-ra-ên để họ không thể lật đổ ông (IISu 21:4), và quân xâm lược Ả-rập đã giết các con trai lớn của Giê-rô-bô-am (IISu 22:1). Giê-hu đã giết một số con cháu của Đa-vít (IISu 22:8), và giờ đây A-tha-li ra lệnh giết hết “dòng dõi vua”. Sa-tan chắc chắn vận hết công lực để ngăn cản Đấng Mê-si-a như đã hứa sinh ra trong dòng dõi Đa-vít tại Bết-lê-hem!
A-tha-li đang trả thù vì tất cả những gì Giê-hu đã làm cho nhà A-háp và những người thờ lạy thần Ba-anh ở Y-sơ-ra-ên. Lấy ác trả thiện là ma quỷ, lấy thiện trả ác là thánh, lấy ác trả ác và thiện trả thiện là con người. Trong thế gian nầy ở đâu có xung đột, bạn sẽ luôn thấy lòng oán giận và sự trả thù. Như những người thường đọ sức tay đôi để bảo vệ danh dự của mình, các nước cũng đánh nhau để bảo vệ danh dự của họ.Nhưng khi giết hết “dòng dõi vua”, A-tha-li đang chống nghịch Giê-hô-va Đức Chúa Trời, Đấng đã hứa với Đa-vít rằng từ ông sẽ có một người ngồi trên ngôi ở Giê-ru-sa-lem.
Hầu hết chúng ta không hành động quá đáng như vậy để trả đũa kẻ thù mình, nhưng sự trả thù không phải là chuyện hiếm thấy trong vòng dân sự Đức Chúa Trời. Trong luật pháp, Môi-se căn dặn dân sự không được trả thù (Le 19:18), và Sa-lô-môn cũng khuyên tương tự (Ch 20:22; Ch 24:29). Chúa Giê-xu đã phản đối sự trả thù cá nhân (Mat 5:38-48), Phao-lô cũng vậy (Ro 12:17-21) và Phi-e-rơ (IPhi 3:8-9).
Lên kế hoạch trả thù và tiến hành trả thù gây tổn thương cho người trả thù nhiều hơn cho người bị trả thù. Nhiều tác giả nổi tiếng viết về “sự trả thù ngọt ngào”, nhưng kinh nghiệm cho thấy rằng trả thù rất cay đắng. Một câu châm ngôn Do-thái có nói,“Sự trả thù, dù nhỏ nhất, sẽ đầu độc linh hồn”. Nếu bạn có ý định trả đũa kẻ thù mình, hãy suy nghĩ lại, vì trả đũa kẻ thù là một sự rất xa xỉ.
6. Đức tin và sự can đảm (IIVua 11:2-12) (IISu 22:11-23:11)
Trong khi A-tha-li gian ác giết những người kế vị ngôi Đa-vít, những người trung tín còn sót lại trong Giu-đa chắc đang tự hỏi Đức Chúa Trời đang ở đâu và Ngài đang làm gì. Tại sao Ngài lập giao-ước với Đa-vít mà không giữ nó? Sao Ngài để cho bà hoàng thái hậu nầy làm những việc gian ác và gây nguy hiểm cho tương lai của dòng dõi Đấng Mê-si-a? Nhưng Đức Chúa Trời vẫn ngự trên ngôi và các tôi tớ Ngài chuẩn bị hành động. Trong một thế giới mà dường như sự gia dối và tham vọng ích kỷ đang cai trị, vẫn còn có những người như Giê-hô-gia-đa và Giô-sê-ba; họ tin Lới Đức Chúa Trời và can đảm làm theo ý muốn Ngài.
• Sự bảo vệ (IIVua 11:2-3; IISu 22:11-12).
Giê-hô-gia-đa là thầy tế lễ cả và Giô-sê-ba, vợ người, là một công chúa, con gái của vua Giê-hô-ram và là chị của vua A-cha-xia, người bị giê-hu giết chết.
Một người tin kính Chúa như vậy lại xuất thân từ gia đình ấy là một phép lạ của ân điển Đức Chúa Trời. Biết kế hoạch của A-tha-li, thầy tế lễ và vợ mình bắt trộm hoàng từ Giô-ách, lúc đó mới một tuổi, và giấu hoàng tử trong phòng cùng với vú nuôi, ban đầu ở trong một căn phòng cũ kỹ và sau đó là trong phòng của đến thờ. Khi Giô-ách lớn hơn, cậu bé hoà nhập và chơi chung với những trẻ em khác trong khuôn viên đền thờ và không ai nhận ra câu bé Giô-ách ấy là người kế vị ngôi vua [23].
• Sự trình diện (IIVua 11:4-12; IISu 23:1-11).
Giê-hô-gia-đa, Giô-sê-ba và người vú nuôi kiên nhẫn chơ đợi thời cơ mà Đức Chúa Trời quyết định, vì đức tin và sự kiên nhẫn luôn đi chung với nhau (He 6:12). “Ai tin sẽ chẳng gấp rút” (Es 28:16). Trong ơn thần hựu của Ngài, Đức Giê-hô-va đã gìn giữ đứa trẻ cũng như 3 người biết Ngài là ai và Ngài đang ở đâu; vì nếu hoàng thái hậu A-tha-li biết việc họ làm, bà ta sẽ giết họ chung với hoàng tử.
Trong thời gian 6 năm chờ đợi đó, thầy tế lễ cả ấy suy nghĩ và cầu nguyện vả Đức Giê-hô-va chỉ cho ông cách để lật đổ A-tha-li khỏi ngai vàng và đưa Giô-ách lên thay. Trước hết, ông gọi 5 quan cai của những người coi sóc đền thờ đến, rồi đưa hoàng tử ra cho họ gặp mặt và bảo họ thề sẽ vâng theo lệnh của ông và giữ bí mật việc nầy. Sau khi vạch ra kế hoạch, ông sai họ đi khắp nước Giu-đa để truyền lệnh cho tất cả người lê-vi sống xa Giê-ru-sa-lem và các trưởng tộc trong các gia đình Do-thái phải đến Giê-ru-sa-lem trong một ngày lễ Sa-bát đặc biệt. Họ tập trung tại đền thờ như đang thờ phượng Đức Giê-hô-va.
Kế hoạch của Giê-hô-gia-đa thật đơn giản nhưng hiệu quả. Mỗi quan cai chỉ huy nhóm 100 người. Hai nhóm canh gác thường ngày sẽ được thay thế trong ngày Sa-bát, nhưng trong ngày Sa-bát đặc biệt nầy họ vẫn làm nhiệm vụ và bảo vệ vua. Nhóm thứ ba sẽ canh gác cung vua nơi A-tha-li đang sống, như vậy để bà tưởng rằng mình đang được an toàn. Nhóm thứ tư có nhiệm vụ canh cửa Su-rơ, lối đi từ khuôn viên cung điện đến khu vực đền thờ. Nhóm thứ năm tập trung tại cửa phía sau nhà của lính canh. Không một ai có mặt tại đền thờ có thể nghi ngờ rằng có chuyện lớn sắp xảy ra. Họ thấy những lính canh đi tời đi lui như thường nhật, và điều khác thường là người đến đền thờ đông hơn moi khi.
Cả vua Đa-vít cũng liên quan trong kế hoạch nầy! Thầy tế lễ cả phân phát cho những lính canh vũ khí mà Đa-vít đã thu được trong những trận thắng của mình, và với vũ khí ấy lính canh đang bảo vệ người thừa tự của Đa-vít. Chính Đa-vít đã mua miếng đất để xây đền thờ nầy (IISa 24:18) và chính Đa-vít đã cung cấp của cải cho Sa-lô-môn để xây nên đền thờ nầy.
Một số của cải xuất từ kho tàng riêng của Đa-vít, phần còn lại là những chiến lợi phẩm thu được từ những cuộc chiến mà ông đánh trận cho Đức Giê-hô-va (ISu 28:1-29:30). Ông đã viết nhiều bài ca cho người lê-vi hát trong giờ thờ phượng, và giờ đây ông đang trang bị vũ khí để bảo vệ triều đại của mình. Đa-vít không chỉ phục vụ cho thời đại của mình (Công 13:36) mà còn cho mọi thời đại tiếp theo sau. Đây là tấm gương cho chúng ta noi theo.
Khi mọi người ổn đinh vị trí, iê-hô-gia-đa dẫn vua 7 tuổi ra trình diện mọi người. Giê-hô-gia-đa đội vương miện trên đầu Giô-ách và trao cho Giô-ách bản sao luật pháp của Đức Chúa Trời mà vua phải vâng theo (Phuc 17:14-20; Phuc 31:26). Thầy tế lễ cả xức dầu cho Giô-ách và dân sự vui mừng chào đón vua của mình. Đức Chúa Trời đã giữ lời hứa Ngài và đã lập một trong con cháu Đa-vít lên ngôi Giu-đa.
7. Sự vâng lời (IIVua 11:13-21) (IISu 23:12-21)
Đức Chúa Trời đã bảo vệ vị vua trẻ và giúp Giê-hô-gia-đa và các quan cai có thể đưa vua ra trình diện trước dân chúng, nhưng công việc chưa dừng lại ở đó.
• Sự hành hình A-tha-li (IIVua 11:13-16; IISu 23:12-15).
Tiếng tung hô “Vua vạn tuế!” làm A-tha-li bàng hoàng và bà chạy vội ra khỏi cung để xem chuyện gì xảy ra. Điều đầu tiên bà phát hiện là mình đang bị mắc bẫy. Có nhiều lính canh xung quanh cung điện và từ cung điện đến khu vực điền thờ, nên không có cơ hội để bà trốn thoát hoặc để binh lính của bà đến giải cứu bà. Bà vội vã đến sân đền thờ và thấy vị vua trẻ đứng gần cây trụ ở cửa hiên (IVua 7:21), xung quanh có các quan cai bảo vệ. Bà cũng thấy ở đó những thẩy tế lễ, người Lê-vi, binh lính, và cả “dân sự của xứ”, đó là tất cả những cư dân mà của cải, sứ clực và tầm ảnh hưởng của họ giữ vai trò rất quan trọng đối với đất nước.
