TRUYỀN-ĐẠO 2

7. PHẢI CHĂNG ĐỜI NGƯỜI LÀ MỘT CON ĐƯỜNG ĐI ĐẾN NGÕ CỤT? (Tr 6:1-12)

Thật...

...thú vị khi đọc những diễn đạt khác nhau mà người ta sử dụng để mô tả sự vô ích. Sa-lô-môn ví sánh sự vô ích của đời người với bong bóng xà phòng (“hư không của sự hư không”) và với “sự bắt gió”. Tôi đã đọc những nhận định như “Vô ích như tưới nước một cây cột”, “Vô ích như cày đá”, Vô ích như hát những bài hát “cho một con ngựa chết” (hay “hát 2 lần cho một người điếc”, “Vô ích như nghiền nước bằng một cối giã” (hay “lấy nước trong một cái sàng”).

Trong bài thơ “The Task” (nhiệm vụ) của mình, tác giả thánh ca William Cowper (“There is a fountain” có một suối nước) đã diễn tả sự vô ích như vầy:

-Công khó nhọc đổ những xô nước vào các giếng cạn.

-Và trở về già chẳng múc được gì.

Nếu Cowper còn sống hôm nay, ông có thể nhìn xem “xã hội xe ô-tô” của chúng ta và viết:

-Vô ích như người mù lái xe.

-Đi xuống những ngõ cụt đông đúc.

Phải chăng đời là một con đường đến ngõ cụt?

Đôi lúc nó dường như thế, đặc biệt khi chúng ta không đạt đến những mục tiêu của mình hay khi chúng ta đạt được mục tiêu mình nhưng không cảm thấy đủ trong thành tích của mình. Hơn một người trong Kinh Thánh đã trở nên quá chán nản cuộc sống đến nỗi muốn chết hoặc mong mình chưa từng được sinh ra. Điều này kể đến Môi-se (Dân 11:15), Ê-li (IVua 19:14), Gióp (Giop 3:21; Giop 7:15), Giê-rê-mi (Gie 8:3; Gie 15:10) và Giô-na (Gion 4:3). Ngay cả sứ đồ cao trọng Phao-lô cũng mất hy vọng về sự sống suốt một thời gian đặc biệt gay go trong cuộc đời của ông (IICôr 1:8-11).

Có lẽ vấn đề cơ bản là đời sống khiến chúng ta đối diện với quá nhiều bối rối mà chúng ta không thể hiểu được và quá nhiêu bối rối chúng ta không thể giải quyết. Để đời sống thật sự đem lại thỏa mãn, nó phải có ý nghĩa, khi nó không có ý nghĩa, chúng ta trở nên thất vọng. Nếu người ta không thể hiểu một mục đích nào đó trong đời sống, đặc biệt khi họ trải qua đau khổ sâu sắc, họ bắt đầu nghi ngờ Đức Chúa Trời và thậm chí không biết cuộc đời có đáng giá hay không.

Trong Tr 6:1-12 Sa-lô-môn bàn luận 3 vấn đề trong những bí ẩn của đời người: Sự giàu có mà không niềm vui mừng (c.1-6), sự lao khổ mà không có sự thỏa lòng (c.7-9) và những câu hỏi mà không có giải đáp (c.10-12).

1. Sự giàu có mà không niềm vui mừng (Tr 6:1-6)

Thật có vẻ như một bi kịch khi có mọi nguồn lực cho một đời thoả lòng nhưng không thể hưởng được chúng vì lý do này hay lý do khác. Hơn một người đã làm việc cực nhọc và trông chờ một sự về hưu dễ chịu chỉ để bị đau tim hay trở thành một người bệnh tật hoặc một hạng mục thống kê. Hay có thể sự bình an của cuộc nghỉ hưu bị tiêu tan bởi một khủng hoảng trong gia đình bắt đầu rút cạn tiền bạc lẫn sức khỏe. Vì sao những điều này xảy ra?

Sa-lô-môn đề cập chủ đề này trong Tr 5:19 và ngụ ý về nó trong Tr 3:13. Đối với ông, đó là một nguyên tắc cơ bản mà không ai thực sự có thể vui hưởng những sự ban cho của Đức Chúa Trời khi xa cách Đức Chúa Trời là Đấng ban cho những món quà ấy. Hưởng thụ những sự ban cho mà không có Đấng ban cho, là sự thờ thần tượng, và điều này không bao giờ có thể thỏa mãn lòng người. Sự hưởng thụ mà không có Đức Chúa Trời là sự phong phú và nó đem lại niềm vui mừng cùng sự thoả lòng thật.

Câu 2 có thể mô tả một tình trạng giả thuyết, hay nó có thể xảy ra với ai đó mà Sa-lô-môn biết. Sự kiện Đức Chúa Trời ban cho Sa-lô-môn, của cải, sự giàu sang và vinh dự (IISu 1:11) khiến cho sự ghi chép này thậm chí có ý nghĩa hơn đối với ông. Thật may mắn cho một người không thiếu gì cả, nhưng khốn khổ thay cho người ấy nếu người ấy không thể hưởng những phước hạnh của đời sống.

Điều gì ngăn cản người này? biết khi nào người ấy sẽ chết. Khi người ấy cuối cùng đã chết, những bà con còn sống của hưởng thụ cuộc sống? Có lẽ sự rắc rối trong gia đình (Ch 15:16-17; Ch 17:1), hoặc bệnh hoạn, hoặc sự chết (Lu 12:20). Người được mô tả trong c.2 không có người thừa kế, vì vậy một người lạ thâu tóm của cải và hưởng nó. Tất cả dường như quá vô ích.

Sa-lô-môn đang nói gì với chúng ta? “Hãy vui hưởng những phước hạnh của Đức Chúa Trời, bây giờ và cảm tạ Ngài về mọi điều gì Ngài ban cho bạn và sử dụng nó tất cả vì vinh hiển Ngài.”

Câu 3-6 chắc chắn đề cập đến một trường hợp giả thuyết, vì không ai sống đến 2.000 năm, và không mọi hôn nhân 1 chồng 1 vợ nào có thể sinh sản 100 con. (Con trai của Sa-lô-môn là Rô-bô-am có 88 người con, nhưng ông có 18 vợ và 60 cung phi. Cha nào, con nấy. (Tr 11:21). Người Truyền-đạo rõ ràng thổi phồng ở đây để tạo quan điểm của ông: cho dù bạn có bao nhiêu, nếu bạn không có năng lực để hưởng nó, bạn có thể giống như chưa bao giờ sanh ra.

Đây là một người có những tiềm lực dư dật và một gia đình đông đúc, 2 điều này đối với một người Do-thái thời Cựu-ước là những dấu hiệu về đặc ân của Đức Chúa Trời. Nhưng gia đình người ấy không yêu mến người, vì khi người chết, người không được than khóc. Đó là ý nghĩa của câu “người chết chẳng được chôn” (Gie 22:18-19). Bà con của người ấy ở xung quanh người ấy chỉ để sử dụng tiền bạc của người (Gie 5:11) và họ thắc mắc chẳng người ấy hầu như không thể chờ đợi việc đọc di chúc.

• Người giàu này thật sự nghèo nàn.

Ví lý do nào đó, có lẽ bệnh hoạn, người không thể hưởng thụ tiền bạc của mình. Và người không thể vui hưởng gia đình đông đúc của mình vì chẳng có tình yêu trong gia đình. Họ thậm chí không khóc khi người chết. Kết luận của Sa-lô-môn là người này tốt hơn chưa bao giờ sinh ra hoặc bị sảo thai (Giop 3:1-26).

Giữa vòng dân Do-thái thời bấy giờ, một đứa trẻ bị sảo thao luôn không được đặt tên. Như vậy, nó sẽ không được nhớ đến. Người ta có cảm giác rằng điều này an ủi cha mẹ mau quên nỗi buồn rầu của họ.

“Đứa con sảo ra hư không, ra đi trong sự tối tăm, và tên của nó bị vùi lấy trong sự tối tăm” (c.4 NIV).

Trong chức vụ mục sư của tôi, những cha mẹ và ông bà có lòng tan vỡ đôi lúc đã hỏi: “Vì sao Đức Chúa Trời lại cho phép đứa trẻ này được hoài thai nếu nó sẽ không sống?” Sa-lô-môn đã hỏi: “Vì sao Đức Chúa Trời cho phép người này có của cải và một gia đình lớn nếu người không thể hưởng được điều đó?”

Một số người sẽ lý luận rằng sự tồn tại đó tốt hơn sự không tồn tại và một đời sống khó khăn tố thơn là không có đời sống vào cả.

Sa-lô-môn có thể đồng ý với họ, vì “con chó sống tốt hơn con sư tử chết” (Tr 9:4). Nhưng vấn đề Sa-lô-môn đối diện không phải là sự tồn tại liệu tốt hơn sự không tồn tại hay không, nhưng là vấn đề liệu có mục đích nào đó phía sau toàn bộ kế hoạch dường nuhư bất quân bình của những sự việc hay không. Khi ông xem xét đời người “dưới mặt trời” ông không thể tìm được lý do vì sao một người phải được ban cho của cải nhưng bị tước đi cnănglực hưởng thụ chúng.

Khả năng vui hưởng đời sống xuất phát từ bên trong. Đó là vấn đề về tính cách chớ không phải hoàn cảnh. Phao-lô đã viết cho những người Phi-líp rằng “Tôi đã tập hễ gặp cảnh ngộ nào, cũng thoả lòng ở vậy” (Tr 4:11). Từ Hy-lạp “autarkes” được dịch là “thoả lòng” mang ý nghĩa “tự kiềm chế, đầy đủ, không cần gì từ bên ngoài”. Phao-lô đã mang bên trong mọi tiềm lực cần thiết để dối diện với đời sống một cách dạn dĩ và chiến thắng những khó khăn. “Tôi làm được mọi sự nhờ Đấng Christ ban sức cho tôi” (Phi 4:13 NKJV).

Người 2.000 tuổi và đứa trẻ sảo thai, đều kết thúc ở cùng mộ nơi - phần mộ. Một lần nữa, người Truyền đạo đối diện với thính giả của ông bằng tính chắc chắn của sự chết và sự vô ích của đời sống không có Đức Chúa Trời. Ông chuẩn bị cho họ về “kết luận của vấn đề” khi ông tóm lược bài giảng và khích lệ họ tin cậy Đức Chúa Trời (Tr 11:9-12:14).

2. Sự lao khổ mà không có sự thoả lòng (Tr 6:7-9)

Sa-lô-môn đã nói về người giàu, giờ đây ông bàn luận hoàn cảnh của người nghèo. Người giàu và người nghèo đều lao động để sống. Chúng ta phải tạo ra thực phẩm và kiếm tiền để mua nó. Người giàu có thể khiến tiền bạc làm việc cho mình. Nhưng người nghèo phải sử dụng cơ bắp nếu người ấy và gia đình người ấy muốn ăn. Nhưng thậm chí sau mọi công lao động này, chẳng có sự ngon miệng của người nào được thoả mãn đầy đủ.

Tại sao một người ăn? Hầu cho người ấy có thể thêm những năm cho đời mình. Nhưng có gì tốt cho tôi để thêm những năm vào đời mình nếu tôi không thêm cuộc đời vào những năm của tôi? Tôi giống như loài chim mà tôi quan sát ở sân sau. Chúng trải qua những giờ thức giấc để kiếm thức ăn hoặc trốn tránh kẻ thù. Những con chim này thật sự không sống, chúng chỉ đang tồn tại. nhưng chúng đang thực hiện những mục đích mà bởi đó Đấng Tạo Hóa dựng nên chúng và chúng thậm chí hót lên điều đó!

Sa-lô-môn không gợi ý rằng làm việc hay ăn uống là điều sai. Nhiều người vui mừng làm 2 việc đó. Nhưng nếu đời sống chỉ bao gồm làm việc và ăn uống, vậy chúng ta đang bị điều khiển bởi sự ngon miệng và điều đó gần như đặt chúng ta ngang hàng loài vật. Nói về thiên nhiên, tự sinh tồn có thể là luật đầu tiên của sự sống, nhưng chúng ta được tạo dựng theo hình ảnh của Đức Chúa Trời, phải sống cho điều gì đó cao hơn (Gi 12:20-28). Tuy sự sáng tạo mới IICôr 5:17), tự sinh tồn có thể là luật đầu tiên của sự chết (Mac 8:34-38).

Hai câu hỏi trong c.8 đều được trả lời “không!”

Nếu tất cả những gì bạn làm là sống để làm thoả mãn sự ngon miệng của mình, vậy người khôn ngoan chẳng có lợi thế gì hơn kẻ ngu muội, người nghèo cũng không có lợi gì khi tìm cách làm cho hoàn cảnh mình khá hơn và học cách thân thiện với người giàu. Sa-lô-môn không xem thường sự học vấn hay sự tự tiến bộ. Ông chỉ nói rằng những điều này tự chúng không thể khiến cho đời sống giàu hơn. Chúng ta phải có điều gì đó cao trọng hơn đê sống vì nó.

Cách đây 1 thế kỷ, khi nước Mỹ bắt đầu trải qua sự thịnh vượng và phát triển, nhà tự nhiên học người Mỹ Henry David Thoreau đã cảnh cáo rằng con người đang sáng chế ra “phương tiện cải tiến cho mục đích không cải tiến”. Ông đã thấy thế giới chúng ta ngày nay. Chúng ta có thể gởi tin tức đi khắp thế giới trong vài giây, nhưng chúng ta có điều gì quan trọng để nói?Chúng ta có thể chuyển đi những hình ảnh thậm chí từ mặt trăng, nhưng màn hình TV của chúng ta bị ô nhiễm bởi bạo lực, tình dục, quảng cáo rẻ tiền, và thậm chí thú giải trí rẻ tiền hơn.