Thật ngược đời khi là la lên “Phản nguỵ! Phản nguỵ!” trong khi chính bà là người tạo phản. Giô-ách là hậu duệ của Đa-vít và có quyền lên ngôi, trong khi A-tha-li đã đoạt ngôi và không bất cứ quyền hạn gì với nó. Giê-hô-gia-đa cho 5 quan cai kéo bà ra khỏi khu vực đền thờ và ra lện cho các lính canh được quyền giết chết những kẻ nào theo bà. Khi họ đến khuôn viên cung điện, gần Cửa Ngựa, họ đã giết bà bằng gươm.
• Lòng tận tụy của dân sự (IIVua 11:17; IISu 23:16).
Giê-hô-gia-đa đả trao bản giao-ước thành cho vua mới (cầu), nhưng cần cho cả dân sự và vua xác nhận lòng trung thành với nhau và với Đức Chúa Trời. Y-sơ-ra-ên là một thể chế thần quyền và Đức Chúa Trời là Vua của họ.
Vua cai trị họ là đại diện của Đức Chúa Trời, dân sự phải vâng phục vua như họ vâng phục Đức Chúa Trời, vì luật pháp của Y-sơ-ra-ên là luật pháp của Đức Chúa Trời. Y-sơ-ra-ên là dân giao ước, vì tại núi Sa-na-i, các tổ phụ của họ đã thề vâng phục Đức Chúa Trời và Lời Ngài (Xu 18:1-19:25). Không nước nào trên thế gian có mối thông công giao-ước với Đức Chúa Trời giống như vậy (Thi 147:19-20).
• Diệt trừ sự thờ lạy thần Ba-anh (IIVua 11:18-21 IISu 23:17).
Giê-hu đã làm ở Sa-ma-ri thể nào, Giê-hô-gia-đa cũng làm như vậy ở Giê-ru-sa-lem: ông và dân sự phá hủy đền thờ Ba-anh và giết các thầy tế lễ của Ba-anh trước bàn thờ của thần Ba-anh [24] Chắc chắn họ cũng giết những người hướng dẫn trong buổi thờ phượng thần Ba-anh.
Họ còn phá đền thờ và đập hết các hình tượng trong nó. Vì A-tha-li và Giê-hô-ram, người chồng thoả hiệp của bà, và con trai họ là A-cha-xia, mà nước Giu-đa đã bị tiêm nhiễm thói thờ thần tượng ít nhất trong 15 năm, và giờ đây sự tiêm nhiễm ấy bị vạch trần và xóa sạch.
• Sự phục hồi vương triều Đa-vít (IIVua 11:19-21; IISu 23:20-21). Đám đông vui mừng hộ tống vua từ đền thờ về cung điện, và họ đặt vua lên ngai vàng. Sa-tan nổ lực diệt trừ dòng dõi Đa-vít nhưng nó đã thất bại, và lời hứa về Đấng Mê-si-a vẫn còn hiệu lực. Dân sự đã làm theo ý Đức Chúa Trời và vâng phục Lời Ngài, và đây là lần đầu tiên trong nhiều năm qua, sự công bình và bình an ngự trị trong xứ.
• Sắp xếp các chức việc trong đền thờ (IIVua 11:18b; IISu 23:18-19).
Qua IIVua 12:1-21 chúng ta thấy rằng đền thờ của Đức Giê-hô-va bị bỏ bê và sỉ nhục trong thời A-tha-li nắm quyền. Giê-hô-gia-đa lập tức bắt tay vào cứu chữa tình trạng nầy theo như thứ tự mà Đa-vít đã làm (ISu 23:1-26:32) và sắp đặt những thầy tế lễ và người Lê-vi vào từng vị trí thích hợp. Điều quan trọng là họ giữ việc dâng của lễ mỗi ngày cho Đức Giê-hô-va và dâng lời ca ngợi Ngài.
Cũng cần phải cho người canh gác các cửa đền thờ để không có người ô uế nào được bước vào đền thờ và làm vẩn đục những người thờ phượng khác. Sự phục hưng đơn giản là sự vâng theo Lời Đức Chúa Trời và làm theo những gì Ngài phán dặn cho các tổ phụ chúng ta. Chúng ta không cần những điều mới lạ trong hiện tại, chúng ta cần những điều thực tế trong quá khứ.
Khi Đức Chúa Trời bắt đầu khôi phục sự thờ phượng chân chính tại Giê-ru-sa-lem và Giu-đa, Ngài bắt đầu ở cặp vợ chồng tận tâm với người-Thầy tế lễ cả Giê-hô-gia-đa và Giô-sê-ba, vợ người. Họ thu nhận người vú nuôi để chăm sóc cho Giô-ách, và Đức Chúa Trời bảo vệ 4 người họ trong 6 năm. Sau đó Giê-hô-gia-đa tuyển một thêm 5 quan cai, và 5 người nầy đã tập trung được 500 binh lính của họ. Những thầy tế lễ sống rải rác, người Lê-vi, dân sự trong xứ đã hiệp làm một vì sự vinh hiển của Đức Giê-hô-va và một lòng vâng theo Lời Ngài. Tội lỗi được thanh trừ, ý muốn Đức Chúa Trời được thành tựu và danh Đức Giê-hô-va được cả sáng!
Đức Chúa Trời có thể làm lúc ấy, Ngài cũng có thể làm ngày hôm nay nhưng chúng ta phải tin rằng Ngài có cách của Ngài.
7. NHẤN MẠNH VÀO ĐỨC TIN (IIVua 12:1-13:25 IISu 24:1-27)
Có một nguyên tắt được nhiều người biết đến đó là điều người ta tin sẽ quyết định cách người ta cư xử.
Ê-va tin lời nói dối của ma quỷ rằng bà sẽ không chết; bà ăn trái cấm, và cuối củng đã chết. Với cái nhìn của mình, A-đam tin rằng mình nên bắt chước vợ, nên ông ta đã cầm lấy trái cấm và ăn nó; và ông đã nhấn cả nhân loại vào tội lỗi và sự chết (Sa 3:1-24; Ro 5:12-21; ITi 2:14).
Khi chúng ta tin lẽ thật, Đức Chúa Trời ủng hộ chúng ta, nhưng khi chúng ta tin nơi sự dối trá, ma quỷ sẽ chống lại chúng ta. Khi Chúa Giê-xu bị ma quỷ cám dỗ, Ngài đối chiếu lời dối trá của Sa-tan với lẽ thật của Đức Chúa Trời và nói rằng, “có lời chép rằng” (Mat 4:1-11). Ba vị vua được nhắc đến trong hai đoạn nầy minh hoạ cho những loại đức tin khác nhau, mà dân sự Đức Chúa Trời ngày nay không nên có loại nào trong số đó.
1. Giô-ách - đức tin nông cạn (IIVua 12:1-21)
Trong thí dụ về người gieo giống (Mat 13:1-9,18-23), Chúa Giê-xu giải thích rằng, theo quan điểm thuộc linh, có 4 loại tấm lòng, và chúng đáp ứng hạt giống là Lời Đức Chúa Trời theo 4 cách khác nhau. Khi người có tấm lòng khô cằn nghe lời Chúa, hạt giống không thể len vào, nên Sa-tan lấy nó đi. Người có tấm lòng nông cạn nhận lãnh Lời Chúa nhưng không có chỗ cho nó bám rễ, nên mầm mọc lên nhưng không sống được lâu. Cây không thể mọc và sinh bông trái nếu nó không bám rễ.
Những người có tấm lòng chật hẹp nhận hạt giống nhưng mầm của nó chết ngạt vì cỏ dại um tùm mà lẽ ra phải bị nhổ đi. Người có tấm lòng sinh bông trái là người lương thiện, biết ăn năn, hiểu Lời Đức Chúa Trời và bám chặt Lời Ngài bằng đức tin. Khi nói về đức tin, Giô-ách là người có đức tin nông cạn. Chúng ta cùng xem qua những giai đoạn trong trải nghiệm thuộc linh của Giô-ách.
• Vâng phục (IIVua 12:1-3 IISu 24:1-3).
Giô-ách lên ngôi vua khi mới được 7 tuổi (IIVua 11:4), và cai trị một thời gian dài 40 năm. Dĩ nhiên một đứa trẻ 7 tuổi không thể nào cai trị cả một đất nước, nên thầy tế lễ cả Giê-hô-gia-đa làm người giám sát và cố vấn cho vua. Giô-ách là một học trò chăm chỉ, và suốt những năm được Giê-hô-gia-đa dạy bảo, vua vâng phục Đức Giê-hô-va.
Khi vua trưởng thành và kết hôn, chính Giê-hô-gia-đa đã cưới cho Giô-ách hai người vợ. Cả Đa-vít và Sa-lô-môn đều đã gặp nhiều vấn đề phức tạp vì có quá nhiều người vợ thiếu khôn ngoan, nên thầy tế lễ cả chỉ cho Giô-ách cưới hai vợ. Điều quan trọng là Giô-ách đã xây dựng lại dòng dõi Đa-vít, vì nhà Đa-vít gần như bị tiêu diệt hết bởi Giê-hô-ram (IISu 21:4), Giê-hu (IIVua 10:12-14), quân A-rập xâm lược (IISu 22:1), và Hoàng hậu A-tha-li (IIVua 11:1).
Điều duy nhất mà Giô-ách và Giê-hô-gia-đa không làm là dẹp những nơi cao ở Giu-đa, các điện thờ ở địa phương mà dân sự đến thờ phượng Đức Giê-hô-va. Họ phải di đến đền thờ để thờ phượng (Phuc 12:1-32), nhưng trong những ngày tăm tối dưới sự cai trị của A-tha-li, đền thờ bị bỏ bê và gần như đổ nát. Tuy nhiên, Giê-hô-gia-đa và vua Giô-ách sẽ hướng dẫn dân sự sửa chữa đền thờ để họ có một nơi tốt thờ phượng Đức Giê-hô-va.
Những người tin kính ở Giu-đa chắc chắn rất vui mừng khi có một hậu duệ biết vâng lời của Đa-vít lên ngôi. Điều họ không biết là đức tin của Giô-ách rất nông cạn, ông vâng lời Đức Chúa Trời chỉ vì muốn làm vui lòng Giê-hô-gia-đa. Giô-ách là một môn đồ xuất sắc nhưng không phải là một lãnh đạo giỏi. Khi Giê-hô-gia-đa qua đời, Giô-ách đã đi theo con được mình và không vâng phục Đức Giê-hô-va nữa.
• Tranh chiến (IIVua 12:4-16; IISu 24:4-14).
Rõ ràng dân Giu-đa thấy Giê-hô-gia-đa tin kính đứng đằng sau ngai vàng, và điều nầy đã cho họ có cảm giác an ninh. Nhưng khi vua trưởng thành trong tuổi tác và kinh nghiệm, vua chắc chắn rất bất mãn vì sự sắp đặt nầy. Người trẻ tuổi thường muốn tự do và tự ý quyết định, và mong muốn nầy ắt hẳn rất mãnh liệt trong Giô-ách bởi quyền lực mà ông đang nắm giữ. Nhưng với sự điều hành của Giê-hô-gia-đa, Giô-ách có thể nói như vua Đa-vít, “Ngày nay hãy còn yếu, dẫu rằng ta đã chịu xức dầu lập làm vua” (IISa 3:39).
Thật không dễ dàng cố vấn cho vị vua trẻ và biết khi nào cần nới lỏng và xiết chặt dây cương. Ba mẹ biết điều nầy khi nuôi dạy con mình từ khi chúng còn nhỏ cho đến lúc trưởng thành.
Có lẽ Giê-hô-gia-đa nhận quá nhiều trách nhiệm và không giao nhiệm vụ cho Giô-ách dần dần. Nói cách khác, có lẽ Giê-hô-gia-đa nắm dây cương lâu như vậy vì ông nhận thấy sự yếu kém trong tư cách của Giô-ách và muốn dành thời gian cho Giô-ách sửa chữa. Có thể đây chỉ là “vấn đề phát sinh”.
Dù bất cứ chuyện gì xảy ra, vua quyết định thoát khỏi sự điều khiển của thầy tế lễ cả và bắt đầu khẳng định quyền hành của mình. Sự tu sửa đền thờ là trọng điểm trong kế hoạch đòi tự do của Giô-ách.
Chắn chắn Giô-ách và Giê-hô-gia-đa đã bàn luận với nhau về nhu cầu tu sửa đền thờ, nhưng vì lý do nào đó, thầy tế lễ cả nầy không nhiệt tình xúc tiến công việc ấy. Tuổi già có thể là một yếu tố. Chúng ta không biết Giô-ách bao nhiêu tuổi khi Giê-hô-gia-đa truyền lệnh sung những khoảng dâng cho đền thờ vào quỹ xây sửa đền thờ (c.4-5).
Khoảng dâng nầy bao gồm tiền thu được từ cuộc tu bộ (Xu 30:11-16; Dân 2:32), tiền khấn nguyện của cá nhân (Lê 22:18-23; Lê 27:1), và tiền từ những của lễ chuộc sự mắc lỗi (c.17; Lê 5:14-6:17). Nhưng kế hoạch nầy không thành, có lẽ vì các thầy tế lễ đã lấy những nguồn tài chính nầy làm quỹ mà họ cần để duy trì các tổ chức trong đền thờ và để đáp ứng nhu cầu riêng của họ. Về vấn đề tu bộ, các thầy tế lễ và người Lê-vi có lẽ vẫn nhớ cuộc tu bộ của Đa-vít đã làm cho cả xứ bị trừng phạt (ISu 22:1-19).
Kinh Thánh không cho chúng ta biết Giô-ách phải chờ đợi bao lâu để Giê-hô-gia-đa hành động, nhưng khi ông được 30 tuổi và trị vì 23 năm, vua đã quyết định tự mình hành động. Ông triệu tập Giê-hô-gia-đa và thận trọng khiển trách các thầy tế lễ vì không làm tròn công việc. Ông cũng nói với thầy tế lễ cả rằng chính ông sẽ trực tiếp lo việc xây lại đền thờ. Các thầy tế lễ có thể giữ khoảng tiền của họ theo đúng Luật Pháp Môi-se, vì nguồn quỹ cho dự án xây dựng nầy sẽ là những khoảng dâng tự nguyện từ dân chúng.
Giê-hô-gia-đa cho những thầy tế lễ và người Lê-vi, những người đang vui mừng, biết rằng thu nhập của họ sẽ không được dùng trong việc khác và rằng họ không phải lo gì cho việc tu sửa đền thờ nữa. Từng trải qua những chương trình xây dựng đền thờ, tôi có thể thông cảm với họ!
• Sự sắp xếp rất đơn giản và nó được thực hiện.
Giô-hô-gia-đa chuẩn bị một thùng lạc hiến lớn, đặt nó trong đền thờ gần bàn thờ cạnh lối vào, và kêu gọi dân sự đóng góp cho việc tu sửa đền thờ. Dĩ nhiên có người canh gác để mắt đến hộp tiền đó. Khi người ta thấy dự án nầy được vua giám sát và được giao cho các tín hữu thực hiện, người ta sẽ được khích lệ và dâng nhiều hơn. Họ biết rằng tiềnho dâng vào sẽ được trực tiếp dùng vào việc tu sửa đền thờ, không phải được dùng vào những việc khác, nên họ gân rời rộng. Vua Giô-si-ađã bắt chước theo cách nầy khi ông tu sửa đền thờ khoảng gần 200 năm sau đó (IIVua 22:1-7).
Tuy nhiên, Giô-ách không loại các thầy tế lễ ra khỏi dự án nầy, vì việc đếm tiền và phân phối tiền là trách nhiệm của những đại diện của vua và thầy tế lễ cả (c.10). Dù ông không biết, nhưng Giô-ách đang làm theo nguyên tắc về con người của Phao-lô và đảm bảo mọi việc được tiến hành công khai và thẳng thắn (IICo 8:16-24). Những nhân công phải trung thực và ngay thẳng để không ai dùng tiền sai mục đích và phí phạm, một điều gây khó khăn cho những người kiểm tra sổ sách. Dự án duy nhất mà họ tính là thay thế những đồ dùng bằng vàng và bạc trong đền thờ (IISu 24:7), nhưng đủ tiền để dùng cho nhu cầu đó (IISu 24:14).
Những tín đồ ngày nay biết rằng Đức Giê-hô-va không ở trong những tòa nhà thờ hay trong bất kỳ công trình kiến trúc nào (Gi 4:23-24; Công 7:48-50; Công 17:24), nhưng điều nầy không có nghĩa là cung hiến những công trình xây dựng để làm nơi thờ phượng Đức Chúa Trời và làm vinh hiển danh Ngài là việc làm sai trái. Những Hội thánh đầu tiên không có nhà thờ riêng nhưng nhóm họp tại nhà và những nơi công cộng gần nhất như đền thờ ở Giê-ru-sa-lem. Một số thánh đồ ngày nay chống đối việc xây dựng đền thờ và cho rằng việc ấy rất lãng phí, trong khi những người khác lại tôn sùng ngôi nhà thờ của mình và làm cho trật tự ưu tiên của họ bị đảo lộn.
Campbell Morgan nêu bật vấn đề nầy trong lời nhắc nhở: Trong khi nhà của Đức Chúa Trời ngày nay không còn mang tính vật chất nhưng mang tính thuộc linh, vật chất vẫn còn là một biểu tượng rất thật của thuộc linh. Khi Hội thánh Đức Chúa Trời được xây dựng tuỳ tiện không chú ý đến chỗ nào nhóm họp, hỗ nào thờ phượng và chỗ nào sinh hoạt, đó là bằng chứng cho thấy đời sống của nó đang trong thời kỳ suy tàn. [25].
Tôi nhớ có một tối Chúa nhật tôi đang giảng cho một Hội thánh đang nhóm hiệp trong một nhà thờ hư nát đến nỗi nó gây cảm giác ngượng ngùng cho các tín đồ và cả những khách mời mà họ dẫn đến.
Tôi không biết nhà riêng của tín đồ ở đó như thế nào, có nhà ai tồi tàn như vậy không (Ag 1:1-6). Tôi hỏi một trong các lãnh đạo Hội thánh tại sao họ không tu sửa nhà thờ, và anh ta trả lời với giọng nói mỉa mai, “À, hầu hết ngân sách của chúng tôi được đổ vào những hội truyền giáo ở nước ngoài. Và ông biết những nhà truyền giáo đã làm gì với số tiền chúng tôi dâng vào không? Họ sửa chữa những ngôi nhà thờ của họ!”
Đó không phải là vấn đề cho quê nhà hay cho nước ngoài, nhưng là vấn đề về sự cân đối. Như tiến sĩ Oswald J. Smith từng nói, “Ánh sáng chiếu ra xa nhất sẽ chiếu sáng nhất ở nhà mình”.
Một chủ tịch hội truyền giáo ở nước ngoài nói với tôi, “Tôi mất đến 10 năm để biết rằng Công 1:8 không dùng từ hoặc nhưng dùng từ và. Đức Chúa Trời không đánh đổ mọi thứ ở quê nhà để xây dựng cho nước ngoài”. Thật có phước cho những người biếi cân đối!
• Sự từ bỏ (IIVua 12:17-18 IISu 24:15-22).
Giê-hô-gia-đa đã qua đời ở tuổi 130. Ông được dân chúng yêu quý và được chôn chung trong lăng mộ của các vua (IISu 24:15-16). Nhưng khi Giê-hô-gia-đa không còn, vua Giô-ách đã bộc lộ con người thật của mình và chối bỏ đức tin.
Sự bội đạo của ông không phải là lỗi của Giê-hô-gia-đa, vì thầy tế lễ cả nầy đã trung tín dạy Lời Chúa cho Giô-ách. Vấn đề là đức tin của Giô-ách nông cạn và ông ta muốn làm vui lòng những người lãnh đạo trong nước, “các quan trưởng Giu-đa”, là những người đến thăm Giô-ách và yêu cầu ông nhân nhượng hơn trong vấn đề tôn giáo (IISu 24:17-18). Ông đã nhẹ dạ nghe theo họ, và một lần nữa sự thờ thần tượng lại du nhập vào Giu-đa và Giê-ru-sa-lem.