Câu 9 là sự dịch giải của Sa-lô-môn về câu tục ngữ quen thuộc: “Có 1 con chim ở trong tay đáng giá như 2 con chim ở bụi cây”. Sa-lô-môn nói: “Thà có một chút và thật sự hưởng ó hơn là mơ nhiều và chẳng bao giờ đạt được”. Những điều mơ tưởng có một cách để trở thành những ác mộng nếu chúng ta không đạt đến những hiểu biết bằng thực tế.

Phải chăng Sa-lô-môn cho chúng ta biết răng mơ những giấc mơ lớn hay có 1 hoài bão mãnh liệt muốn thực hiện điều gì đó trong cuộc sống là sai lầm? Dĩ nhiên là không, nhưng chúng ta phải cẩn thận để hoài bão của chúng ta được thôi thúc bởi sự vinh hiển của Đức Chúa Trời chớ không phải đề cao bản thân. Nếu chúng ta nghĩ những thành tích của mình sẽ tự động đem lại sự thỏa lòng, thì chúng ta sai lầm. Sự thỏa lòng thật đến khi chúng ta làm theo ý muốn Đức Chúa Trời từ tấm lòng (Eph 6:6). Chúa Giê-xu phán: “Đồ ăn của ta, tức là làm theo ý muốn của Đấng sai ta đến, và làm trọn công việc Ngài” (Gi 4:31 NASB).

Vâng, trong ý muốn của Đức Chúa Trời có thể có của cải với sự vui hưởng và công lao động với sự thoả lòng. Nhưng chúng ta phải chấp nhận kế hoạch của Đức Chúa Trời cho đời sống mình, nhận lấy những sự ban cho của Ngài cách biết ơn, và vui hưởng từng ngày như Ngài có thể giúp chúng ta. “Chúa sẽ chỉ cho tôi biết con đường sự sống, trước mặt Chúa có trọn sự khoái lạc, tại bên hữu Chúa có điều vui sướng mãi mãi” (Thi 16:11).

3. Những câu hỏi không có giải đáp (Tr 6:10-12)

Đến đây, Sa-lô-môn đã nói rằng cuộc đời là một con đường đến ngõ cụt đối với 2 hạng người: những người có của cải nhưng không có sự vui mừng và những người lao nhọc nhưng không có sự thoả lòng. Nhưng ông đã tìm cách chỉ ra rằng hạnh phúc thật không phải là kết quả tự động của việc tạo nên một cách sống tốt đẹp. Nếu bạn dành cuộc đời mình chỉ để đeo đuổi hạnh phúc, bạn sẽ khốn khổ. Tuy nhiên, nếu bạn dành cuộc đời mình để làm theo ý muốn Đức Chúa Trời, bạn sẽ tìm thấy hạnh phúc.

Nhà viết tiểu luận kiêm nhà thơ người Anh Joseph Ađison (1672-1718) đã viết: “Những yếu tố cần thiết cao đẹp cho hạnh phúc trong đời này là việc gì đó để làm, ai đó để yêu và điêù gì đó để hy vọng”. Addison có lẽ đã không ngĩ đến Cơ-đốc giáo khi ông viết như thế, nhưng chúng ta có cả 3 điều đó trong Chúa Giê-xu Christ!

• Nhà Truyền-đạo chưa chấm dứt.

Ông biết rằng đời người cũng là một con đường đến ngõ cụt cho một hạng người thứ 3 người cần có những giải đáp cho mọi nghi vấn của đời sống. Sa-lô-môn không lên án sự chất vấn chân thật vì sách Truyền đạo là sự ghi chép vê sự chất vấn của chính ông trong ý nghĩa của đời sống.

Đúng hơn, Sa-lô-môn nói: “Có một số câu hỏi về đời sống mà không ai có thể giải đáp. Nhưng sự ngu dốt của chúng ta không nên được sử dụng như một cớ cho sự hoài nghi hoặc sự vô tín. Trái lại, sự ngu dốt của chúng ta phải khích lệ chúng ta có đức tin nơi Đức Chúa Trời. Xét cho cùng, chúng ta không sống bởi những giải thích, chúng ta sống bởi những lời hứa”.

Chính từng trải của tôi trong chức vụ mục sư cho thấy hầu hết những giải thích không gỉi quyết được những vấn đề cá nhân hay hiến người ta cảm thấy dễ chịu hơn. Khi nhà vật lý học giải thích quang tuyến X cho một bệnh nhân, lời giải thích của ông không đem lại sự lành bệnh, dù chắc chắn đó là bước cần thiết cho sự hồi phục.

Ông Gióp hoạn nạn cứ lý luận với Đức Chúa Trời và đòi hỏi một sự giải thích cho cảnh ngộ của ông. Đức Chúa Trời không bao giờ trả lời những câu hỏi của ông, vì tri thức trong đầu không bảo đảm sự chữa lành cho tấm lòng. Điều đó chỉ đến khi chúng ta đặt đức tin nơi những lời hứa của Đức Chúa Trời.

• Không đi vào chi tiết lớn, trong những c.10-12.

Sa-lô-môn đề cập đến 5 câu hỏi mà con người thường đặt ra.

Vì “điều gì sắp đến sẽ đến”, tại sao nhọc lòng thực hiện những quyết định? Tất cả đã chẳng được định trước đó sao? “Phàm điều gì có trước thì đã được đặt tên từ lâu rồi, loài người sẽ ra thể nào thì đã được biêt trước rồi” (c.10a NIV). Đối với suy nghĩ của người Do-thái, đặt tên cho một sự vật gì giống như ấn định tính cách của nó và khẳngđịnh sự việc đó thật sự ra sao. Suốt sự sáng tạo, Đức Chúa Trời đã đặt tên cho các vật Ngài tạo dựng, và không ai thay đổi được những sắp đặt đó. “Sự sáng” là “sự sáng”, chớ không phải “sự tối tăm”, “Ngày” là “ngày” chớ không phải “đêm” (Es 5:20).

Tên của chúng ta là “loài người” A-đam, “từ đất” (Sa 2:7). Không ai có thể thay đổi sự thật, chúng ta đến từ đất và sẽ trở về đất (Sa 3:19). “Loài người” với bất cứ tên nào khác sẽ vẫn là “loài người”, được tạo từ bụi đất và cuối cùng sẽ trở về cùng bụi đất.

Sự kiện Đức Chúa Trời đặt tên mọi vật không có nghĩa rằng thế giới của chúng ta là một nhà tù và chúng ta không có sự tự do hành động. Chắc chắn Đức Chúa Trời có thể thực hiện những mục đích thiêng liêng của Ngài mà không cần sự hợp tác của chúng ta, nhưng Ngài mời gọi chúng ta đồng công với Ngài. Chúng ta hợp tác với Đức Chúa Trời khi chúng ta chấp nhận những tên gọi Ngài đa ban cho các sự vật: tội lỗi là tội lỗi, sự vâng lời là sự vâng lời, lẽ thật là lẽ thật. Nếu chúng ta thay đổi những tên gọi này, chúng ta sẽ đi vào một thế giới ảo tưởng và mất cảm giác với thực tế. Đây là nơi mà nhiều người ngày nay đang sống.

Chúng ta được tự do để quyết định và chọn lựa thế giới của mình, nhưng chúng ta không được tự do để thay đổi hậu quả. Nếu chúng ta chọn một thế giới ảo tưởng, chúng ta bắt đầu sống bằng những sự thay thế, và không thể có sự thoả lòng trong một thế giới của những sự thay thế.

“Và đây là sự sống đời đời mà họ có thể biết Cha, Đức Chúa Trời có một và thật, cùng Giê-xu Christ là Đấng Cha đã sai đến” (Gi 17:3 NASB).

“Chúng ta biết rằng Con Đức Chúa Trời đã đến, và đã ban cho chúng ta sự hiểu biết, đặng chúng ta biết Đấng Chân Thật và chúng ta ở trong Đấng Chân Thật, trong Con Ngài là Chúa Giê-xu. Ấy chính Ngài là Đức Chúa Trời Chân Thật và là sự sống đời đời” (IGi 5:20 NASB).

Tại sao không đồng ý với Đức Chúa Trời?

Chúng ta không thể chống đối Ngài và thắng hơn, phải không? “…người không thể cãi trả với Đấng mạnh hơn mình” (c.10b). Từ được dịch là “cãi trả” cũng có nghĩa là “tranh luận” Sa-lô-môn dường như nói: “không có lợi” khi lý luận với Đức Chúa Trời hay cãi trả với Đức Chúa Trời. Đây là cách mà đời sống vốn như vậy, vì thế chỉ nên chấp nhận nó và để Đức Chúa Trời sử dụng cách của Ngài. Bạn không thể thắng, và thậm chí nếu bạn thật nghĩ mình thắng, cuối cùng bạn sẽ thua?

Nhưng đây là một quan điểm tiêu cực về ý muốn của Đức Chúa Trời. Nó gây ấn tượng rằng ý muốn Đức Chúa Trời là một điều khó khăn và đau khổ mà phải được tránh né bất cứ giá nào. Chúa Giê-xu nói rằng ý muốn của Đức Chúa Trời là đồ ăn nuôi dưỡng và làm thỏa lòng Ngài (Gi 4:32-34). Đó là thịt, không phải thuốc.

Ý muốn Đức Chúa Trời xuất phát từ tấm lòng của Đức Chúa Trời và là một bày tỏ về tình yêu của Đức Chúa Trời (Thi 33:11). Điều gì Đức Chúa Trời muốn đối với chúng ta, là tốt nhất cho chúng ta vì Ngài biêt chúng ta nhiều hơn chúng ta biết bản thân mình.

Tại sao bất cứ ai cũng muốn làm theo “ý mình” chỉ vì đặc quyền thực hiện sự “tự do?” Khăng khăng theo ý riêng của chúng ta chẳng phải là sự tự do gì cả, đó là thứ ràng buộc tệ hại nhất. Thật ra, sự phán xét khủng khiếp nhất mà chúng ta có thể trải qua trong đời này là để Đức Chúa Trời “lìa bỏ chúng ta” và để chúng ta theo ý riêng mình (Ro 1:24,26,28).

Đức Chúa Trời tự do hành động khi Ngài thấy tốt nhất. Ngài không phải là một tù nhân của những thuộc tính Ngài, sự sáng tạo của Ngài hay những mục đích đời đời của Ngài. Bạn và tôi có thể không hiểu cách Đức Chúa Trời thực hiện sự tự do của Ngài ra sao, nhưng không cần thiết để chúng ta biết cả. Sự tự do lớn nhất của chúng ta đến khi chúng ta chìm đắm một cách ngọt ngào trong ý muốn của Đức Chúa Trời. Cha trên trời của chúng ta không cảm thấy bị đe doạ khi chúng ta chất vấn Ngài, tranh luận với Ngài, hay thậm chí vật lộn với Ngài, cho đến chừng chúng ta yêu mến ý chỉ của Ngài và muốn làm đẹp lòng Ngài.

Chúng ta thực hiện điều gì với mọi lời này?

Phải chăng việc nói về điều đó thì giải quyết được vấn đề? (c.11). Thật ra, có những lúc dường như chúng ta càng bàn luận 1 chủ đề, chúng ta càng thật sự hiểu nó ít hơn không phải lời nói lúc nào cũng đem lại sự sáng. Đôi lúc, chúng tạo ra những đám mây và thậm chí là sự tối tăm. “Càng nhiều lời, càng ít ý nghĩa” (c.11 NIV). Nhưng đây là điểm chúng ta cần Lời Đức Chúa Trời và sự khôn ngoan mà chỉ mình Ngài mới có thể ban cho chúng ta. Nếu một số bàn luận có vẻ vô ích và tạo “hư không”, có những lúc khác khi cuộc nói chuyện dẫn chúng ta đến gần hơn với lẽ thật và với Chúa.

• Ai biết điều gì tốt cho chúng ta? (c.12).

Đức Chúa Trời biết! Và khôn ngoan thay cho người nào dành thời gian lắng nghe điều Đức Chúa Trời cần phán. Vâng, cuộc đời dường như phù du và hão huyền, như một bong bóng xà phòng (“trống rỗng”) hay như một cái bóng, nhưng “ai làm theo ý muốn Đức Chúa Trời thì cònlại đời đời” (IGi 2:17).

• Có phải ai cũng biết điều gì sắp đến? (c.12b).

Dù các nhà chiêm tinh, các tiên tri, và các thầy bói tuyên bố điều gì, không ai biết tương lai trừ Đức Chúa Trời. Thật vô ích để suy đoán. Đức Chúa Trời ban cho chúng ta đủ thông tin để khích lệ chúng ta, nhưng Ngài không phục vụ cho tính tò mò vu vơ. Một điều chắc chắn là, sự chết sắp đến, và chúng ta nên tận dụng hết mức những cơ hội hiện tại của mình. Đó là một trong những chủ đề chính của sách Truyền-đạo.

Sa-lô-môn đã bàn luận 2 lý lẽ của ông rằng đời người không đáng sống: Sự đơn điệu của đời người Tr 3:1-5:9) và sự vô ích về của cải (Tr 5:10-6:12). Ông khám phá rằng đời người “dưới mặt trời” thật sự có thể đơn điệu và rỗng tuếch, nhưng nó nhất thiết không phải vậy nếu chúng ta kể đến Đức Chúa Trời trong đời sống mình. Đời sống là sự ban cho của Đức Chúa Trời đối với chúng ta, và chúng ta phải chấp nhận điều Ngài ban cho mình và vui hưởng nó torng khi có thể (Tr 3:12-15,22; Tr 5:18-20).

Sa-lô-môn sẽ tiếp tục xét đến lý lẽ thứ 3 của ông, sự hư ảo của sự khôn ngoan loài người (Tr 7:1-8:17), và bàn luận sự khôn ngoan có thể khiến đời sống tốt hơn hay không.Dù sự khôn ngoan không thể giải thích mọi vấn đề hay giải đáp mọi câu hỏi, nhưng nó vẫn là một bạn đồng minh đáng giá trên hành trình của đời sống.

8. CÁCH ĐỂ TRỞ NÊN TỐT HƠN (Tr 7:1-29)

“Nơi đâu sự dốt nát là niềm vui sướng, thì sự ngu xuẩn là khôn ngoan” Thomas Gray đã viết những lời thường được trích ẫn đó trong bài thơ của ông “Thơ ca ngợi một triển vọng từ xa của Đại học Eton”. Ông mô tả các sinh viên trên sân bóng và trong lớp học, vui hưởng đời sống vì chúng chẳng ý thức những gì ở phía trước.

Ôi, mặc cho số phận của mình

Các nạn nhân bé nhỏ chơi đùa!

Chúng không có ý thức về những bất hạnh sắp đến;

Cũng không quan tâm vượt quá hôm nay.

Kết luận của ông thật hữu lý: ở giai đoạn đó trong đời sống, tốt hơn là ngu dốt và hạnh phúc, vì sẽ có nhiều thời gian về sau để trải qua những buồn phiền mà tri thức có thể đem lại.

Vả lại! Tại sao chúng phải biêt số phận mình?

Vì sự buồn phiền chẳng bao giờ đến quá trễ;

Và hạnh phúc cụt bay quá nhanh.

Sự suy nghĩ sẽ huỷ diệt thiênđường của chúng;

Không hơn gì, nơi đâu sự dốt nát là niềm vui sướng.

Thì sự ngu xuẩn là khôn ngoan.

Sa-lô-môn đã đi đến một kết luận tương tự khi ông lý luận trong Tr 1:12-18 rằng sự khôn ngoan không khiến cho đời người đáng sống. Ông viết trong Tr 1:18 “Vì nhiều khôn ngoan là nhiều phiền não, và ai thêm tri thức ắt thêm đau đớn”.

Nhưng rồi vua có cái nhìn kế tiếp ở vấn đề này và thay đổi những quan điểm của ông.

Trong Tr 7:1-8:17 ông bàn luận tầm quan trọng của sự khôn ngoan trong đời sống (“sự khôn ngoan” được tìm thấy 14 lần trong 2 chương này) và ông giải đáp câu hỏi được đặt ra trong Tr 6:12 “Vì ai biêt điều gì là tốt cho loài người trong đời này”. Người Truyền-đạo kết luận rằng dù sự khôn ngoan không thể giải thích mọi bí ẩn của đời sống, nhưng nó có thể thực hiện ít nhất 3 sự đóng góp cho đời sống chúng ta.

1. Sự khôn ngoan có thể làm cho đời sống tốt hơn (Tr 7:1-10)

“Tốt hơn” là từ chính trong chương này: Sa-lô-môn sử dụng nó ít nhất 17 lần. Thính giả của ông hẳn bị gây rối khi nghe Sa-lô-môn mô tả “những điều tốt hơn” đến với đời sống của người làm theo sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời.

• Buồn rầu tốt hơn vui cười (Tr 7:1-4).

Nếu được lựa chọn, đa số người sẽ đi đến một bữa tiệc sinh nhật hơn là đến dự một tang lễ, nhưng Sa-lô-môn khuyên ngược lại. Tại sao? Vì sự buồn rầu có thể làm cho tấm lòng tốt hơn là sự vui cười (Từ “lòng” được sử dụng 4 lần trong các câu này). Sa-lô-môn chắc chắn không phải là một con người buồn rầu có một lối sống ảm đạm. Xét cho cùng, chúng vu Sa-lô-môn là người đã viết Châm-ngôn Ch 15:13,15; Ch 17:22 và Nhã-ca! Tiếng cười có thể như liều thuốc chữa lành tấm lòng tan vỡ, nhưng sự buồn rầu có thể như thức ăn bổ dưỡng làm mạnh mẽ con người bên trong. Cần có cả 2 cho một đời sống quân bình, nhưng ít người nhận ra điều này. Có “kỳ cười” (Tr 3:4).

Chúng ta hãy bắt đầu bằng nhận định kỳ dị của Sa-lô-môn rằng ngày chết tốt hơn ngày sanh (c.1. Sự ổng quát hóa này không nên bị tách rời khỏi nhận định mở đầu của ông rằng danh tiếng tốt của một người (name) giống như dầu thơm (Có một sự chơi chữ ở đây “name” là “shem” trong tiếng Hê-bơ-rơ và “ointment” (thuốc mỡ) là “shemen”). Ông sử dụng cùng một hình ảnh trong Tr 10:1 và cũng trong Nhã 1:3).

Sa-lô-môn không đối chiếu sự sinh ra và sự chết, cũng không gợi ý rằng thà chết hơn là được sinh ra, vì bạn không thể chết nếu bạn chưa từng được sinh ra. Ông đang đối chiếu 2 ngày quan trọng trong từng trải của con người: ngày mà một người nhận lấy tên mình và ngày khi tên đó xuất hiện trên mục cáo phó. Đời sống giữa 2 sự kiện đó sẽ quyết định tên tuổi ấy để lại đằng sau một hương thơm đáng yêu hay một mùi hôi thối ghê tởm. “Tên người ấy thật sự kinh tởm!” Là một câu nói thiếu nhã nhặn, nhưng nó làm cho người ta hiểu ý.

Nếu một người chết với một danh tốt đẹp, thanh danh người được chứng thực và gia đình không cần lo lắng. Với ý nghĩa đó, ngày hết tốt hơn ngày sinh. Cuộc đời đi qua và thanh danh được định vị. (Sa-lô-môn cho rằng không có sự tai tiếng nào kín giấu). Một châm ngôn xưa nói rằng: “Mỗi người có 3 tên, một tên do cha mẹ đặt cho, một tên do người khác gọi, và 1 tên do người ấy dành được cho mình”.

“Kỷ niệm người công bình được phước, nhưng tênkẻ gian ác sẽ rục đi” (Ch 10:7 Ch 22:1). Ma-ri ở làng Bê-tha-ni đã xức cho Chúa Giê-xu bằng dầu thơm sang trọng và hương thơm toả khắp nhà. Chúa Giê-xu bảo với bà rằng tên bà sẽ được kính trọng khắp thế giới, và đúng như vậy. Mặc khác, Giu-đa đã bán Chúa Giê-xu vào tay kẻ thù, và tên ông thường bị khinh bỉ (Mac 14:1-11). Khi Giu-đa ra đời, ông được đặt tên là “Giu-đa” nghĩa là “tôn vinh”. Tên đó thuộc về chi phái hoàng gia trong Y-sơ-ra-ên. Vào giờ Giu-đa chết, ông đã đổi tên đáng tôn trọng đó thành một điều gì đó xấu hổ.

Trong c.2-4, Sa-lô-môn khuyên mọi người nhìn thẳng sự chết và học từ nó. Ông không nói rằng chúng ta nên bận tâm về sự chết, vì như vậy có thể là không bình thường. Nhưng có một hiểm hoạ mà chúng ta có thể tìm cách tránh né những sự chạm trán với thực tế về sự chết và kết quả là không sử dụng đời sống một cách nghiêm túc như chúng ta đáng phải làm. “Vậy xin dạy chúng tôi biết đếm các ngày của chúng tôi, hầu cho chúng tôi đặt lòng mình trên sự khôn ngoan” (Thi 9012).

Người truyền-đạo không giới thiệu cho chúng ta một hoàn cảnh nào. Ông yêu cầu sự quân bình. Từ Hê-bơ-rơ nói về “sự cười” trong c.3 có thê nghĩa là “sự cười chế nhạo hay khinh bỉ”. Trong khi có một nơi cho sự hài hước lành mạnh trong đời sống, sống ta phải coi chừng sự vui cười vô ích thường được thấy “tại nhà vui sướng” (c.14) ví dụ khi người ta giễu cợt về sự chết, đó thường là bằng chứng họ sợ sự chết và không sửa soạn để gặp nó. Họ đang chạy trốn.

Tiến sĩ Ernest Becker quá cố đã viết trong quyển sách đoạt giải Pulitzer tựa đề “The Denial of Death” (Sự phủ nhận cái chết) rằng: “… ý niệm về sự chết, sự sợ hãi nó, ám ảnh sinh vật loài người không như bât cứ điều gì khác. Đó là dây cót chính của hoạt động loài người sự hoạt động được sắp đặt rộng rãi để tránh né định mệnh của sự chết, để khắc phục nó bằng cách nào đó chối bỏ rằng đó là số phận cuối cùng cho loài người” (Free Press, 1975, p.ix).

Vua Sa-lô-môn đã biết chân lý này hằng bao thế kỷ trước!

• Quở trách tốt hơn khen ngợi (Tr 7:5-6).

Vua Sa-lô-môn ví sánh sự khen ngợi của kẻ ngu dại như những gai nhọn nóng bỏng trong lửa trại: bạn nghe nhiều tiếng ồn ào, nhưng bạnkhông nhận được gì tốt đẹp lâu dài (Một lần nữa, Sa-lô-môn sử dụng cách chơi chữ. Trong tiếng Hê-bơ-rơ “song” (bài hát) là shir, “pot” (ấm) là sir, và “thorns” (gai) là sirim). Nếu chúng ta cho phép, sự quở trách của mộ tngười khôn ngoan sẽ thực hiện nhiều điều trong đời sống chúng ta hơn là sự tâng bốc của kẻ dại dột, Sa-lô-môn có thể đã họ lẽ thật từ cha của ông (Thi 141:5) và chắc chắn ông nhấn mạnh điều đó khi viết sách Châm-ngôn (Ch 10:17; Ch 12:1; Ch 15:5; Ch 17:10; Ch 25:12; Ch 27:5; Ch 19:1,15).

Đại thiên tài văn chương người Anh Samuel Johnson ở tại gia đình của diễn viên nổi tiếng David Garrick, và một “người đàn bà nổi tiếng” cứ gởi tới tấp cho Johnson những lời khen ngợi. Ông đáp: “Hãy tha cho tôi, tôi van bà, hỡi phu nhân thân mến!”, theo như người viết tiểu sử của ông là Boswell ghi rằng: “Bà ta vẫn tiếp tục”. Cuối cùng Johnson khiến bà yên lặng bằng cách nói rằng “Phu nhân yêu quý nhất ơi, hãy tự xem xét lời tâng bốc nào của bà là đáng giá, trước khi bà ban ra quá tự do”.

• “Quãng đường dài” tốt hơn đường tắt (Tr 7:7-9).

Hãy coi chừng những con đường “dễ đi”, chúng thường trở nên những đường vòng đắt giá là những đường đi khó khăn và vất vả. Vào năm 1976, vợ tôi và tôi lái xe qua Scotland, và một người bạn đã vẽ ra 1 con đường “nhanh hơn” từ lâu đài Balmoral đến Inverness. Nó đã thành ra 1 con đường hẹp đầy mạo hiểm được dân địa phương gọi là “khuỷ tay của quỹ Sa-tan”, và trên đường chúng tôi đã gặp 1 xe buýt với 1 xe tải xi măng! “Hãy tỉnh thức và cầu nguyện” là câu dành cho chúng tôi ngày ấy.

Sự hối lộ có vẻ là cách nhanh chóng để khiến mọi việc được thực hiện (c.7), nhưng nó chỉ biến người khôn ngoan thành kẻ dại dột và khuyến khích sự đồi bại sẵn có trong lòng người. Chúng ta kiên nhẫn và hiêm nhường chờ đợi Đức Chúa Trời thực hiện ý muốn Ngài thật tốt hơn là chúng ta giận dữ và đòi hỏi cách riêng của mình (c.8). (Ch 14:17; Ch 16:32; Gia 1:19).

“Cuối cùng của một việc hơn sự khởi đầu nó” áp dụng khi chúng ta đang sống theo sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời. Khởi đầu của tội lỗi dẫn đến một kết thúc kinh khiếp sự chết (Gia 1:13-15) nhưng nếu Đức Chúa Trời ở khởi đầu của việc chúng ta làm, Ngài sẽ quả quyết rằng chúng ta đạt đến kết thúc thành công (Phi 1:6; He 12:2). Tín đồ Cơ-đốc có thể tuyên bố Rô 8:28 vì biết rằng Đức Chúa Trời đang hành động trên thế giới, thực hiện những mục đích của Ngài.

Một tục ngữ Á Rập nói: “Hãy theo dõi những khởi đầu của bạn”. Những khởi đầu tốt đẹp sẽ thường có nghĩa là những kết thúc tốt đẹp. Người con trai hoang đàng khởi đầu bằng hạnh phúc và giàu có, nhưng kết thúc bằng đau khổ và nghèo nà (Lu 15:11-24). Giô-sép khởi đầu là một nô lệ nhưng kết thúc là một quốc chủ! Đức Chúa Trời luônđể dành “rượu ngon nhất” cho đến cuối cùng (Gi 2:10), nhưng Sa-tan khởi đầu bằng “điều tốt nhất” của nó rồi sau đó dẫn tội nhân vào sự đau khổ và cóthể thậm chí là sự chết.

• Hôm nay tốt hơn hôm qua (Tr 7:10).