Sự bội đạo của Giô-ách là tội cố ý chống nghịch Đức Chúa Trời, vì vua biết Luật pháp Môi-se dạy gì về sự thờ lạy thần tượng. Nhưng nó cũng là tội vô ơn đối với tất cả những gì Giê-hô-gia-đa đã làm cho ông. Giê-hô-gia-đa và vợ đã cứu mạng sống vua! Thầy tế lễ cả nầy đã dạy vua lẽ thật của Lời Đức Chúa Trời và luôn bên cạnh vua từ những ngày vua tập tành cai trị đất nước. Nhưng vua không bao giờ để lẽ thật ấy vào trong lòng mình và cho nó đâm rễ. Tấm lòng ông là miếng đất nông và ông vâng luật pháp của Đức Chúa Trời chỉ vì có người giám sát đang theo dõi ông. Ông còn lấy của cải của đềnthờ mà ông sửa chữa để mua chuộc vua ngoại bang!
Giô-ách là một bài học cảnh giác cho chúng ta ngày nay. Biết lẽ thật của Đức Chúa Trời thôi không đủ;chúng ta phải tận tâm vâng phục lẽ thật đó (Eph 6:6). Lẽ thật trong trí có thể sinh ra sự vâng lời, nhưng lẽ thật trong lòng và sự vâng phục từ lòng sẽ sinh ra bản tánh tin kính.
Lời Đức Chúa Trời và ý muốn của Ngài phải được tiếp nhận - ăn sâu vào trong lòng (Thi 119:9-11) nếu không chúng ta không thể nào tặng trưởng phẩm chất Cơ-đốc phù hợp. Trước khi bổn phận và sự rèn thử trở thành niềm vui, chúng ta chỉ là những đầy tớ miễn cưỡng, vâng phục Đức Chúa Trời chỉ vì chúng ta phải làm chứ không phải vì chúng ta muốn làm. Giê-hô-gia-đa là một “cột trụ” mà vua dựa vào. Khi chỗ dựa ấy không còn, vua sa ngã.
Trong suốt hơn 50 năm chức vụ, tôi thường chứng kiến “thảm kịch của Giô-ách”. Một người vợ tin kính qua đời và người chồng liền bỏ sự nhóm lại và bắt đầu cuộc sống rất đời. Các con trai và con gái họ bỏ học và dần dần chối bỏ đức tin vì ba và mẹ không ở bên cạnh để khuyên răn và dạy bảo. Tôi biết một vài người lãnh đạo Cơ-đốc “dùng” các con họ trong chức vụ, nhưng khi chúng bắt đầu cuộc sống độc lập, chúng xây lưng với ba mẹ chúng và Đức Chúa Trời.
Một khởi đầu tốt không đảm bảo cho một kết cuộc tốt. Vua Giô-ách có sự ủng hộ bên cạnh để sống tin kính, nhưng ông không tận dụng những cơ hội của mình để đặt để lẽ thật của Đức Chúa Trời trong lòng. Khi Đức Giê-hô-va sai tiên tri đến cảnh tỉnh ông, ông không chịu nghe. Ông còn âm mưu với các quan tướng của mình để khiến Xa-cha-ri, on trai Giê-hô-gia-đa, bị ném đá đến chết với tội dám quở trách vua vì tội lỗi của vua. [26].
Giô-ách đã giết con trai của người đã cứu mạng mình!
• Sự khốn khổ (IIVua 12:19-21; IISu 24:23-27).
Khi vua Giu-đa thờ thần tượng và giết người, Đức Giê-hô-va bắt đầu trừng phạt ông. Đầu tiên Đức Chúa Trời sai các tiên tri đến cảnh cáo Giô-ách, nhưng ông không nghe. Sau đó Ngài sai dân Sy-ri, kẻ thù lâu đời của Giu-đa, tranh chiến với Giu-đa [27], và Giô-ách bị thương nặng trên chiến trường. Cuối cùng Giô-ách phải lấy của cải của đền thờ để hối lộ cho Ha-xa-ên để ông ta không tấn công Giê-ru-sa-lem. Tuy nhiên, Giô-ách không hồi phục vết thương, vì hai trong số những quan tướng của ông đã ám sát ông vì ông đã ra lệnh giết chết Xa-cha-ri, con trai Giê-hô-gia-đa. [28].
IISu 24:26 cho chúng ta biết rằng hai người nầy là các con trai của hai người đàn bà ngoại bang, một người Mô-áp và một người Am-môn. Dân Mô-áp và Am-môn là con cháu của Lót qua mối quan hệ loạn luân với hai con gái ông (Sa 19:30-48). Người ta chôn Giô-ách ở Giê-ru-sa-lem nhưng không phải trong lăng mộ của các vua mà thầy tế lễ cả Giê-hô-gia-đa đã được chôn (IISu 24:25,26).
Giô-ách có một khởi đầu tốt đẹp nhưng có kết thúc đáng buồn chính vì ông từ bỏ đường lối của Đức Giê-hô-va. Chúng ta không biết tiên tri Ê-xê-chi-ên có nghĩ đến Giô-ách hay không khi ông viết câu Kinh Thánh trong Exe 18:24-32.
2. Giô-a-cha - Đức tin dao động (IIVua 13:1-9)
Đoạn Kinh Thánh nầy chuyển bối cảnh sang Y-sơ-ra-ên với thời trị vì của contrai Giê-hu là Giô-a-cha. Không có gì ngạc nhiên khi ông chọn Giê-rô-bô-am làm tấm gương cho mình, vì cha của ông cũng tương tự như vậy (IIVua 10:29). Giô-a-cha thờ tượng bò vàng thay vì thờ Đức Chúa Trời hằng sống, nhưng khi ông thấy mình gặp khó khăn, ông đã xây lại nhờ Đức Giê-hô-va cứu giúp.
Dân Y-sơ-ra-ên không bất ngờ khi Đức Giê-hô-va sai quân Sy-ri đến tấn công họ, vì dân sự biết rõ những điều khoản trong giao ước của Đức Chúa Trời đã lập với họ trước khi họ vào đất hứa Ca-na-an. Nếu họ vâng lời Chúa, Ngài sẽ giúp họ đánh thắng các kẻ thù, hưng nếu họ không vâng theo Chúa, Ngài sẽ khiến họ thất bại trước kẻ thù (Le 26:17,25,33,36-39; Phuc 28:25-26,49-52). Dân sự vẫn tin lời dối trá của Sa-tan, “Ngươi chẳng chết đâu” (Sa 3:4). Kẻ thù dụ dỗ, “Hãy làm bất cứ những gì ngươi thích, vì tội lỗi không gây ra hậu quả nghiêm trọng gì đâu”. Nhưng hoặc trừng phạt, hoặc ban thưởng, Đức Chúa Trời luôn làm đúng theo Lời Ngài phán ra.
Tình hình trở nên khó khăn đến nỗi Giô-a-cha phải kêu cầu Đức Chúa Trời giúp đỡ, y như cách Y-sơ-ra-ên thường làm trong thời các quan xét (Cac 2:10-23). Đức Chúa Trời trong sự nhân từ Ngài đã nghe và nhậm lời cầu xin của vua và hứa sẽ sai người đến giải cứu nhưng chỉ sau khi Giô-a-cha không còn nữa (c.22).
Ha-xa-ên qua đời và con trai ông là Bên-Ha-đát lên thay, vua mới nầy không mạnh như cha mình, ên Y-sơ-ra-ên đã thoát được sự kìm kẹp của Sy-ri. Những sử gia không thống nhất với nhau về vấn đề ai là người giải cứu nầy. Một số người cho rằng đó là dân A-si-ri, vì họ đã tấn công Sy-ri trong thời Bên-Ha-đát và làm suy yếu sức mạnh của ông ta. Những người khác thì nghĩ rằng người giải cứu nầy là một hoặc cả hai người kế vị của Giô-a-cha, Giô-ách (c.25) và Giê-rô-bô-am II (IIVua 14:25-27).
Câu “Y-sơ-ra-ên được ở lại trong trại mình” (c.5) có nghĩa là “họ sống trong hòa bình và không phải tìm chỗ ẩn núp trong các thành có tường bao bọc”.
Có phải ơn phước mà Đức Chúa Trời hứa ban đã làm vua thay đổi? Có thể không, vì ông không dẹp bỏ các thần tượng ra khỏi xứ mình (c.6 IVua 16:33) cũng không khuyên dân sự trở về với Đức Giê-hô-va. Đức tin dao động không sâu sắc cũng không tồn tại được lâu dài. Một khi người ta thấy được hy vọng phía trước và nỗi đau của họ được xoa dịu, họ liền quên Đức Chúa Trời và trở về với con đường cũ của mình cho đến khi khó khăn khác xảy đến. Dân Sy-ri bỏ Giô-a-cha lại với một đội quân tan rã, đang xấu hổ hơn là đáng khích lệ. Nhưng Đức Chúa Trời đã hứa rằng nếu dân sự Ngài tin cậy Ngài và vâng theo Lời Ngài, các kẻ thù của họ sẽ phải tan tác trước họ (Phuc 28:7; Phuc 32:30 ;Le 26:8).
Nhưng đức tin dao động thật không đáng tin cậy. Rất nhiều lần tôi nghe những bệnh nhân nằm viện nói, “Mục sư ơi, nếu Đức Chúa Trời chữa lành cho tôi và đem tôi khỏi đây, tôi sẽ là một Cơ-đốc nhân tốt nhất mà ông từng gặp”. Đức Chúa Trời chữa lành cho họ và cho họ về nhà, nhưng tôi không bao giờ gặp mặt họ lần nào trong nhà thờ. Đúng vậy, có những kiểu “tin Chúa trong khó khăn” và “tin Chúa khi hấp hối”, và chúng ta không muốn làm nản lòng những người muốn quay về với Đức Chúa Trời trong những lúc khốn khó. Sử gia người Anh, William Camden đã viết, ”Giữa những lúc nguy khốn, tôi cầu xin cứu giúp, tôi tìm kiếm ơn lành.”
Nhưng đã bao nhiêu lần chúng ta kêu cầu Chúa trong hoạn nạn và quên Ngài khi đã bình an? Người nào dựa vào đức tin hay dao động nên lưu ý những lời cảnh tỉnh trong Ch 1:24-33; Es 55:6-7, và đừng nên nghĩ rằng vì Đức Chúa Trời nghe và cứu giúp họ, thì tất nhiên họ sẽ được lên thiên đàng.