Khi đời sống khó khăn và chúng ta nôn nóng về sự thay đổi, thật dễ khao khát” những ngày tốt đẹp đã qua” lúc những sự việc đã tốt đẹp hơn khi nền móng được đặt cho đền thờ thứ 2, những người già đã khóc cho “những ngày tốt đẹp đã qua” và những người trẻ tuổi ca hát vì công việc đã khởi đầu (Exo 3:12-13). Ngưtời ta đã nói rằng “những ngày tốt đẹp đã qua” là sự kết hợp của một ký ức xấu xa và một tưởng tượng đẹp, và điều này thường đúng.

Ngày hôm qua là quá khứ và không thể thay đổi được, và ngày mai không thể đến. Vì vậy hãy lợi dụng hôm nay. Nhà thơ Horace người Rô-ma đã viết: “Carpe diem! Hãy nắm lấy ngày!”. Điều này không có nghĩa rằng chúng ta không nên học từ quá khứ hay chuẩn bị cho tương lai, vì cả 2 điều quan trọng.

Điều đó nghĩa là chúng ta phải sống hôm nay trong ý muốn của Đức Chúa Trời và không bị tê liệt bởi ngày hôm qua hay bị thôi miên bởi ngày mai. Nhà văn tiểu luận thuộc triều đại nữ hoàng Victoria tên là Hilaire Belloe đã viết: “Trong khi bạn đang mơ về tương lai hay tiếc nuối quá khứ; thì hiện tại là tất cả những gì bạn có cũng vuột khỏi bạn và đi mất”.

2. Sự khôn ngoan giúp chúng ta hiểu đời sống một cách rõ ràng (Tr 7:11-18)

Một trong những đặc điểm của sự trưởng thành là khả năng nhin đời sống theo đúng khía cạnh và không vuột ra ngoài sự quân bình. Khi bạn có sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời, bạn sẽ có thể chấp nhận và đối phó với những từng trải thay đổi của đời sống.

• Sự giàu có (Tr 7:11-12).

Sự khôn ngoan tốt hơn của thừa kế sung túc. Tiền bạc có thể mất giá trị của nó, hoặc bị đánh cắp. Nhưng sự khôn ngoan thật giữ được giá trị của nó và không thể bị mất, trừ khi chúng ta trở nên kẻ dại dột và cố ý từ bỏ nó. Người nào có của cải nhưng không có sự khôn ngoan chỉ sẽ bỏ qua vận may của mình, nhưng người có sự khôn ngoan sẽ biết cách có được và sử dụng của cải. Chúng ta phải biết ơn về của báu phong phú của sự khôn ngoan mà chúng ta đã thừa hưởng từ quá khứ, và chúng ta nên hổ thẹn về chính mình rằng chúng ta rất thường bỏ qua nó hoặc không làm theo nó. Sự khôn ngoan giống như 1 “chỗ nương náu” cho những ai vâng theo nó, nó cho sự bảo vệ lớn hơn tiền bạc.

Ý muốn của Đức Chúa Trời (Tr 7:13). Nhà Truyền-đạo mộc mạc đã nói với tín hữu của mình rằng “hãy học cách hợp tác với những điều không thể tránh khỏi, biết ý nghĩa của câu này.” Kinh Thánh Living Bible diễn giải câu này rằng “Hãy xem cách Đức Chúa Trời làm mọi việc và sắp xếp theo hệ thống. Đừng chiến đấu với những thực tế của tự nhiên”.

Đây không phải là một sự mời gọi có thể cảm biết được đến một đời sống được đầu phục cho ý muốn của Đức Chúa Trời, và có thể Ngài sẽ yêu cầu chúng ta đồng công với Ngài để công việc được thực hiện. Nhưng nếu Ngài muốn nó bị bẻ cong, chúng ta không nên lý luận với Ngài. Chúng ta không hiểu đầy đủ mọi công việc của Đức Chúa Trời (Tr 11:5), nhưng chúng ta biết rằng “Ngài đã làm nên mọi điều tốt đẹp trong thì nó” (Tr 3:11). Điều này là đến những việc chúng ta có thể nghĩ chúng ta bị bóp méo và xấu xí.

Mặc dù tôi không đồng ý mọi điều trong thuyết thần học của ông, nhưng tôi thật sự đánh giá cao tác phẩm “Serenity Prayer” được Reinhold Niebuhr viết năm 1934. Một bản dịch của tác phẩm đó được sử dụng khắp thế giới bởi những người thuộc các nhóm ủnghộ khác nhau, chẳng hạn như nhóm Aleobolics Anomymous và nó phù hợp với bài học Sa-lô-môn dạy trong c.13

Hỡi Đức Chúa rời, xin ban cho chúng con.

Sự bình tịnh để chấp nhận điều gì không thể thay đổi.

Sự can đảm để thay đổi điều gì phải được thay đổi.

Và sự khôn ngoan để phân biệt điều này điều khác

• Nghịch cảnh và thuận cảnh (Tr 7:14).

Sự khôn ngoan cho chúng ta cái nhìn đúng đắn để chúng ta không nản lòng khi có những lúc khó khăn hay kiêu ngạo khi có những lúc mọi việc thuận lợi. Phải có tinh thần thuộc linh hồn để có thể chấp nhận thuận cảnh cũng như nghịch cảnh, vì thuận cảnh thường tạo bất lợi lớn hơn (Phi 4:10-13). Gióp nhắc nhở vợ ông về lẽ thật này khi bà bảo ông rủa sả Đức Chúa Trời và chết: “Ủa sao, sự phước mà trong Đức Chúa Trời ban cho chúng ta, chúng ta lãnh lấy, còn sự tai hoạ thì chúng ta chẳng lãnh lấy ư?” (Tr 2:10). Trước đó, Gióp đã nói: “Đức Giê-hô-va đã ban cho, Đức Giê-hô-va lại cất đi, đáng ngợi khen danh Đức Giê-hô-va!” (Tr 1:21b).

Đức Chúa Trời quân bình đời sống của chúng ta bằng cách ban cho chúng ta đủ những ơn phước để giữ cho chúng ta được vui mừng và đủ gánh nặng để giữ cho chúng ta khiêm nhường. Nếu tất cả những gì chúng ta có trong tay đều là phước hạnh, chúng ta sẽ vấp ngã ngay, vì vậy Chúa quân bình những phước hạnh trong tay chúng ta với những gánh nặng trên lưng chúng ta.Điều đó giúp giữ cho chúng ta vững vàng, và khi chúng ta đầu phục Ngài, Ngài thậm chí có thể biến những gánh nặng thành những ơn phước.

Vì sao Đức Chúa Trời thiết lập đời sống của chúng ta theo cách này? Câu trả lời đơn giản là: để giữ chúng ta khỏi tư tưởng rằng chúng ta biết tất cả và chúng ta có thể tự mình xoay sở đời sống. “Vì vậy, một người không thể phát hiện bất cứ điều gì về tương lai mình” (c.14 NIV). Chỉ khi chúng ta nghĩ chúng ta có một giải thích cho các sự việc, Đức Chúa Trời thay đổi hoàn cảnh và chúng ta phải giũ bỏ công thức của mình. Đây là nơi mà các bạn của Gióp đã lầm lạc: họ cố gắng sử dụng một bản đồ chỉ đường cũ kỹ để hướng dẫn Gióp trên một hành trình mới, và bản đồ này không phù hợp. Dù chúng ta có kinh nghiệm nhiều ra sao trong đời sống Cơ-đốc, hay chúng ta đọc nhiều sách thế nào, chúng ta vẫn phải bước đi bằng đức tin.

• Sự công bình và tội lỗi (Tr 7:15-18).

Nếu có một vấn đề trong đời sống đòi hỏi một cái nhìn chín chắn, đó là “Vì sao người công bình chịu khổ và kẻ ác thịnh vượng?”. Người tôt chết yểu trong khi kẻ ác dường như hưởng thọ, và điều này có vẻ trái ngược với sự công bình của Đức Chúa Trời. Đức Chúa Trời đã không bảo dân sự Ngài rằng người vâng phục sẽ sống lâu (Xu 20:12; Phuc 4:40) và kẻ bất tuân sẽ hư mất đó sao? (Phuc 4:25-26; Thi 55:23).

• Hai vấn đề phải được lưu ý.

Vâng, Đức Chúa trời đã hứa ban phươc cho Y-sơ-ra-ên trong xứ của họ nếu họ vâng theo Luật pháp Ngài, nhưng Ngài không đưa ra những lời hứa giống như thế cho các tín hữu ngày nay dưới Giao ước mới. Francis Bacon (1581-1626) đã viết: “Sự thịnh vượng là ơn phước của Cựu-ước, nghịch cảnh là ơn phước của Tân-ước”. Lời mở đầu của Chúa chúng ta ở Bài giảng trên núi kh6ng phải là “Phước cho những kẻ giàu về vật chất” nhưng là “Phước cho những kẻ có lòng khó khăn” (Mat 5:3 Lu 6:20).

Kế đến, kẻ ác có vẻ thịnh vượng chỉ nếu bạn có một quan điểm thiển cận về các sự việc. Đây là bài học được A-sáp ghi lại trong Thi 73:1-28 và được Phao-lô củng cố trong Rô 8:18 và IICôr 4:16-18 “Bọn đó đã được phần thưởng của mình” (Mat 6:2,5,16) và phần thưởng đó là tất cả hững gì họ từng có. Họ có thể được cả thế gian, nhưng mất chính linh hồn mình. Đây là số phận của tất cả những ai theo gương họ và hy sinh sự đời đời để được sự tạm bợ.

Câu 16-18 đã bị hiểu lầm bởi những người nói rằng Sa-lô-môn dạy “sự điều độ” trong đời sống hằng ngày: Đừng quá công bình, nhưng đừng làm một tội nhân quá lớn. Những triết gia thận trọng này nói: “Hãy cư xử cho an toàn!” nhưng đây không phải là điêu Sa-lô-môn đã viết.

Trong bản văn Hê-bơ-rơ, các động từ trong câu 16 mang ý niệm về hành động phản thân. Sa-lô-môn nói với dân sự “đừng tuyên bố mình công bình và đừng tuyên bố mình khôn ngoan”. Nói cách khác, ông cảnh cáo họ chống lại sự tự cho là công bình và sự kiêu ngạo đến khi chúng ta nghĩ mình “thành đạt” và biết tất cả. Sa-lô-môn nói rõ trong c.20 rằng không có người công bình, vì vậy ông không thể chỉ về sự công bình thật. Ông đang lên án sự tự cho là công bình của những kẻ giả hình và sự khôn ngoan giả nguỵ của kẻ kiêu ngạo, ông cảnh cáo rằng những tội lỗi này dẫn đến sự huỷ diệt và sự chết.

Câu 18 quân bình lời cảnh cáo: chúng ta phải nắm giữ sự công bình thật và không nên rút lui khỏi sự khôn ngoan thật, và cách để làm điều đó là bước đi trong sự kính sợ Đức Chúa Trời. “Kính sợ Đức Giê-hô-va, ấy là khởi đâu sự khôn ngoan” (Ch 9:10) và Chúa Giê-xu Christ đối với tín hữu là “sự khôn ngoan và sự công bình” (ICôr 1:30) vì vậy dân sự Đức Chúa Trời không cần phải tự mình “chế tạo” những ơn phước này.

3. Sự khôn ngoan giúp chúng ta đối diện đời sống mạnh mẽ hơn (Tr 7:19-29)

“Sự khôn ngoan khiến một người khôn mạnh hơn mười kẻ cai trị trong một thành” (c.19 NIV).

Người khôn ngoan kính sợ Chúa và do đó không sợ bất cứ ai hay bất cứ điều gì khác (Thi 112:1-10). Người ấy bước đi với Chúa và có sự đầy đủ cần thiêt để đối diện với những thử thách của đời sống, kể cả chiến tranh (Thi 9:13-18).

Đâu là những vấn đề trong đời sống mà chúng ta phải đối diện và khắc phục? Số một trên danh mục là tội lỗi, vì không ai trên đất là vô tội (c.20 và chú ý IVua 8:46). Chúng ta đều phạm tội bỏ qua (“làm thiện”) và tội can phạm (“mà không hề phạm tội”). Nếu chúng ta bước đi trong sự kính sợ Đức Chúa Trời và là theo sự khôn ngoan của Ngài, chúng ta sẽ có thể phát hiện và đánh bại kẻ ác khi hắn đến cám dỗ ta. Sự khôn ngoan sẽ hướng dẫn và bảo vệ chúng ta trong cách ăn ở hằng ngày của chúng ta.

• Vấn đề khác mà chúng ta đối diện là điều người khác nói về cúng ta (c.21-22).

Người khôn ngoan không để ý đến chuyện tầm phào trong ngày vì người ấy có những vấn đề quan trọng hơn để chú trọng đến. Charles Spurgeon bảo các sinh viên mục sư của ông rằng người thi hành chức vụ phải có con mắt mù và cái tai điếc. Ông nói: “Các bạn không thể chặn lưỡi của người khác, vì vậy việc tốt nhất để làm là bịt tai các bạn lại và đừng bao giờ bận tâm điều người ta nói. Có một thế giới của chuyện phiếm vu vơ tứ phía, và ai để ý đến nó sẽ có đủ việc để làm” (“Lectures to My Students” Những bài diễn thuyết cho các sinh viên của tôi), Marshall, Morgan và Scott tái bản, 1965, tr.321). Dĩ nhiên, nếu chúng ta thành thật, chúng ta có thể phải thú nhận rằng mình đã dự phần nói về người khác! (Thi 38:1-22; Mat 7:1-3).

Vấn đề thứ ba là chúng ta không có khả năng nắm được ý nghĩa của mọi điều Đức Chúa Trời đang làm trênthế giới này (c.23-25; Tr 3:11; Tr 8:17). Ngay cả Sa-lô-môn có sự khôn ngoan Đức Chúa Trời ban cho cũng không thể hiểu mọi điều tồn tại, cách Đức Chúa Trời điều khiển chúng, và Ngài có những mục đích nào. Ông tìm kiếm “lý do (ý đồ) của mọi sự“ nhưng không tìm ra những giải đáp cuối cùng cho mọi câu hỏi của mình. Tuy nhiên, người khôn ngoan biết rằng mình không biết, và đây là điều giúp người ấy trở nên khôn ngoan!

Cuối cùng, người khôn ngoan phải đối phó với sự phạm tội của bản chất con người nói chung (c.26-29). Sa-lô-môn bắt đầu với người đàn bà tội lỗi, là kỹ nữ bẫy những đàn ông và dẫn họ đến sự chết (c.26; Ch 2:16-19; Ch 5:3-6; Ch 6:24-26; Ch 7:5-27). Chính Sa-lô-môn đã từng bị gài bẫy bởi nhiều phụ nữ ngoại bang lôi kéo ông xa vời Chúa và rơi vào sự thờ phượng các thần ngoại đạo (IVua 11:3-8). Cách để thoát khỏi người đàn bà xấu xa này là kính sợ Đức Chúa Trời và tìm cách làm đẹp lòng Ngài.

Sa-lô-môn kết luận rằng cả dòng dõi loài người đã bị trói buộc bởi tội lỗi và trong một ngàn người đàn ông thì có 1 người khôn ngoan, và không có 1 người đàn bà nào! (số 1.000 có ý nghĩa trong ánh sáng của IVua 11:3). Chúng ta đừng nghĩ rằng Sa-lô-môn đánh giá đàn bà kém thông minh hơn đàn ông, vì đây không phải là trường hợp này.

Ông đã nói tốt về đàn bà trong sách Châm ngôn (Ch 12:4; Ch 14:1; Ch 18:22; Ch 19:14; Ch 31:10). Sách Truyền-đạo (Tr 9:19) và chắc chắn trong sách Nhã ca. Trong sách Châm-ngôn, Sa-lô-môn thậm chí diễn tả sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời như một phụ nữ đẹp (Tr 1:20; Tr 8:1; Tr 9:1).

Nhưng hãy nnhớ rằng người phụ nữ trong thời đó không có sự tự do hay địa vị như ngày nay, và hiếm có khi một phụ nữ có học thức ngang bằng một người nam. Việc phụ nữ cai trị trong xứ được xem như một sự phán xét của Đức Chúa Trời (Es 8:12 nhưng hãy nhớ Ma-ri-am và Đê-bô-ra, 2 người nữ có khả năng lãnh đạo lớn).

Đức Chúa Trời đã dựng nên người nam (A-đam) chính trực, nhưng A-đam đã bất tuân Đức Chúa Trời và sa ngã, và giờ đây tất cả mọi người đềulà những tội nhân tìm ra nhiều phát minh khôn ngoan. Được dựng nên theo hình ảnh Đức Chúa Trời, con người có khả năng hiểu và khai thác những sức mạnh Đức Chúa Trời đặt vào thiên nhiên, nhưng không phải con người lúc nào cũng sử dụng khả năng này trong những cách xây dựng. Mỗi bước tiến trong khoa học dường như mở ra một hộp đàn Ba-đua đựng những vấn đề mới của thế giới. Và bên cạnh đó, con người đã sử dụng những khả năng của mình để nghĩ ra những hình thức tội lỗi đầy quyến rũ đang huỷ hoại cá nhân và quốc gia.

Vâng, có nhiều cạm bẫy và sự cám dỗ trên thế giới gian ác này, nhưng người có sự khôn ngoan tin kính sẽ có năng lực để chế ngự.Sa-lô-môn đã chứng minh quan điểm của ông: sự khôn ngoan có thể khiến đời sống chúng ta tốt hơn, trong sạch hơn và mạnh mẽ hơn. Chúng ta có thể không hiểu đầy đủ mọi điều Đức Chúa Trời đang làm, nhưng chúng ta sẽ có đủ sự khôn ngoan để sống vì ích lợi của người khác và vì vinh hiển và vì vinh hiển của Đức Chúa Trời.

9. CÒN KẺ ÁC THÌ SAO? (Tr 8:1-17)

Khi vua Sa-lô-môn tiếp tục nghiên cứu giá trị của sự khôn ngoan, ông đi đến chỗ đối mặt với vấn đề về sự gian ác trong thế gian, một vấn đề mà không người có suy nghĩ nào có thể thành thật tránh né được. Không phải sự vô tín tạo ra vấn đề này, nhưng là đức tin.

Nếu không có Đức Chúa Trời vậy chúng ta không có ai để trách cứ ngoài chính mình (hay định mệnh) về điều xảy ra trên thế giới. Nhưng nếu chúng ta tin nơi một Đức Chúa Trời tốt lành và yêu thương, chúng ta phải đối diện với câu hỏi khó giải đáp vì sao có quá nhiều sự khổ đau trên thế giới.

Có phải Đức Chúa Trời biết điều đó mà không quan tâm?Hay Ngài biết và quan tâm nhưng thiếu quyền năng để làm điều gì đó cho nó?

Một số người suy gẫm câu hỏi này và cuối cùng trở thành những người theo thuyết bất khả tri hoặc người vô thần, nhưng khi làm như vậy, họ tạo ra cả một vấn đề mới: “Mọi điều tốt lành từ đâu đến trong thế gian?” Khó tin rằng chỉ vấn đề đó đã tạo ra những điều đẹp đẽ và thú vị mà chúng ta có trong thế giới của mình, thậm chí giữa quá nhiều điều ác.

Những người khác giải quyết vấn đề bằng cách nói rằng sự ác chỉ là một ảo tưởng và chúngta không nên lo lắng về nó, hay nói rằng Đức Chúa Trời đang ở trong quá trình “tiến hoá” và không thể làm được gì nhiều cho những bi kịch của đời người. Họ bảo đảm với chúng ta rằng Đức Chúa Trời sẽ trở nên mạnh hơn và mọi sự sẽ cải tiến khi quá trình tiến hoá tiếp diễn.

Sa-lô-môn không phủ nhận sự tồn tại của Đức Chúa Trời hay thực tế của điều ác, cũng không giới hạn quyền năng của Đức Chúa Trời.Sa-lô-môn giải quyết vấn đề về diều ác bằng cách xác định những yếu tố này và hiểu chúng theo khía cạnh đúng đắn. Chúng ta đừng quên rằng nguồn gốc chính của điều ác trên thế giới này là con người sa ngã và “nhiều phương sách” của con người, tốt lẫn xấu, đã giúp tạo nên những nan đề kiểu này hay kiểu khác (Tr 7:29 NASB). Đức Chúa Trời chắc chắn không thể bị trách cứ về điều đó!

Suốt thời kỳ tăm tối nhất của Thế chiến II, ai đó đã hỏi một người bạn của tôi. “Tại sao Đức Chúa Trời không ngăn chặn chiến tranh?” Bạn tôi đáp cách khôn ngoan, “Vì Ngài không khởi đầu nó trước tiên? Sa-lô-môn có lẽ đồng ý với câu trả lời đó.”

Nhà Truyền-đạo thăm dò vấn đề về điều ác trên thế giới bằng cách xem xét 3 lãnh vực chính của đời sống.

1. Quyền thế (Tr 8:1-9)

Khởi đầu từ Nim-rốt (Sa 10:8-9) và tiếp tục qua các thế kỷ bởi Pha-ra-ôn, San-chê-ríp, Nê-bu-cát-nết-sa, các Sê-sa, và kẻ độc tài ti tiện sau cùng, hằng triệu người tốt đã bị đàn áp bằng cách này hay cách khác bởi những kẻ cai trị xấu xa. Dân Do-thái thường chịu khổ trong tay của những kẻ ngoại bang áp bức, và chính Sa-lô-môn đã phạm tội đặt dân sự ông dưới một ách nô lệ nặng nề (IVua 4:7-28; IVua 12:1).

Hãy nhớ rằng những nhà thống trị phương Đông thời đó nắm quyền sự sống và sự chết trong tay họ và thường sử dụng quyền đó một cách thất thường. Họ không được dân chúng bầu cử, cũng không thể trả lời với dân chúng. Một số lãnh đạo đã cai trị như những nhà độc tài nhân từ, nhưng đa số các vua cai trị ở phương Đông cổ đại là những bạo chúa, chẳng để điều gì đứng yên bằng cách thực hiện những dục vọng của họ.

Sa-lô-môn mô tả một quan chức trong hoàng cung, một ngườiphải thi hành những mệnh lệnh một bạo chúa. Vị quan này có sự khôn ngoan, thật ra, nó lộ trên gương mặt ông (c.1; Ne 2:1; Ch 15:13). Giả sử vua ra lệnh cho tôi tớ làm điều ác nào đó, điều gì đó mà tôi tớ không muốn làm. Đầy tớ nên làm gì? Đây là nơi sự khôn ngoan trở nên sự giúp đỡ của người. Sự khôn ngoan của người cho người biết rằng có 4 cách khả thi mà người có thể sử dụng cho vấn đề này.

• Sự bất tuân.

Nhưng lời Sa-lô-môn khuyên rằng: “Khá gìn giữ mạng lệnh vua” (c.2). Vì sao?

-Trước hết, vì quan phải thành thật với lời thề trung thành của mình trước vua và trước Đức Chúa trời, Đấng là người mọi thế lực trong thế gian (Ro 13:1-14). Bất tuân những mệnh lệnh nghĩa là phạm những lời hứa của mình với vua và với Đức Chúa Trời, điều đó có những hiệu quả nghiêm trọng.

-Lời của vua sẽ có quyền hơn lời của tôi tớ người (c.4) và buộc phải thi hành dù vua phải diệt phe chống đối, không ai có thể thản nhiên chất vấn những quyết định của người cai trị vì “vua không thể làm sai”, không có luật nào có thể thấy vua phạm lỗi.

-Thứ ba, vị quan phải vâng theo những mệnh lệnh hầu có thể tránh sự trừng phạt (c.5b). Xét cho cùng, sự bất tuân của người có thể dẫn đến sự chết (Da 4:1-37). Phao-lô đã sử dụng một lý lẽ tương tự trong Ro 13:3-4. Chúng ta đều có đủ sự khốn khổ, vậy tại sao thêm vào làm chi? (c.7). Hơn nữa, vì không ai có thể đoán trước tương lai, chúng ta không biết vua sẽ đáp ứng thế nào đối với những quyết định của chúng ta.

Một điều chắc chắn: một ngày nào đó sẽ đến khi kẻ ác sẽ bị phán xét (c.8b), và cả các vua cũng sẽ không thoát khỏi, không ai có thể điều khiển gió hay ngăn cản ngày chết của mình (“gió” và “sinh khí” là từ giống nhau trong tiếng Hê-bơ-rơ), và không ai có thể được giải ngũ khi chiến tranh đang tiếp diễn. Tương tự, không ai có thể ngăn cản hoạt động không đổi của luật Đức Chúa Trời. “Ai gieo giống chi, lại gặt giống nấy” (Ga 6:7). “Phải biết rằng tội chắc sẽ để lại trên các ngươi” (Dan 32:23).

Nhưng giả sử tôi tớ đơn giản là không thể vâng lời chủ mình? Vậy tôi tớ phải xem xét những khả năng khác.

• Bỏ đi (c.3a).

Bạn có thể chỉ thấy vị quan rút lui khỏi sự hiện diện của vua trong sự chán ghét và từ bỏ chức vụ của mình trong triều. Ngay cả hành động này có thể không an toàn vì vua có thể bị xúc phạm và trừng phạt người ấy bất cứ cách nào. Nhưng hơn 1 người đã rút lui công việc hoặc từ chức để bảo vệ tính chính trực của mình. Tôi nhớ đã trò chuyện với một thợ in là người đã từ bỏ một việc làm hời trong một hãng in vì công ty đã quyết định in những tạp chí khiêu dâm. Người ấy mất phần thu nhập nào đó, nhưng người ấy giữ được tính cách mình.

• Bất chấp (c.3b).

“Đừng ủng hộ cho một mục đích ấy” (NIV) có thể nghĩa là “Đừng đề cao kế hoạch xấu của vua” hay “Đừng dính líu vào một kế hoạch lật đổ vua”. Tôi thích cách dịch thứ nhì hơn vì nó hợp với lời khuyên đầu tiên của câu 3. Vị quan vội lui khỏi sự hiện diện của vua, thấy những người chống đối kế hoạch của vua, và cùng với họ bắt đầu âm mưu lật đổ ngôi vua Sa-lô-môn đã không đồng ý với cách giải quyết này.

Đã từng có một chỗ cho “sự bất tuân về dân sự” trong đời sống của tín hữu chăng? Công dân tuân theo luật pháp có quyền chống lại chính quyền khi họ cảm thấy luật pháp không công bằng chăng? Thomas jefferson đã viết: “Sự chống lại các bạo chúa là sự vâng lời Đức Chúa Trời” Ông ta đúng hay không?

Khi nói về những vấn đề lương tâm và luật pháp, các tín đồ sốt sắng đồng ý khá nhiều với Phi-e-rơ. “Chúng ta phải vâng lời Đức Chúa Trời hơn vâng lời người ta” (Công 5:29). Những từ nhân Cơ-đốc và những người tuận đạo qua các thời đại đã chứng minh sự dũng cảm của lương tâm và tầm quan trọng của việc ủng hộ cho điều gì đúng. Điều này không có nghĩa là chúng ta có thể chống lại luật pháp về mọi vấn đề nhỏ nhặt quấy rầy chúng ta, nhưng nó có nghĩa rằng húng ta buộc phải vâng theo lương tâm mình. Cách chúng ta bày tỏ sự bất đồng của mình với chính quyền đòi hỏi sự khôn ngoan và ơn phước, đây là điểm xuất hiện khả năng thứ tư.