3. Giô-ách (vua Y-sơ-ra-ên) - đức tin ngu muội (IIVua 13:10-25)
Vì lý do nào đó mà cái chết của Giô-ách được đề cập hai lần, một lần trước khi sử gia thuật lại cuộc đời của ông (c.12-13) và lần thứ hai ở cuối câu chuyện (IIVua 14:15-16). Chiến thắng của ông trước A-ma-xia, vua Giu-đa, cũng được đề cập trước khi nó được mô tả chi tiết hơn (IIVua 14:8-14; IISu 25:1-28). Nhưng điều quan trọng nhất về Giô-ách là ông đủ hiểu biết để đến thăm Tiên tri Ê-li-sê và được ông chúc phước. Chúng ta cũng xem qua 5 sự kiện về Giô-ách, vua Y-sơ-ra-ên.
• Ông theo gương xấu (IIVua 13:10-13).
Giống như cha mình, ông đã theo gương xấu của Giô-rô-bô-am I, vua đầu tiên của Y-sơ-ra-ên. Điều nầy có nghĩa là ông đã thờ tượng bò con vàng. Và, giống như cha mình, ông trở về với Đức Giê-hô-va chỉ khi ông gặp khó khăn. Dân Sy-ri vẫn đang nắm quyền kiểm soát và tiên tri Ê-li-sê đang bệnh nặng sắp về với Chúa.
• Ông có một quyết định khôn ngoan (IIVua 13:14). Chúng ta không được biết gì về Ê-li-sê từ IIVua 9:1, khi ông sai một môn đồ của các tiên tri đền xức dầu cho Giê-hu làm vua Y-sơ-ra-ên. Như vậy có nghĩa là hơn 40 năm im lặng kể từ lần cuối Ê-li-sê được nhắc đến, tuy nhiên Ê-li-sê vẫn thi hành chức vụ trong xứ và Đức Giê-hô-va đồng hành với ông. Giờ đây ông đã già và sắp qua đời, và vua Y-sơ-ra-ên đến thăm ông. Ít nhất chúng ta cũng có lòng tin nơi Giô-ách khi ông ta viếng thăm tiên tri và tìm kiếm sự giúp đỡ của ông. Ê-li-sê có nói cho Giô-a-cha rằng Đức Chúa Trời sẽ sai đến một người giải cứu (c.4-5) không? Giô-ách con trai ông có phải là người giải cứu đó? Chỉ một mình Ê-li-sê biết kế hoạch của Đức Chúa Trời và vua đã khôn ngoan khi đến viếng thăm ông.
Thật đáng tiếc khi không đánh giá đúng giá trị của người lãnh đạo thuộc linh nhưng tán dương họ sau khi họ qua đời. Người Pha-ri-si thà xây mồ đẹp cho người chết hơn là tỏ lòng biết ơn người đang sống (Mat 23:29-32). Những đầy tớ trung thành của Đức Chúa Trời không bao giờ “bỏ cuộc” dù cho họ có thể từ bỏ năng khiếu cả đời của mình và xây lưng khỏi những hoạt động công khai. Ngay trên giường hấp hối, Ê-li-sê vẫn đang phục sự Đức Chúa Trời và dân sự Ngài. Miễn là Đức Chúa Trời ban cho chúng ta sức lực và sự khôn ngoan, chúng ta sẽ hầu việc Ngài hết sức mình trong đường lối mà Ngài mở ra cho chúng ta. Tôi thật biết ơn vì “những tôi tớ dày dạn” luôn cố vấn và khuyến khích tôi, và những ký ức về cuộc đời và chức vụ của họ vẫn là một ơn phước đối với tôi (He 13:7-8).
Vua tỏ lòng kính trọng tiên tri và còn xưng hô với ông bằng chính từ mà Ê-li-sê dùng để xưng hô với Ê-li trước khi Ê-li được cất lên trời (IIVua 2:12). Ê-li-sê giống như một người cha của dân tộc và còn quan trọng hơn tất cả các đội quân của họ! Ê-li-sê biết rằng Giô-ách đang gặp khó khăn vì quân Sy-ri và đã dùng tất cả sức lực còn lại của mình để giúp vua. “Thật, Giô-ách là vị vua thỏa hiệp, không vâng lời Đức Chúa Trời, nhưng Giê-hô-va là Đức Chúa Trời nhân từ, thương xót, chậm giận, đầy dẫy ân huệ và thành thực” (Xu 34:6). Ngài hứa giải cứu dân sự Ngài và Ngài sẽ giữ lời. Nhưng Ê-li-sê cho Giô-ách biết lời hứa của Đức Chúa Trời sẽ được thành tựu khi vua biết thể hiện một đức tin khôn ngoan.
• Ông phạm một lỗi lớn (IIVua 13:15-19).
Vua Giô-ách không phải là người có đức tin, nhưn ông có thể nghe theo những chỉ dẫn. Tuy nhiên, ông thiếu nhận thức và sự khôn ngoan thuộc linh mà con người phải có khi sống trong thế gian nầy và bước đi bằng đức tin. Khi tiên tri Ê-li-sê đặt tay mình trên tay vua, đây là dấu hiệu cho thấy ông đang truyền sức mạnh từ Đức Chúa Trời cho vua. Khi Ê-li-sê bảo vua giương cung bắn về vùng đất người Sy-ri đang kiểm soát, ông muốn nói đến sự chiến thắng trên kẻ thù đó (Phuc 32:42; Thi 120:4). Rất có thể vua hiểu rõ điều nầy vì Ê-li-sê cho ông biết một lời hứa rõ ràng về sự chiến thắng.
Nhưng khi Ê-li-sê bảo vua lấy mũi tên đập xuống đất, ông ta không có sự am hiểu thuộc linh mà ông cần để thực hiện trọn việc ấy. Nếu ông ta là người trung tín thờ phượng Đức Chúa Trời hằng sống, ông ta sẽ hiểu lẽ thật nhưng ông mù quáng giống như những thần tượng hay chết mà ông ta đã thờ lạy (Thi 115:3-8) Bắn một mũi tên bảo đảm sự chiến thắng, hưng số lần ông đập mũi tên xuống đất là số lần Đức Chúa Trời ban cho ông chiến thắng. Vì Giô-ách có một đức tin ngu muội, ông đã tự giới hạn mình để rồi chỉ thắng quân Sy-ri ba lần.
Dù đang bệnh nặng, tiên tri Ê-li-sê đã nổi giận với vua vì sự ngu dốt và vô tín của vua. Giô-ách đã đánh mất cơ hội tiêu diệt hoàn toàn các kẻ thù mình! “Theo như đức tin các ngươi, hải được thành vậy” (Mat 9:29) Chỉ biết và vâng theo ý muốn Đức Chúa Trời thôi chưa đủ, chúng ta còn phải hiểu ý muốn và đường lối của Ngài (Eph 5:17; Thi 103:7). Những điều răn và việc làm của Đức Chúa Trời mặc khải cho chúng ta bản tánh của Đức Chúa Trời nếu đôi mắt thuộc linh chúng ta mở ra (Eph 1:17-20). Đây là cách chúng ta hiểu được đường lối của Đức Chúa Trời và biết cách hầu việc Ngài tốt hơn, và đây là cách Đức Chúa Trời làm đức tin chúng ta lớn mạnh.
• Ông nhận được sự khích lệ lớn (IIVua 13:20-21).
Khi Ê-li-sê qua đời, vua lo lắng vì sợ lời hứa của ông sẽ chết theo ông. Để động viên vua, Đức Giê-hô-va đã làm một phép lạ sau khi Ê-li-sê quan đời. Người Do-thái không ướp xác như người Ê-díp-tô. Họ chỉ tắm cho xác và bọc nó trong vải liệm chung với hương liệu. Một ngày kia, khi quân Mô-áp tiến đến, đoàn quân gặp phải một đám tang chắn lối. Thấy quân Mô-áp, tang quyến liền liệng xác chết vào mồ của Ê-li-sê và bỏ chạy. Nhưng Đức Chúa Trời nhân dịp đó để khiến người chết ấy sống lại! Chắc chắn phép lạ nầy được truyền miệng trong dân chúng và có thể vua được nghe người chúng kiến tận mắt kể lại. Phép lạ nầy muốn nói với vua rằng dù tiên tri Ê-li-sê đã chết, iê-hô-va vẫn là Đức Chúa Trời hằng sống và là Đức Chúa Trời quyền năng. Lời hứa của Ngài chắc chắn thành tựu.
Tiên tri Ê-li không bao giờ chết nhưng được cất lên trời (IIVua 2:11-12), nhưng tiên tri Ê-li-sê đã chết và được chôn. Tuy nhiên Ê-li-sê đã làm phép lạ dù đã chết. Đức Chúa Trời có những kế hoạch khác nhau cho mỗi tôi tớ Ngài và việc của chúng ta không phải là đi so sánh người này với người khác hoặc nghi ngờ việc làm của Đức Chúa Trời (Gi 21:19-23).
• Ông chiến thắng ba trận (IIVua 13:22-25).
Quân Sy-ri quyết tâm tiêu diệt Y-sơ-ra-ên và biến nó thành một phần trong đế quốc của họ, nhưng Đức Giê-hô-va có những chương trình khác. Giao-ước Ngài với các tổ phụ (Sa 12:1-3) và ân điển Ngài dành cho con cháu họ đã khiến Ngài đoán xem sự đau đờn của Y-sơ-ra-ên và giải cứu họ khỏi các kẻ thù. Chỉ khi dân sự phạm tội quá mức đến nỗi họ báng bổ danh Đức Giê-hô-va và làm ô uế đất của Ngài, thì Đức Chúa Trời cho phép cả Y-sơ-ra-ên và Giu-đa thất trận và làm nô lệ cho kẻ thù. Năm 722, quân A-si-ri chiếm vương quốc Y-sơ-ra-ên ở phía bắc, và năm 586, Giê-ru-sa-lem sụp đổ dưới tay người Ba-by-lôn. Dân Giu-đa trở về xứ mình sau 70 năm lưu đày, nhưng Y-sơ-ra-ên vẫn còn bị đồng hoá trong đế quốc A-si-ri.