• Sự sáng suốt (c.5b-6).

Tôi tớ khôn ngoan hiểu rằng “thời gian và sự phán xét (phép lệ) NASB” phải được cân nhắc trong mọi việc chúng ta, vì phải có sự sáng suốt để biết phép lệ đúng chỗ đúng lúc. Người bốc đồng là người phản ứng quá mức và lao ra khỏi cung (c.3) có lẽ chỉ làm cho vấn đề tệ hại hơn. Sự khôn ngoan giúp chúng ta hiểu con người và hoàn cảnh để tìm ra việc làm đúng đắn vào đúng lúc. “Lòng người khôn ngoan sẽ hết thời gian và phép lệ thích hợp” (c.5b, NIV).

Điều này được minh hoạ một cách đẹp đẽ trong đời sống của nhiều tín đồ thời Cựu-ước. Giô-sép đã không bốc đồng bày tỏ cho các anh em ông biết ông là ai, vì ông muốn biết chắc lòng họ có xứng đáng với cha họ và Đức Chúa Trời của họ hay không.Khi nghe họ thú nhận tội lỗi, Giô-sép biết đó là lúc thích hợp để tỏ mình ra.Cách ông giải quyết vấn đề tinh tế này là một kiệt tác của sự khôn ngoan (Sa 43:1-45:28).

Nê-hê-mi nặng lòng về việc xây tường thành Giê-ru-sa-lem, nhưng ông khôngchắc vua sẽ cho phép ông làm nhiệm vụ này hay không (Ne 1:1-2:20). Ông chờ đợi, theo dõi và cầu nguyện, biét rằng Đức Chúa Trời ngày nào đó sẽ mở đường cho ông khi giờ thích hợp đã đến, Nê-hê-mi sẵn sàng và vua chấp nhận thỉnh cầu của ông. Nê-hê-mi biết cách phân biệt “thời gian và phép lệ”.

Là một tù binh chiến tranh trên đất người ngoại, Đa-ni-ên không chịu ăn thức ăn ô uế bày ra trước mặt ông, nhưng ông không làm lớn chuyện về điều đó. Trái lại, ông thể hiện tính lịch thiệp và sự khôn ngoan bằng cách đề nghị các quan cai cho phép những người Do-thái làm thí nghiệm với thức ăn khác, kế hoạch tiến hành và Đa-ni-ên cùng các bạn ông không chỉ giữ được bản thân tinh sạch về mặt nghi thức nhưng họ còn được tiến cử vào cung vua (Đa 1:1-21).

Các sứ-đồ đã ứng dụng sự sáng suốt thuộc linh khi họ bị bắt và bị bách hại (Công 4:1-5:27). Họ tỏ sự kính trọng đối với những người trong chính quyền dù các chức sắc tôn giáo có thành kiến và hành động trái luật. Các sứ đồ thậm chí vui lòng chịu khổ vì đức tin của họ và Chúa đã ưu ái họ.

Chúng ta có những cách lựa chọn: bất tuân, bỏ đi, bất chấp mệnh lệnh hay thậm chí chống lại. Nhưng trước khi hành động, chúng ta phải sử dụng sự khôn ngoan trước hết và tìm cách phân biệt “thời gian và phép lệ” thích hợp. Không dễ làm một Cơ-đốc nhân kiênđịnh giữa thế giới gian ác phức tạp này, nhưng chúng ta có thể cầu xin sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời và nhận nó bằng đức tin (Gia 1:5 Gia 3:17-18).

2. Sự bất công (Tr 8:10-14)

Sa-lô-môn tóm tắt mối quan tâm của ông trong c.14 “Người công bình nhận lấy điều mà kẻ ác đáng lãnh, và kẻ ác nhận lấy điều mà người công bình đáng được” (NIV). Mặc dù có những luật tốt lành và người tốt tìm cách làm cho chúng có hiệu lực có nhiều sự bất công trên thế giới này hơn chúng ta quan tâm thừa nhận. Một tục ngữ Tây Ban Nha nói rằng “Luật lệ, giống như mạng nhện bắt con ruồi và để cho con diều hâu đi tự do”. Theo lời của luật sư xử án nổi tiếng F.Lee Bailey: “Ở Mỹ, một sự trắng án không có nghĩa là bạn vô tội, nó có nghĩa là bạn thoát tội”. Định nghĩa của ông hơi yếm thế nhà thơ Robert Frost định nghĩa ban bồi thẩm là “12 người được chọn để quyết định ai có luật sư giỏi hơn”.

Trong c.10, Sa-lô-môn tường thuật lại 1 tang lễ ông đã dự.Người chết là một người từng tới lui đền thờn (“nơi thánh”) và đã nhận được lời khen ngợi của người hác, nhưng ông đã không sống một cuộc đời tin kính. Nhưng ông được tổ chức một đám tang linh đình, với lời tán tụng hùng hồn, trong khi những người tin kính thật trung thành bị phớt lờ và lãng quên.

Khi phản ảnh về vấn đề này, Sa-lô-môn nhận ra rằng người chết đã tiếp tục trong tội lỗi mình vì ông ta nghĩ đã thoát được sự trừng phạt (c.11). Đức Chúa Trời thật sự nhẫn nhục đối với tội nhân và không phải lúc nào cũng đoán phạt tội lỗi ngay. Tuy nhiên, sự thương xót của Đức Chúa Trời không nên bị sử dụng như một cớ cho sự chống nghịch của con người.

Người Truyền-đạo kết luận rằng kẻ ác cuối cùng sẽ bị đoán phạt và người công bình sẽ được thưởng (c.12-13), vì vậy tốt hơn là nên kính sợ Đức Chúa Trời và sống 1 đời sống tin kính, kẻ ác có thể sống lâu hơn người tin kính. Hẳn có vẻ như tránh được sự trừng phạt hết tội lỗi này đến tội lỗi khác, nhưng ngày phán xét sẽ đến và kẻ ác sẽ không thoát được. Chính sự khôn ngoan chỉ ra con đường, vì “(Sự) kính sợ Đức Chúa Trời là khởi đầu sự khôn ngoan” (Ch 9:10).

Cho dù đời sống kẻ ác có vẻ trường thọ và sung túc, nó chỉ được kéo dài như một cái bóng và không có thật (c.13). Thật ra, những cái bóng trở nên dài hơn khi mặt trời đang lặn. Sa-lô-môn có thể gợi rằng đời sông trường thọ của kẻ ác chỉ là một mở đầu của sự tối tăm đời đời. Một đời sống trường thọ có gì tốt lành nếu nó chỉ là một cái bóng sắp đi vào bóng đn của sự tối tăm đời đời? (Giu 1:13).

Người khôn ngoan nên phản ứng thế nào trước những bất công trên thế giới này? Chắc chắn chúng ta phải làm mọi điều có thể để khuyến khích sự thông qua những luật tốt lành và việc thực thi chúng bởi những người có khả năng. Sẽ luôn có những sự bất công trên thế giới chúng ta, cho đến khi Chúa Giê-xu thiết lập Vương Quốc công bình của Ngài. Điều đó là một trong những “sự hư không” của đời người, và chúng ta phải chấp nhận nó mà không trở nên bi quan hay hoài nghi.

3. Bí mật (Tr 8:15-17)

Người phải biết mọi điều, hay người nghĩ mình biết mọi điều đều đi đến chỗ tuyệt vọng trên thế gian này. Trải qua nhiều ngày khó khăn và những đêm không ngũ. Người Truyền đạo miệt mài với những bí mật của đời sống. Ông đi đến kết luận rằng “con người không thể dò ra công việc được làm ra dưới mặt trời” (c.17; Tr 3:11; Tr 7:14,24,27-28). Có lẽ chúng ta có thể giải quyết một vấn đề khó xử ở đây đó, nhưng không ai có thể hiểu toàn bộ mọi sự hay giải thích mọi điều mà Đức Chúa Trời đang làm.

Sử gia Will Durant đã nghiên cứu lịch sử loài người trong nhiều tập “Lịch sử về nền văn minh” của ông và đi đến kết luận rằng “tri thức của chúng ta là một viễn tưởng trong một sa mạc mênh mông của sự dốt nát”. Dĩ nhiên, vấn đề này không nên bị sử dụng như một cớ cho sự dại dột. “Những sự bí mật thuộc về Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng ta, nhưng những sự bày tỏ thuộc về chúng ta, và con cháu chúng ta đời đời, để chúng ta làm theo mọi lời của luật pháp này (Phu 29:29). Đức Chúa Trời không mong chúng ta biết những điều không thể biết, nhưng Ngài mong chúng ta học biết mọi điều chúng ta có thể và vâng theo những điều Ngài dạy chúng ta. Thật ra, chúng ta càng vâng lời, Ngài sẽ dạy chúng ta càng nhiều hơn (Gi 7:17).

Một lời thú nhận về sự dốt nát là bước đầu tiên hướng đến tri thức thật. Nếu có ai tưởng mình biết điều gì, thật người ấy chưa biết như mình nên biết (ICo 8:2) (NKJV). Người muốn biết chân lý của Đức Chúa Trời phải có sự thành thật và sự khiêm nhường. Triết gia ở Đại học Harward tên là Alfred North Whitehead đã nói: “không phải sự dốt nát, nhưng sự dốt nát của sự dốt nát, là sự chết của tri thức”.

Triết gia Blaise Pascal người Pháp đã viết trong tác phẩm nổi tiếng của ông “Pensees” (446): “Nếu không có sự mờ mịt, con người sẽ không cảm nhận sự đồi bại của mình, nếu không có sự sáng, con người không thể hy vọng một sự chữa trị. Vì vậy không chỉ đúng mà còn hữu ích cho chúng ta. Khi Đức Chúa Trời một phần được che giấu và một phần được bày tỏ, vì điều nguy hiểm cho con người khi biết Đức Chúa Trời mà không biết sự khốn khổ của chính mình cũng như biết sự khốn khổ của mình mà không biết Đức Chúa Trời”.

Lần thứ tư, Sa-lô-môn bảo hội chúng của ông vui hưởng đời sống và vui mừng trong kết quả của công lao mình (c.15 Tr 2:24 Tr 3:12-15 Tr 5:18-20). Hãy theo chủ nghĩa khoái lạc vô thần. Đúng hơn đó là “quan điểm đức tin” tích cực của con cái Đức Chúa Trời những người tiếp nhận đời sống như món quà đặc biệt của Đức Chúa Trời và biết rằng Ngài ban cho chúng ta “hưởng mọi sự dư dật” (ITi 6:17). Thay vì phàn nàn về những gì mình không có, chúng ta hãy cảm tạ về điều mình có và vui hưởng nó.

Điểm này kết thúc sự thẩm vấn của Sa-lô-môn về “tính hư không của sự khôn ngoan” (Tr 1:12-18). Thay vì chối bỏ sự khôn ngoan, vua kết luận rằng sự khôn ngoan là quan trọng đối với người muốn nhận điều tốt nhất từ đời sống. Mặc dù sự khôn ngoan không thể giải thích mọi bí ẩn hay giải quyết mọi vấn đề, nó có thể giúp chúng ta thực hành sự sáng suốt trong những quyết định của mình. “Vâng, có một thời gian và một cách cho mọi sự” (Tr 8:6 TLB), và người khôn ngoan biết làm điều gì vào đúng lúc.

10. GẶP GỠ KẺ THÙ CUỐI CÙNG CỦA BẠN (Tr 9:1-18)

“Ôi, vì sao người ta tốn miệng lưỡi vô ích. Đặt ra những tên gọi đẹp đẽ cho sự chết?”

John Bentjeman, Nhà thơ quá cố trúng giải của nước Anh đã viết những lời ấy trong bài thơ “Graveyards” (Nghĩa trang) của ông. Mọi người thành thật có thể trả lời câu hỏi này, như Bentjeman đã viết trong bài thơ của ông: chúng ta đặt ra “những tên gọi đẹp đẽ” vì chúng ta không muốn đối diện với thực tế của sự chết. Nhà xã hội học Ernest Becker đã tuyên bố “trong mọi điều làm lay động con người, một trong những nguyên tắc này là nỗi khiếp sợ sự chết của con người” (“The Densal of Death” tr.11 “Sự phủ nhận cái chết”).

Suốt nhiều năm trong chức vụ mục sư, tôi đã thấy sự phủ nhận này bằng hành động. Khi thăm viếtn vác gia đình mất người thân, tôi để ý bao lần họ đã cố ý tránh từ “chết” và thay thế những nhóm từ như “đã lìa xa chúng tôi”, “đã về nhà”, “đã đi ngủ” hay “đã qua đời”. Dĩ nhiên, khi một Cơ-đốc nhân chết, người ấy thật sự “đi ngủ” và “về nhà”, nhưng sự biết chắc này không nên làm cho sự chết trở nên ít mong tính thực tế trong suy nghĩ hay trong sự cảm biết của chúng ta.

Người đề cập sự chết một cách nhẹ nhàng có thể sợ sự chết nhất. Nếu chúng ta hiểu sự sống một cách nghiêm túc và chúng ta nên như thế thì chúng ta không thể nói đến sự chết một cách thiếu nghiêm trang.

Đây không phải là lần đầu tiên chủ đề về sự chết xuất hiện trong bài giảng của Sa-lô-môn, nó cũng sẽ không phải là lần cuối cùng (Tr 1:4; Tr 2:14-17; Tr 3:18-20; Tr 4:8; Tr 5:15-16; Tr 6:6; Tr 8:8; Tr 12:1-7). Xét cho cùng, cách duy nhât để sửa soạn sẵn là sửa soạn chết. Sự chết là thực tế của sự sống, và Sa-lô-môn xem xét nhiều khía cạnh của đời sống để ông có thể hiểu kiểu mẫu của Đức Chúa Trời cho sự sống thỏa lòng.

Những lời cuối cùng của Robert E.Lee là “Hãy để cái lều tạm bị dỡ!” Trừ khi Chúa Giê-xu tái lâm và cất chúng ta lên trời, một ngày nào đó chúng ta sẽ “dỡ lều của mình” (IICôr 5:1-8) và rời khỏi chiến trường để đến 1 vùng đất tốt hơn. Chúng ta phải sẵn sàng.

Trong chương này, Sa-lô-môn rút ra 2 kết luận: Sự chết không thể tránh khỏi (c.1-10) và Sự sống không thể đoán trước (c.11-18).

Trong trường hợp này, điều tốt nhất chúng ta có thể làm là tin cậy Đức Chúa Trời, sống bằng đức tin và vui hưởng bất cứ phước hạnh nào Đức Chúa Trời ban cho chúng ta.

1. Sự chết không thể tránh khỏi (Tr 9:1-10)

Woody Allen châm biếm rằng: “Tôi không sợ chết, tôi chỉ không muốn có mặt ở đó khi nó xảy ra”. Nhưng ông sẽ có mặt ở đó khi nó xảy ra, cũng như mọi con người phải như vậy, vì không có sự chết nào thoát được khi giờ của bạn đã đến. Sự chết không phải là một sự ngẫu nhiên, nó là một sự chỉ định (He 9:27), một số phận mà không ai ngoài Đức Chúa Trời có thể huỷ bỏ hay thay đổi được.

Sự sống và sự chết “ở trong tay Đức Chúa Trời” (c.1), và chỉ mình Ngài biết tương lai chúng ta, dù nó sẽ đem đến phước hạnh (“sự yêu”)hay sự buồn rầu (“sự ghét”), Sa-lô-môn không gợi ý rằng chúng ta là những diễn viên thụ động trong một vỡ kịch lớn, làm theo một kịch bản không thể thay đổi do một đạo diễn vô tâm giao cho ta.

Suốt sách này, Sa-lô-môn nhấn mạnh sự tự do của chúng ta về sự sáng suốt và sự quyết định. Nhưng chỉ Đức Chúa Trời biết điều gì tương lai dành cho chúng ta và điều gì sẽ xảy ra ngày mai do những quyết định chúng ta thực hiện hôm nay.

“Điều gì xảy đến cho người thiện, cũng sẽ xảy đến cho kẻ có tội” (c.2 NIV).

Ai đó có thể hỏi: “Nếu vậy, tại sao mất công sống một đời sống tin kính? Xét cho cùng, dù chúng ta vâng theo luật pháp hay bất tuân, dâng của tế lễ hay bỏ qua chúng, thực hiện hay vi phạm lời hứa, chúng ta cũng sẽ chết như nhau”. Vâng, chúng ta dự phần một số phận chung trên đất – sự chết và phần mộ - nhưng chúng ta không dự phần chung trong cõi vĩnh hằng.

Vì lý do đó, mọi người phải thành thật đối diện với “kẻ thù sau cùng” (ICôr 15:26) và quyết định cách đối phó với nó. Cơ-đốc nhân đã tin cậy Chúa Giê-xu cứu họ khỏi tội lỗi và sự chết; vì vậy, về phần họ, “kẻ thù sau cùng” đã bị đánh bại (Rô 6:23; Gi 11:25-26; ITe 4:13-18 ICôr 15:51-58). Những kẻ vô tín không có sự tin quyết đó và không có sự chuẩn bị để chết.

Cách con người đối phó với thực tế của sự chết bày tỏ chính nó trong cách họ đối phó với những thực tế của đời sống. Sa-lô-môn chỉ ra 3 phản ứng có thể xảy ra mà con người thực hiện đối với nỗi sợ thường trực về sự chết.

• Thoát ra (c.3).

Thực tế về sự chết và nỗi sợ sự chết sẽ đem lại điều tốt nhất trong con người hoặc điều xấu nhất trong con người, và thường đó là điều xấu nhất. Khi sự chết đến với một gia đình, nó không tạo ra những vấn đề, nó bày tỏ họ. Nhiều mục sư và những người hướng dẫn tang lễ đã chứng kiến sức mạnh “tia x” của sự chết và việc mất người thậm chí khi nó bày tỏ lòng người. Khi đối diện sự chết của người khác, chúng ta bị đương đầu với sự chết của chính mình, và nhiều người không thể lý giải nó được.

“Lòng của con loài người đầy dẫy sự hung ác”, và sự hung ác đó buộc phải lộ ra. Con người sẽ làm hầu hết bất cứ điều ngoại trừ ăn năn để thoát khỏi thực tế của sự chết. Họ sẽ say sưa, tranh đấu với bà con thân thuộc lái xe một cách liều lĩnh, tiêu những khoản tiền lớn vào những việc vô ích, và lún sâu vào thú vui vô nghĩa này đến thú vui vô nghĩa khác, tất cả để khiến cho cánh tay thần chết hung tợn dài thêm. Nhưng những nỗ lực tốn kém của họ chỉ chi phối họ khỏi cuộc chiến, và họ không chấm dứt chiến tranh, vì “kẻ thù sau cùng” vẫn ở đó.

Những ai trong chúng ta được quyền xem Joseph Bayly quá cố như bạn mình đều biết ông có một thái độ thật tích cực đối với sự chết. Ông và vợ ông đã đi qua thung lũng này nhiều lần và Đức Chúa Trời đã sử dụng họ để đem sự yên ủi và hy vọng cho những người hành hương buồn rầu khác. Cuốn sách của ông “The Lart Thing We Talk About” (Điều sau cùng chúng ta nói đến) (David C.Cook Pub.Co.) là một lời chứng đẹp đẽ về cách Chúa Giê-xu có thể chữa lành những người có lòng tan vỡ.

Joe nói rằng: “Sự chết là một cuộc mạo hiểm lớn mà so với nó thì những cuộc đổ bộ lên mặt trăng và những chuyến đi vào không gian trở thành vô nghĩa”.

Bạn đừng có kiểu tin quyết này bằng cách cố gắng trốn chạy khỏi thực tế của sự chết. Bạn hãy nhận nó bằng cách đối diện với “kẻ thù sau cùng” một cách thành thật, từ bỏ tội lỗi và tin Chúa Giê-xu cứu rỗi bạn. Bạn đã làm điều đó chưa?

• Chịu đựng (c.4-6).

Khi phải đương đầu với thực tế lạnh lùng của sự chết, không ai lao ra cửa thoát và la lên “Chúng ta hãy ăn, uống và cưới gả, vì ngày mai chúng ta chết!”. Nhiều người chỉ nghiến răng, nhún vai và chịu đựng. Họ nắm giữ phương châm cũ “ở đâu có sự sống, ở đó có hy vọng” (Đó là môt thành ngữ hay của c.4).

- Phương châm đó đã có từ thế kỷ 3 TC. Nó nằm trong mẫu đối thoại giữa 2 nông dân được mô tả trong một bài thơ của nhà thơ Hy-lạp Theokntos.

Korydon nói: “Hỡi Battos thân mến, hãy tự an ủi mình đi. Ngày mai mọi việc có thể tốt hơn. Trong lúc có sự sống là có hy vọng. Chỉ có người chết mới không có gì cả”. Bóng dáng của sách Truyền-đạo!

Sa-lô-môn hẳn là người cuối cùng chẳng làm ai nản lòng để hy vọng điều tốt nhất. Một con chó sống (chó bị ghét thời đó) tốt hơn một con sư tử chết. Tất cả mọi điều người Truyền-đạo yêu cầu là chún ta phải có ý thức thông thường nào đó với sự hy vọng của chúng ta, kẻo quá trễ khi chúng ta thấy mình đang nắm giữ một hy vọng sai lầm.

- Trước hết, chúng ta hãy nhớ rằng 1 ngày nào đó chúng ta sẽ chết (c.5).

Tín hữu Cơ-đốc có một “hy vọng sống”, không phải một hy vọng “chết”, vì Chúa Cứu Thế đang sống và đã chiến thắng sự chết (IPhi 1:3-5 IITi 1:10). Một hy vọng có thể bị tiêu diệt bởi sự chết là một hy vọng sai lầm và phải bị trừ bỏ.

Điều Sa-lô-môn viết về sự chết có thể được “lưu trữ” và được áp dụng vào đời sống. Người chết không biết điều gì đang xảy ra trên đất, nhưng người sống biết và có thể đáp ứng với nó. Người chết không thể thêm vào bất cứ điều gì cho phần thưởng hay thanh danh của họ, nhưng người sống có thể, người chết không thể liên hệ với người trên đất bằng cách yêu, ghét, hay đố kỵ, nhưng người sống có thể.

Sa-lô-môn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nắm bắt những cơ hội trong khi chúng ta còn sống, hơn là hy vọng một cách mù quáng về điều gì đó tốt hơn trong tương lai, vì sự chết sẽ kết thúc những cơ hội của chúng ta trên đất này.

Nhà báo Norman Cousin, người đã thoát khỏi một căn bệnh chí tử và một cơn đau tim dồn dập, đã viết: “Thân thể con người trải qua một lực hút mạnh mẽ theo hướng của sự hy vọng. Đó là lý do những hy vọng của bệnh nhân là vũ khí bí mật của thầy thuốc. Chúng ta là những thành phần ẩn giấu trong bất cứ toa thuốc nào”.

Chúng ta chịu đựng vì chúng ta hy vọng, nhưng “hy vọng trong hy vọng” (như “đức tin trong đức tin”) rất thường chỉ là một sự thôi miên ngăn chúng ta đối diện với đời sống một cách thành thật. Mặc dù một bênh nhân có thể khá hơn bằng một thái độ lạc quan, nhưng nguy hiểm cho người ấy khi đi theo một hy vọng sai lầm có thể ngăn trở người ấy chuẩn bị cho sự chết. Kiểu hy vọng đó là vô vọng. Khi sự cuối cùng đến, quan điểm của bệnh nhân có thể vui vẻ nhưng kết quả sẽ bi thảm.

Sự sống không dễ dàng, nhưng có nhiều điều cho sự sống hơn là chỉ chịu đựng. Có một đáp ứng thứ 3 đối với thực tế của sự chết, một đáp ứng mà có thể được thực hiện bởi những ai tin nhận Chúa Giê-xu làm Cứu Chúa mình.

• Vui hưởng (c.7-10).

Đây là một trong những chủ đề tái hiện của Sa-lô-môn (Tr 2:24; Tr 3:12-15,22; Tr 5:18-20; Tr 8:15), và ông sẽ nêu nó một lần nữa (Tr 11:9-10). Lời khuyên của ông “hãy đi đường ngươi” nghĩa là “đừng ngồi lì và suy nghĩ ủ ê!” Hãy đứng dậy và sống! Vâng, sự chết sắp đến, nhưng Đức Chúa Trời ban cho chúng ta những món quà tốt đẹp để vui hưởng thì hãy vui hưởng chúng!

Sa-lô-môn không giục chúng ta gia nhập “nhóm giàu sang” và bắt đầu tìm kiếm những thú vui ngoại lai ở những nơi xa xôi. ngược lại, ông liệt kê một số kinh nghiệm chung của đời sống gia đình: những bữa ăn nhàn rỗi hạnh phúc (c.7), những lễ tiệc gia đình vui vẻ (c.8), một hôn nhân chung thuỷ, đầy yêu thương (c.9) và một công việc siêng năng (c.10).

Thật là một tương phản đối với công thức của xã hội hiện đại về hạnh phúc: thức ăn nhanh và một thời khó biểu đầy ắp, sự đeo đuổi thêm về mọi điều mới, “những cuộc hôn nhân chung sống” và những con đương tắt bảo đảm giúp bạn tránh lao động mà vẫn trở nên giàu có nhanh chóng.

Trong những năm gần đây, có nhiều ý kiến hiệp lại kêu gọi chúng ta trở về với những giá trị truyền thống của đời sống. Một số người trở nên mệt mỏi vì sự trống rỗng của đời sống dựa trên những sự thay thế. Họ muốn cái gì đó thực chất hơn là những nhãn hiệu “đúng” trên quần áo của họ và những danh hiệu “đúng” đặt ở những nơi “đúng”. Giống như người em trai trong ví dụ của Chúa chúng ta (Lu 15:11-24), họ khám phá rằng mọi điều thật sự quan trọng là trở về gia đình ở nhà Cha.

- Vui hưởng những bữa ăn của bạn (c.7).

Gia đình Do-thái mức trung bình bắt đầu một ngày bằng bữa ăn nhẹ vào buổi sáng sớm và một bữa ăn nửa buổi (“sáng và trưa gộp thành một”) đôi khi giữa 10 giờ sáng và trưa. Sau khi mặt trời lặn họ mới ăn trở lại. Khi công việc của họ đã làm xong, họ quây quần lại để dùng bữa ăn chính trong ngày. Bữa ăn gồm nhiều bánh và rượu, có lẽ sữa và phó mát, với 1 ít rau và trái cây trong mùa, và đôi khi là cá. Thịt đắt tiền và chỉ được phục vụ vào những dịp đặc biệt. Đó là một bữa ăn đơn giản được chuẩn bị để tẩm bổ cơ thể và tinh thần, vì ăn chung (“bẻ bánh”) là một hành động mang tính cộng đồng về tình thân hữu và sự cam kết.

Vua Sa-lô-môn ngồi tại bữa tiệc hằng ngày (IVua 4:22-23), nhưng có chứng cớ ông luôn không vui hưởng bữa tiệc.