Vua Giô-ách thắng ba trận lớn trước quân Sy-ri, và điều nầy đủ để ông có thể lấy lại các thành đã bị Ha-xa-ên và Bên-Ha-đát chiếm, và sau đó Giê-rô-bô-am II lấy lại được toàn bộ xứ. Đức Giê-hô-va giúp Giô-ách nâng cao sức mạnh quân sự của mình (c.7) và thắng hơng quân Sy-ri dưới sự lãnh đạo của Bên-Ha-đát III. Lời hứa của Đức Chúa Trời trở thành sự thật và dân sự của Đức Chúa Trời được dung thứ. Suốt thời trị vì của Giô-ách và Giê-rô-bô-am II, nước Y-sơ-ra-ên đạt đến đỉnh điểm của nó và trong xứ được thành vượng. Nhưng, với tất cả những thành tựu và sự giàu có của nó, nó vẫn là xứ đầy dẫy thần tượng và tội lỗi. Suốt thời trị vì của Giê-rô-bô-am II, tiên tri Ô-sê và A-mốt chăn dắt dân Y-sơ-ra-ên. Khi chúng ta đọc các sách của họ, chúng ta sẽ thấy tình trạng thật của đất nước.
8. CHÍN VỊ VUA – NĂM CUỘC MƯU SÁT (IIVua 14:1-15:38 IISu 25:1-27:9)
“Lịch sử chính trị đầy sự gian ác và bệnh hoạn, nên không phải là một đề tài nghiên cứu thích hợp cho thanh niên” lời của nhà thơ W. H. Auden. Edward Gibbon, tác giả quyển The Decline and Fall of the Roman Empire, định nghĩa lịch sử “không gì hơn một quyển sách ghi lại những tội ác, những hành động ngu dại, và những bất hạnh của nhân loại”.[29].
Lịch sử được ghi nhận trong 5 đoạn nầy có vẻ nhất trí với Anden và Gibbon, vì trong nó đầy dẫy những âm mưu, sự chém giết, sự suy đồi đạo đức và sự chống nghịch luật pháp Đức Chúa Trời. Y-sơ-ra-ên ngày xưa không khác gì với xã hội ngày nay. Không một vua nào của Y-sơ-ra-ên khuyên dân sự mình ăn năn và tìm kiếm Đức Chúa Trời; và ở Giu-đa, A-ma-xia và A-xa-ria đều chạy theo tham vọng mình, và điều đó làm Đức Chúa Trời giận và trừng phạt dân sự. Khi Giê-rô-bô-am II trở thành vua Y-sơ-ra-ên năm 782 T.C., dân sự mới nhận ra một chút ít rằng trong 60 năm, ương quốc của họ sẽ không còn nữa. Khi chúng ta theo dõi 9 vị vua nầy, chúng ta có thể biết được ý muốn và đường lối của Đức Chúa Trời cũng như cái giá kinh khủng của tội lỗi.
1. A-ma-xia, vua kiêu ngạo (IIVua 14:1-20) (IISu 25:1-28)
A-ma-xia là vua thứ chin của Giu-đa [30]. và là con trai của Giô-ách, vị vua lên ngôi khi còn nhỏ và về sau đã xây bỏ Đức Chúa Trời, giết tiên tri của Đức Chúa Trời, và cuối cùng bị ám sát (IISu 24:15-16). A-ma-xia đã có một khởi đầu tuyệt với, nhưng về sau ông từ bỏ Đức Chúa Trời và cũng bị ám sát (IISu 14:17-20) [31]. Ông đã xử tử những người đã giết vua cha mình, và vâng theo Phuc 24:16, ông chỉ giết người người có liên quan không giết hết gia đình họ [32]. Ông tiếp tục vâng theo Lời Đức Chúa Trời, cuộc đời và vương triều của ông chắc đã có nhiều khác biệt. Chúng ta cùng xem một vài tội lỗi của ông.
• Vô tín (IIVua 14:7; IISu 25:5-13).
A-ma-xia quyết định tấn công Ê-đôm và chiếm lại những vùng lãnh thổ đã bị mất (IIVua 8:20-22). Kế hoạch không tồi, nhưng cách ông thực hiện có sự sai sót nhất định.Ông kiểm tra quân số mình và đếm được 300.000 quân, thay vì tin cậy Đức Chúa Trời sử dụng lính của mình, ông đã mướn 100.000 lính đánh thuê từ Y-sơ-ra-ên để tăng cường lực lượng.
Đức tin của ông đặt nơi số lượng quân lính không phải nơi Đức Chúa Trời (Thi 20:7), nhưng tệ hơn nữa là những binh lính mà ông mướn là những người Y-sơ-ra-ên bội đạo, một dân tộc thờ tượng bò con vàng. Đức Chúa Trời sai một tiên tri đến quở trách vua và cảnh cáo rằng Đức Chúa Trời không ở củng nước Y-sơ-ra-ên, nên các lính thuê nầy chỉ mang về thất bại.
“Còn nếu vua muốn đi, thì hãy đi đi, khá làm cho mình mạnh mẽ mà chinh chiến đi; Đức Chúa Trời sẽ khiến vua ngã trước mặt quân thù; vì Đức Chúa Trời có quyền giúp cho thắng và cũng có quyền làm cho sa bại” (IISu 25:8). Tiên tri nầy nói giọng mỉa mai nhưng ông đã nêu rõ ý chính của mình.
Một trong những chủ đề lập đi lập lại trong lịch sử Y-sơ-ra-ên là tội lỗi của họ vì liên minh với các dân ngoại đạo bở họ không tin nơi Đức Chúa Trời. Sa-lô-môn đã cưới những người vợ ngoại đạo và bởi đó lập giao ước với các c láng giềng, nhưng những người vợ nầy đã dẫn dụ ông thờ lạy thần tượng (IVua 1:1-53). Vua A-háp cưới Giê-sa-bên, một công chúa nước Phê-ni-xi và là người thờ thần Ba-anh (IVua 16:30-33), và việc nầy đã đưa thần Ba-anh vào thờ lạy trong nước. Vua Giô-sa-phát liên kết với A-háp tấn công Sy-ri và suýt chết. Giô-sa-phát cũng giao dịch mua bán với vua A-cha-xia, nhưng Đức Giê-hô-va đã đánh vỡ tàu của Giô-sa-phát để bẻ gãy mối quan hệ đó.
“Chớ mang ách chung với kẻ chẳng tin” (IICo 6:14) là lời nhắc nhở mà chúng ta phải lưu tâm và làm theo. Để phát lộ quyền năng và ân điển của Đức Chúa Trời và làm thành ý muốn của Ngài, chúng ta phải khác với thế gian không phải bắt chước thế gian và hợp nhất với thế gian.
Theo IISu 25:2, A-ma-xia không hết lòng trong mối tương giao của ông với Đức Giê-hô-va, và điều nầy được bộc lộc trong cách ông tranh luận với tiên tri về ý muốn của Đức Chúa Trời (IIVua 25:9). Vua không muốn trả các lính thuê về vì như vậy xem như ông mất không 100 ta-lâng bạc cho vua Y-sơ-ra-ên. Số lượng nầy tương đương với 4 tấn bạc.A-ma-xia đang “toan tính thiệt hơn”, điều chỉnh thứ tự ưu tiên của mình, và hy vọng ông có thể thay đổi được ý định của Đức Chúa Trời. Tiên tri đối đáp khôn ngoan rằng Đức Chúa Trời có thể ban cho vua nhiều hơn nếu vua chỉ tin cậy một mình Ngài và vâng phục ý muốn Ngài (Mat 6:33).
Nếu chúng ta tìm kiếm ý muốn Đức Giê-hô-va trước khi chúng ta vội vã không vâng lời, chúng ta sẽ tránh được nhiều rắc rối; nhưng dù sau đó chúng ta thay đổi quyết định và vâng theo Chúa, thì thường vẫn có hậu quả đáng buồn ma chúng ta phải chịu. Những binh lính trở về Y-sơ-ra-ên trong giận dữ vì bị đối xử như vậy. Tại sao họ nổi giận?
-Thứ nhất, họ đánh mất cơ hội làm lợi cho mình từ những chiến lợi phẩm. Hơn nữa, vua Giu-đa là ai nói rằng Đức Chúa Trời xem trọng quân đội Giu-đa hơn quân đội của Sa-ma-ri? Lính đánh thuê trở về quê hương với hai tay trắng là một điều đáng xấu hổ, và chưa bao giờ xảy ra! Làm thế nào họ có thể giải thích với vua và người thân ở quê nhà rằng đội quân của họ bị khước từ?
-Để giải tỏa cơn giận ấy họ quyết định tấn công vào một số thành ở vùng biên giới phía bắc Giu-đa. Họ đã giết chết hàng ngàn người và cướp bóc của cải ở đó như một sự đền bù (IIVua 25:13) [33].
Vì cuối cùng vua A-ma-xia đã vâng theo lời Đức Chúa Trời, quân đội của vua đã đánh bại dân Ê-đôm. Họ giết chết mưới ngàn người trong trũng Muối, nơi Đa-vít từng thắng một trận lớn (ISu 18:12), Sau đó họ tiêu diệt mưới ngàn tù nhân chiến tranh bằng cách ném họ xuống từ các đỉnh cao của thành Sê-la (Petra), là một thành cắt ngang một ngọn núi (Obad.1-4). Quá khấn khởi với chiến công của mình, vua đã đặt tên lại cho thành nầy là “Giốc-then” có nghĩa là “Đức Chúa Trời tiêu diệt” (IIVua 14:7).
• Thờ thần tượng (IISu 25:14-16).
Andrew Bonar, người Xcốt-len nói, “Chúng ta phải cảnh giác sau thắng lợi giống như trước khi bước vào trận chiến”, đây là lời nhắc mà vua A-ma-xia cần phải lưu ý. Giê-hô-va Đức Chúa Trời ban cho đầy tớ Ngài một chiến thắng vang dội trứơc kẻ thù hùng mạnh ở trong một địa điểm khó khăn, nhưng A-ma-xia đem những thần tượng của kẻ chiến bại về Giu-đa (IISu 25:14-16)!
Chắc chắn vua Giu-đa không nghĩ rằng việc lấy đi những thần tượng nầy sẽ làm tê liệt dânÊ-đôm và ngăn chặn những cuộc chiến trong tương lai! Mọi người Do-thái đều được dạy rằng Giê-hô-va Đức Chúa Trời là Đức Chúa Trời chân thần và hằng sống duy nhất, và như vậy các thần tượng của các nước là hư không (Phuc 6:4-5; Thi 115:1-18). Thờ lạy thần tượng là vi phạm đến Luật pháp Môi-se (Xu 20:1-6), và việc thờ những thần tượng của kẻ chiến bại thật quá vô lý. Xét cho cùng, các thần tượng ấy đã làm gì được cho người Ê-đôm? Tuy nhiên A-ma-xia bắt đầu thờ các thần của Ê-đôm, dâng của lễ cho họ và cầu vấn họ.
Khi Đức Giê-hô-va sai sứ giả Ngài đến cảnh cáo vua, A-ma-xia đã ngắt lời và doạ giết chết tiên tri nếu ông còn dám mở miệng. Nhưng tiên tri nói một lời cuối: Đức Chúa Trời sẽ diệt trừ vua vì tội lỗi vua. Thật ra, Đức Chúa Trời sẽ để cho vua tự diệt mình! Hình phạt lớn nhất mà Đức Chúa Trời có thể giáng trên con người là cho họ tự ý đi theo con đường riêng của mình.
• Kiêu ngạo (IIVua 14:8-14; IISu 25:17-24).
A-ma-xia đánh thắng dân Ê-đôm vì đã vâng theo Đức Chúa Trời, nhưng sau đó Ê-đôm đã đánh bại A-ma-xia khi ông đem các thần tượng của họ về xứ mình. Tự hào vì chiến thắng mà không để ý gì đến tội lỗi mình, vua A-ma-xia tìm các nước khác để tiếp tục chinh phục và ông quyết định thách thức Giô-ách, vua Y-sơ-ra-ên. Ông không chỉ bỏ ngoài tay lời cảnh cáo của tiên tri mà Đức Chúa Trời sai đến, ông còn quên luôn lời của Sa-lô-môn, tổ phụ mình, ”Trước khi sự bại hoại, lòng người vẫn tự cao; Song sự khiêm nhượng đi trước sự tôn trọng” (Ch 18:12). Ngay cả vua Giô-ách cũng cảnh cáo ông rằng sự kiêu ngạo của ông sẽ huỷ diệt ông (IIVua 14:10), nhưng A-ma-xia nhất định tíen đánh Y-sơ-ra-ên và muốn trở thành vua của một nước thống nhất.
Câu trả lời của Giô-ách (IIVua 14:9; IISu 25:18) nhắc chúng ta nhớ câu chuyện mà Giô-tham đã kể (Cac 9:7-20), và cả hai đều đối diện với tính kiêu ngạo và sự trừng phạt. Vấn đề của A-ma-xia là kiêu ngạo: ông tự thấy mình là cây tùng vững chãi, trong khi thực tế ông chỉ là một cây dại yếu ớt dẽ dàng bị thú rừng giày xéo. Người thật sự hạ mình nhìn nhận mọi việc như Đức Chúa Trời nhìn nhận và không sống trong những ảo tưởng của nó.Kiêu ngạo làm mù tâm trí, bóp méo tầm nhìn và như vậy thổi phồng cái tôi mà người ta không thể nói ra lẽ thật từ sự tưởng tượng.
Không nghe theo lời cảnh cáo thứ hai của Đức Chúa Trời, A-ma-xia tiến quân xâm chiếm Y-sơ-ra-ên và quân đội của ông đã thất bại hoàn toàn ở đó. Ông bị bắt dẫn đi đoạn đường 50 dăm từ Giê-ru-sa-lem xuống cung điện và đến nhà tù. Quân Y-sơ-ra-ên chiếm Giu-đa và phá huỷ 600 feet tường thành Giê-ru-sa-lem, và bỏ lại thành ấy trong cảnh suy yếu để dành cho những cuộc tấn công sau nầy.
Họ cũng cướp các kho tàng của cung điện và của đền thờ Đức Chúa Trời, và họ còn bắt các lãnh đạo làm con tin. Vua A-ma-xia bị lưu đày đến Sa-ma-ri khoảng 15 năm (IIVua 14:17) và sau đó trở về Giê-ru-sa-lem cùng nhiếp chính với con trai mình (IIVua 14:21; IISu 26:1,3). Nhưng sự thờ lạy thần tượng của ông đã gây rắc rối cho các lãnh đạo và họ lập mưu ám xác ông. A-ma-xia trốn đến La-ki rồi bị bắt và giết chết ở đó (IIVua 14:18-20; IISu 25:27).
A-ma-xia là một hình ảnh buồn của lịch sử Do-thái. Ông có được nhiều cơ hội và kinh nghiệm nhiều về sự giúp đỡ của Đức Chúa Trời, nhưng ông là người hai lòng, không toàn tâm toàn ý hầu việc Đức Chúa Trời. Ông tự có chương trình riêng và không để thời gian tìm kiếm ý muốn Đức Chúa Trời.
“Sự kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau, và tánh tự cao đi trước sự sa ngã” (Ch 16:18).
2. Giê-rô-bô-am, vua thịnh vượng (IIVua 14:23-29)
Đến đây Kinh Thánh chuyển hướng sang Y-sơ-ra-ên và vua Giê-rô-bô-am II. Vua có triều đại lâu nhất của Y-sơ-ra-ên, 41 năm. Ông không phải là vị vua tốt khi nói về những vấ đề thuộc linh, nhưng ông đã làm cho đất nước hưng thịnh và đánh đuổi được nhiều kẻ thù. Ngày xưa, người dân bình thường không quan tâm đến tính cách của những người lãnh đạo đất nước miễn là dân chúng có cái ăn, có tiền trong túi, và không sợ bị kẻ thù xâm lược.
Nhờ những chiến thắng của A-si-ri trên Sy-ri, cả Y-sơ-ra-ên và Giu-đa được thoát khỏi sự kìm kẹp của kẻ thù lâu đời và cả hai có cơ hội nguồn tái chánh và nhân lực của mình vào những công trình xây dựng thay vì vào những cuộc chiến. Y-sơ-ra-ên có thể đuổi quân Sy-ri ra khỏi các đơn vị đóng quân dọc biên giới và cũng lấy lại được phần lãnh thổ bị mất vào tay Sy-ri. Nước Y-sơ-ra-ên lại có được diện tích như thời Sa-lô-môn (c.25,28; IVua 8:65). Đức Giê-hô-va cho họ được thành công như vậy không phải vì dân sự hay vua của họ xứng đáng, nhưng vì Ngài thương xót dân sự Ngài đang phải chịu sự cai trị của người Sy-ri (IIVua 14:26; IIVua 2:23-25).
Nhưng sự hưng thịnh của Y-sơ-ra-ên chỉ là một lớp áo che giấu những tội lỗi và tội ác ghê tởm trong mắt Đức Chúa Trời. Các tiên tri A-mốt (Am 1:1) và Ô-sê (Os 1:1) thi hành chức vụ trong thời Giê-rô-bô-am và cảnh cáo rằng sự trừn gphạt sắp xảy đến cho dân sự.Sự trừng phạt thật đã xảy đến vào năm 722 T.C., khi quân A-si-ri xâm lược Y-sơ-ra-ên, bắt nhiều người Do-thái đi lưu đày và đen người Ngoại bang từ các nước khác vào sống trà trộn chung với dân Y-sơ-ra-ên.
Việc làm nầy đã sinh ra một chủng tộc hổn tạp, nửa Y-sơ-ra-ên nửa Ngoại bang, cũng như một tôn giáo ngoại lai có đền thờ và hội đồng tế lễ riêng của nó đặt trên núi Gerizim (Gi 4:20-22). Sau thời gian bị lưu đày đến Ba-by-lôn, dân Do-thái chính thống, là những người trở về Giu-đa, sẽ không có quan hệ gì với người Sa-ma-ri (Exo 4:1-4; Ne 2:19-20; Gi 4:9).
Những tội lỗi của người thịnh vượng nầy là gì? Trước hết, người giàu luôn muốn giàu hơn bằn gmồ hôi nước mắt của người nghèo. Những địa chủ giàu có ít khi nào quan tâm đến những đầy tớ của mình, và các quan toà không vâng theo luật pháp và thường thiên vị kẻ giàu, đối xử bất công với người nghèo. Ở giữa sự tham nhũng suy đồi đó, hững người lãnh đạo sinh hoạt tôn giáo, tham gia các buổi thờ phượng, và dâng của lễ (Am 2:1-8; Am 4:1-5). Trong khi người giàu và vợ con họ sống xa hoa, người nghèo bị chà đạp và bị cướp đi quyền công dân của họ (Am 6:1-7; Os 12:8).
Những người “mộ đạo” chờ đợi “ngày Đức Giê-hô-va”, và nghĩ rằng biến cố quan trọng ấy sẽ càng đem vinh quang về cho Y-sơ-ra-ên (Am 5:18-27). Dân sự không biết thật ra “ngày Đức Giê-hô-va” có nghĩa là sự đoán phạt thành sẽ giáng trên đất nước, ì sự đoán phạt của Đức Chúa Trời sẽ bắt đầu ở chính dân sự của Ngài (IPhi 4:17). Y-sơ-ra-ên bị dẫn dụ vào con đường thờ thấn tượng, vì vậy đạo đức họ suy đồi và đời sống họ tha hoá (Os 6:4; Os 7:8; Os 9:9; Os 11:7; Os 13:2) [34]. Giê-rô-bô-am II cai trị từ 793 đến 753, và năm 722 T.C. dân A-si-ri xâm lược Y-sơ-ra-ên và đặt dấu chấm hết cho nước Y-sơ-ra-ên.
Nhà văn và nhà soạn kịch người Anh, Oliver Goldsmith nói trong bài thơ The Deserted Village của mình:
Ill fares the land, o hast’ning ills a prey,
Where weath accumulates, and the men decay…
(Đất xấu không làm lòng người trở nên xấu;
Nhưng nơi nào có sự dư dật, con người lại suy đồi…)
3. Ô-xia (A-xa-ria), vua nổi danh (IIVua 15:1-7) (IISu 26:1-23)
Tên A-xa-ria có nghĩa là “Giê-hô-va hằng giúp đỡ”, nhưng khi ông lên ngôi năm 16 tuổi, ông lấy tên là Ô-xia, có nghĩa là “Giê-hô-va là sức mạnh”. Dân sự lập ông làm vua sau khi cha ông là A-ma-xia bị bắt đến Sa-ma-ri sau khi dại dột gây chiến với Giô-ách, vua Y-sơ-ra-ên (IIVua 14:13).
Suốt 15 năm cha mình bị cầm tù ở Sa-ma-ri, Ô-xia cai trị Y-sơ-ra-ên và tìm kiếm ý muốn của Đức Chúa Trời. Sau khi vua cha băng hà, Ô-xia tiếp tục ngồi trên ngôi cho đến khi ông dại dột muốn làm thầy tế lễ và Đức Chúa Trời giáng bệnh phung trên ông để trừng phạt ông.
Theo ghi nhận Ô-xia là vua Giu-đa trong 52 năm (IISu 26:3), kể cả thời gian đồng nhiếp chính với A-ma-xia, cha ông (15 năm) và với Giô-tham, con trai ông (khoảng 10 năm).
Từ ngày đầu mới lên ngôi, Ô-xia tỏ ra là người trung tín thờ phượng Đức Giê-hô-va, dù ông không nổ lực dẹp bỏ những “nơi cao”, những ngôi đền mà dân sự đã thờ phượng. Họ phải đến đền thờ với những lễ vật và của lễ dâng cho Đức Giê-hô-va, nhưng sẽ thuận lợi hơn khi đến một ngôi đền gần nhà. Một số nơi cao vẫn còn dành cho các thần tượng của dân ngoại, như thần Ba-anh (IISu 27:2), và mãi cho đến thời của Ê-xê-chia và Giô-si-anhững nơi cao ấy mới được dẹp bỏ (IISu 31:1; IIVua 23:1-36).
• Những thành tựu của Ô -xia (IIVua 14:22; IISu 26:2,6-15).
Ô-xia rất thành công về mặt quân sự. Ông lấy lại phần đất từ Ê-đôm đến Ê-lát, dù sau đó nó bị mất vào tay Sy-ri và Y-sơ-ra-ên (IIVua 16:5-6; IISu 28:17). Việc chiếm được Ê-lát giúp nước Giu-đa mở rộng về phía biển, và điều nầy giúp ích nhiều trong sự buôn bán với các nước khác. Ô-xia có Xa-cha-ri làm cố vấn và muốn làm đep lòng Đức Chúa Trời. “Người tìm kiếm bao lâu, thì Đức Chúa Trời khiến cho người đặng may mắn bấy lâu” (IISu 26:5).
Đức Chúa Trời làm quân đội ông thêm hùng mạnh để chiếm xứ Phi-li-tin, A-rập và Am-môn. Sau khi đánh bại Phi-li-tin, Ô-xia phá huỷ các bức tường bao bọc các thành của họ. Chiến thắng nầy đã giúp đất nước mở thêm ra gần biển hơn. Để giữ quyền kiểm soát trên những lãnh thổ vừa chiếm được, Ô-xia xây các thành ở Phi-li-tin và cho binh lính và các quan chức Do-thái đến đó trấn giữ.
Sau khi chinh phục Am-môn, danh tiếng của Ô-xia càng nổi lên. Nhưng những chiến công với các nước ngoại bang không làm ông quên kiến thiết nước nhà. Ông xây các tháp canh trên các vách tường Giê-ru-sa-lem và sửa lại những chỗ hư hỏng mà quân Y-sơ-ra-ên đã gây ra (IIVua 14:13). Ông có một đội quân được huấn luyện tốt và trang bị cho họ nhiều vũ khí và áo giáp cần thiết, [35]. và ông cũng khuyến khích chế tạo những cái máy bắn tên và đá (IISu 26:11-15).
Nhưng Ô-xia không chỉ là một người lính tài giỏi và người kiến thiết chu đáo; ông cũng là người có lòng với nghề nông. Ông cải thiện đất bằng cách cho xây những hồ chứa nước và phân bổ người chăn bầy, người làm ruộng là kẻ trông nho. Ông xây những tháp canh giữa đồng và cho người canh gác để bảo vệ dân chúng và tài sản của họ. “Ai lao động trên đất ấy là những người được chọn của Đức Chúa Trời”, Thomas Jefferson đã viết trong quyển Notes on the State of Virginia. “Dù là một người lính, một nhà xây dựng, và một quốc vương, Ô-xia là người của ruông đồng. Ông sẽ đồng ý với câu nói của Booker T. Washington, Cày ruộng và làm thơ đều có giá trị như nhau”.
• Sự kiêu ngạo của Ô-xia (IIVua 15:5; IISu 26:16-21).
Thất đáng tiếc, Ô-xia đã bắt chước cha mình và để cho những thành tựu của mình khiến mình tự cao. A-ma-xia muốn nổi danh như một quan tổng binh vĩ đại, nhưng Ô-xia muốn được vửa làm vua vừa làm thầy tế lễ. Trong cơ cấu tổ chức thời Cựu-ước, Đức Giê-hô-va phân biệt vua với thầy tế lễ, và trong khi thầy tế lễ có thể trở thành một tiên tri (như Ê-xê-chi-ên, Xa-cha-ri, Giăng Báp-tít), nhưng không co 1 tiên tri hoặc vua nào có thể trở thành thầy tế lễ.
Chỉ trong Chúa Cứu Thế Giê-xu chúng ta mới thấy được cả các chức tiên tri , thầy tế lễ, và nhà vua kết hợp với nhau, và chức tế lễ của Ngài “tùy theo ban Mên-chi-xê-đéc” (Thi 110:4; Sa 14:18-20; He 5:1-7:28). Với Ô-xia, tham chức tế lễ là sự ngu dại, vì ông biết Luật pháp Môi-se; và cố tâm theo đuổi nó bằng quyền lực là sự kiêu ngạo, vì ông biết kết quả của những kẻ nổ lực giành lấy những gì đúng lý không thuộc về mình (Le 10:1-20; Dân 12:1-16; Dân 16:1-49).
“Song khi người được trở nên cường thạnh, lòng bèn kiêu ngạo, đến nỗi làm điều ác” (IISu 26:16). Chắc chắn Ô-xia là vua có danh tiếng (IISu 26:15) nhưng với những gì Đức Chúa Trời làm cho ông lẽ ra phải ông nên hạ mình chứ không kiêu ngạo. Ô-xia nên nói như Đa-vít, “Lạy Chúa Giê-hô-va, tôi là ai, họ hàng tôi là gì, mà Chúa đã đem tôi đến nơi nầy?” (IISa 7:18).
Nhưng ông tự tin rằng mình xưng người đáng để vừa làm thầy tế lễ và vừa làm vua. Ông biết rằng thầy tế lễ cả thường dâng hương trên bàn thờ dát vàng mỗi sáng và mỗi chiều (Xu 30:7-8), nên ông đem hương vào bên trong đền thờ, nơi chỉ có thầy tế lễ mới được phép vào (Dân 16:40; Dân 18:7).
Thầy tế lễ A-xa-ria và 80 người khác đứng chặn đường không cho vua Ô-xia vào bên trong đền thờ. Họ phải can đảm lắm mới dám cản đường vua, nhưng đồng minh đầu tiên của họ là Đức Giê-hô-va.
Chắc họ từng được vua kính nể, nhưng họ có một mong muốn duy nhất là vâng phục và làm vinh hiển Đức Giê-hô-va. Vua nổi giận cùng các thầy tế lễ vì sự can ngăn của họ. Từ Hy-ba-lai có nghĩa là “nổi giận” trong IISu 26:19 ngụ ý “nổi cơn thịnh nộ”.
Nếu vua rời đền thở ngay lập tức và ăn năn những tội của mình. Đức Giê-hô-va chắc đã tha thứ cho ông, nhưng Ô-xia cứng lòng và nhất quyết làm theo ý mình. Ngay lúc đó Đức Giê-hô-va can thiệp và khiến bệnh phung xuất hiện trên trán ông và các thầy tế lễ đều nhìn thấy. Họ biết rằng người phung phải bị cách ly ngoài trại, không được ở trong đền thờ (Le 13:45-46), và họ vội vàng buộc vua phải ra khỏi đền thánh.
Vua ô-xia không thể nhìn thấy phung nổi lên trên trán mình, nên có lẽ lúc nầy nó đã lan xuống những chỗ khác trong cơ thể ông và ông biết mình đã bị nhiễm bệnh. Luật pháp quy định rằng những người nào tùy tiện vào đền thánh sẽ phải chết (Dân 18:7), nhưng Đức Chúa Trời nhân từ đã giáng bệnh phung trên vua và tha mạng sống cho ông, “tình trạng dở sống dở chết”.
Mắc bệnh phung, vua không thể xuất hiện trước công chúng hay sống trong cung điện. Ông bị cách ly trong một ngôi nhà biệt lập, trong thời gian đó con trai ông là Giô-tham cai trị như một người đồng nhiếp chính. Khi Ô-xia băng hà, ông được chôn trong nghĩa trang của hoàng gia, nhưng chắc chắn không được chôn chung trong lăng mộ của các vua. Ông có một khởi đầu hết sức tốt đep, nhưng có kết thúc bi thảm, và điều nầy cảnh tỉnh chúng ta rằng chúng ta phải cảnh giác và cầu xin Đức Giê-hô-va giúp đỡ để sống tốt cho Chúa đến trọn đời.
Một khỏi đâu tốt không đảm bảo được cho một kết cuộc tốt, và tham vọng bất khiết đã huỷ hoại nhiều đầy tớ của Đức Chúa Trời. Người lính Ô-xia đã gục ngã trước tính kiêu ngạo của mình; nhà kiến thiết Ô-xia đã phá huỷ chức vụ của ông; và nhà nông Ô-xia đã gặt trái đắng từ những gì mình đã gieo. Ông là bài học cảnh cáo cho tất cả những ai đang nuôi trong mình những tham vọng bất khiết để tự tiện bước vào những vị trí mà Đức Chúa Trời không dành cho họ (Thi 131).
bottom of page