“Thà một miếng bánh khô mà hoà thuận và yên ổn hơn là nhà đầy tiệc lại cãi lộn nhau” (Ch 17:1 NIV).

“Thà một bữa ăn rau mà có sự yêu thương hơn ăn con bò mập béo với sự ganh ghét” (Ch 15:17 NIV).

Điều quan trọng nhất ở bất cứ thực đơn nào là tình yêu gia đình, vì tình yêu biến một bữa ăn bình thường trở thành một bữa tiệc. Khi con cái thích ăn ở nhà một người bạn hơn là dẫn bạn về nhà vui hưởng sự nấu ăn của mẹ, đó là lúc kiểm lại điều gì xảy ra quanh bàn ăn.

- Vui hưởng mọi cơ hội (c.8).

Đời sống khó khăn ở gia đình mức trung bình, nhưng mỗi gia đình đều biết cách vui hưởng những dịp đặc biệt như lễ cưới và những cuộc họp mặt. Đó là lúc họ hằng mặc áo trắng (một biểu tượng của sự vui mừng) và luôn sức dầu thơm đắt tiền thay cho dầu ô-liu thường dùng. Những dịp này rất ít, vì vậy mọi người đều tận dụng nó.

Nhưng Sa-lô-môn khuyên dân sự hằng mặc áo trắng và luôn xức trên đầu bằng dầu thơm đặc biệt. Dĩ nhiên, hội chúng của ông không hiểu những lời của ông theo nghĩa đen, vì họ biết ông nói gì : hãy khiến mọi cơ hội thành một dịp đặc biệt, dù nó bình thường hay thuộc thông lệ. Chúng ta không nên chỉ bày tỏ sự tạ ơn của mình khi kỷ niệm những sự kiện đặc biệt.

“Hãy vui mừng trong Chúa luôn luôn. Tôi lại còn nói nữa: hãy vui mừng đi!” (Phi 4:4 NKJ).

Trong số những vấn đề khác, đây có thể là điều Chúa Giê-xu đã nghĩ đến khi Ngài bảo các môn đồ phải trở nên giống như con trẻ (Mat 18:1-6). Một đứa trẻ không hư hỏng vui mừng trong những hoạt động đơn giản của đời sống, thậm chí là những hoạt động thường lệ, trong khi môt đứa trẻ hư phải được làm vừa lòng bằng nhiều trò giải trí đắt tiền, không phải do tìm kiếm những điều đặc biệt mà chúng ta thấy niềm vui, nhưng bằng cách khiến những điều hằng ngày trở nên đặc biệt.

- Vui hưởng hôn nhân của bạn (c.9).

Sa-lô-môn không biết điều gì về “những cặp vợ chồng chung sống” hay “những cuộc hôn nhân thử nghiệm”. Ông xem người vợ như một sự ban cho từ Đức Chúa Trời (Ch 18:22; Ch 19:14) và hôn nhân như một cam kết yêu thương kéo dài cả đời người. Cho dù đời sống có thể khó khăn thế nào, vẫn có niềm vui tuyệt vời trong gia đình của người nam và người nữ yêu nhau và chung thủy với những lời thề hôn nhân của họ. Sa-lô-môn sẽ đồng ý với bác sĩ thần kinh M.Scott Peck là người gọi sự cam kết như “cơ sở, nền tảng của bất cứ mối liên hệ yêu thương xác thật nào?” (The Road Less Traveled, p.140 “Con đường ít được đi qua”).

Thật tệ rằng Sa-lô-môn đã không sống đúng với những quan niệm của chính ông. Ông đã từ bỏ kiểu mẫu của Đức Chúa Trời dành cho hôn nhân và rồi để cho nhiều người vợ quyến rũ ông xa vời Đức Chúa Trời (IVua 11:1-8). Nếu ông đã viết sách Truyền-đạo về sau trong đời sống mình, theo như tôi tin, thì c.9 là lời thú tội của ông, “Giờ đây tôi biết rõ hơn!”

- Vui hưởng công việc của bạn (c.10).

Người Do-thái xem công việc không như một sự rủa sả, nhưng là một chức quản gia của Đức Chúa Trời. Thậm chí những ra-bi của họ cũng học một nghề (Phao-lô là một thợ may trại) và nhắc nhở họ: “Nếu ai không khứng làm việc, thì cũng không nên ăn nữa” (IITe 3:10).

“Hãy làm bằng tất cả những gì ngươi có thể” (NASB) gợi ý 2 điều: Hãy làm hết khả năng và làm việc trong khi bạn vẫn còn sức. Có thể đến ngày bạn sẽ phải buông dụng cụ và nhường chỗ cho một người làm việc trẻ hơn và khoẻ hơn. Co 3:17 áp dụng nguyên tắc này cho Cơ-đốc nhân thời Tân-ước.

Những điều tạo nên công việc trong đời sống này sẽ không hiện diện nơi âm ty (khu vực của người chết), vì vậy hãy lợi dụng cơ hội của bạn bây giờ. Một ngày nào đó công việc của chúng ta sẽ được xét đoán, và chúng ta cần phải nhận được một phần thưởng qui vinh hiển Ngài (ICôr 3:10; Co 3:23-25).

Nếu chúng ta kính sợ Đức Chúa Trời và bước đi bằng đức tin, chúng ta sẽ không tìm cách thoát ra hay chỉ chịu đựng đời sống. Chúng ta sẽ vui hưởng đời sống và tiếp nhận nó một cách vui vẻ như một sự ban cho của Chúa.

2. Đời sống không thể đoán trước (Tr 9:11-18)

Biết trước đáp ứng của thính giả (và độc giả của mình), Sa-lô-môn đi qua thảo luận về sự chết và bắt đầu bàn luận sự sống. Ai đó sẽ lý luận “nếu sự chết không thể tránh khỏi, vậy điều tốt nhất chúng ta có thể làm là hướng vào sức của chúng ta và tập trung về đời sống. Khi sự chết xảy đến ít nhất chúng ta sẽ có sự thoả lòng biết mình đã làm việc siêng năng và đạt được thành công nào đó”.

Lời đáp Sa-lô-môn là: “Đừng quá chắc chắn như thế! Bạn không thể đảm bảo điều gì sẽ xảy ra trong đời sống, vì đời sống không thể đoán trước được”.

- Trước hết, những khả năng của chúng ta không phải là sự đảm bảo của thành công (c.11-12). Mặc dù nói nhưng đúng là người chạy nhanh nhất thắng cuộc đua, người lính mạnh nhất thắng trận, và người làm việc khôn ngoan vốn khéo léo nhất được công việc tốt nhất, nhưng cũng đúng là những người được ban cho những điều này có thể thất bại thảm hại vì những yếu tố ngoài tầm kiểm soát. Người thành công biết cách lợi dụng “thì thế và phép lệ” (Tr 8:5) nhưng chỉ Chúa mới có thể điều khiển “thời thế và vơ hội” (c.11)

Sa-lô-môn đã xác định rằng Đức Chúa Trời có một thời gian cho mọi việc (Tr 3:1-8), một mục đích để được hoàn thành trong thời gian đó (Tr 8:6) và “điều gì đó đẹp đẽ” xuất hiện từ đó vào lúc cuối cùng (Tr 3:11). Từ “cơ hội” đơn giản có nghĩa là việc xảy ra hay sự kiện. Nó không liên quan gì đén sự cờ bạc. Chúng ta có thể nói: “Tôi chỉ tình cờ ở đúng nơi đúng lúc, và tôi đã có việc làm. Khả năng chẳng có liên quan gì cả!”

Dĩ nhiên, Cơ-đốc nhân không lệ thuộc vào những điều như “may mắn” hay “cơ hội” vì sự tin quyết của họ ở nơi sự phù trợ yêu thương của Đức Chúa Trời. Một Cơ-đốc nhân trung tín không mang cái chân thỏ hay tin vào những ngày hoặc những con số may mắn. Nhà văn hài hước người Gia-nã-đại Stephen Leacock đã nói: “Tôi là một người rất tin sự may mắn, tôi thấy rằng càng làm việc siêng năng, tôi càng được nhiều”. Cơ-đốc nhân tin Đức Chúa Trời hướng dẫn và giúp đỡ mình trong việc thực hiện những quyết định, và họ tin rằng ý muốn Ngài là tốt nhất. Họ đặt “thời thế và cơ hội” trong tay năng lực của Ngài.

Ai biết sự rắc rối sẽ xảy đến tức thì và phá hỏng mọi kế hoạch lớn của chúng ta (c.12)? Lúc chẳng ngờ đến nhất, những con cái bị mắc lưới và những con chim bị vướng bẫy. Vì vậy con người cũng bị vướng trong “thời tai hoạ”, những biến cố bất ngờ ngoài tầm kiểm soát. Đó là lý do chúng ta nên ghi vào lòng lời khuyên chống lại sự khoe khoang (Gia 4:13-17).

- Thứ hai, những cơ hội của chúng ta không phải là sự đảm bảo của thành công (c.13-18). Không rõ ràng rằng người khôn ngoan này thật sự đã giải cứu thành hay người ấy lẽ ra có thể cứu được thành và được yêu cầu nhưng không để ý. Tôi nghiêng về giải thích thứ 2 vì nó thích hợp hơn với c.16-18 (tiếng Hê-bơ-rơ cho phép cách dịch “lẽ ra có thể”, xem chú giải c.15 trong Kinh Thánh NASB).

Thành nhỏ bị bao vây và người khôn ngoan này lẽ ra có thể giải cứu được thành, nhưng không ai để ý đến người. C.17 gợi ý rằng một quan cait rị có cái miệng ầm ĩ được mọi sự chú ý và đã dẫn dân sự vào chỗ thất bại. Người khôn ngoan nói điềm tĩnh và bị phớt lờ. Người ấy có cơ hội được sự cao trọng nhưng đã bị thất bại bởi một người dốt nát thích ồn ào.

“Một người có tội (quan cai trị ồn ào) phá hủy được nhiều sự lành” (c.18, NKJV) là một lẽ thật được minh hoạ suốt Kinh Thánh, bắt đầu từ A-đam và sự bất tuân của ông đối với Đức Chúa Trời (Sa 3:1-24; Ro 5:1-21). Tội của A-can đã đem tai họa đến cho Y-sơ-ra-ên (IISa 24:1-25) và sự nổi loạn của Áp-sa-lôm đã đưa dân tôi vào một cuộc chiến dân sự (IISa 15:1-37).

Vì sự chết không thể tránh khỏi và đời sống không thể đoán trước, cách duy nhất chúng ta có thể thực hiện an toàn là phó mình trong tay Đức Chúa Trời và bước đi bằng đức tin nơi Lời Ngài. Chúng ta đừng sống bằng những giải thích; chúng ta hãy sống bằng những lời hứa. Chúng ta không lệ thuộc vào sự may mắn nhưng vào sự hành động phù trợ của Cha yêu thương chúng ta khi chúng ta tin cậy những lời hứa của Ngài và vâng theo ý muốn Ngài.

Khi bước đi bằng đức tin, chúng ta không cần phải sỡ hãi “kẻ thù sau cùng của mình” vì Chúa Giê-xu đã chiến thắng sự chết. “Đừng sợ chi, ta la Đấng trước hết và là Đấng sau cùng, là Đấng Sống, ta đã chết, kìa nay ta sống đời đời” (Kh 1:17-18). Vì Ngài sống, và chúng ta sống trong Ngài, chúng ta đừng nhìn đời sống và nói “Hư không của sự hư không, thảy đều hư không! ”

Trái lại, chúng ta hãy lặp lại sự tin quyết đã được Phao-lô bày tỏ: “Nhưng tạ ơn Đức Chúa Trời đã cho chúng ta sự thắng, nhờ Đức Chúa Giê-xu Christ chúng ta. Vậy hỡi anh em yêu dấu của tôi, hãy vững vàng, chớ rúng động, hãy làm công việc Chúa cách dư dật luôn, vì biết rằng công khó của anh em trong Chúa chẳng phải là vô ích đâu” (ICôr 15:57-58 NKJV).

11. MỘT CHÚT NGU DẠI LÀ NGUY HIỂM (Tr 10:1-20)

Trước khi kết luận sứ điệp của mình, Sa-lô-môn nghĩ rằng thật khôn ngoan để nhắc cho hội chúng của ông một lần nữa về tầm quan trọng của sự khôn ngoan và nguy cơ của sự ngu dại (Từ “ngu dại” được sử dụng 9 lần trong chương này.

Trong c.1, ông đưa ra nguyên tắc cơ bản rằng sự ngu dại tạo nên những vấn đề cho những ai phạm phải nó. Ông so sánh một danh tốt như dầu thơm (Tr 7:1), vì vậy ông sử dụng hình ảnh này lần nữa.

Những con ruồi chết đối với dầu thơm thể nào, thì sự ngu dại đối với danh tiếng của người khôn ngoan thể ấy. Kết luận thật hợp lý: Người khôn ngoan sẽ tránh xa sự ngu dại!

Tại sao có một người dại dột và người kia khôn ngoan? Tất cả đều tuỳ thuộc vào khuynh hướng của trái tim (c.2). Sa-lô-môn không đề cập đến cơ quan vật lý trong thân thể, vì trái tim của mọi người đều ở vị trí giống nhau, trừ những người có thể có dị tật bẩm sinh. Hơn nũa, cơ quan thân thể không có liên quan gì đến sự khôn ngoan hay ngu dại, Sa-lô-môn đang đề cập đến trung tâm của đời sống, “sự kiểm soát” trong chúng ta điều khiển “những vấn đề của đời sống” (Ch 4:23).

Trong thế giới cổ đại bên hữu là nơi quyền lực và sự tôn trong, còn bên tả tiêu biểu cho sự yếu đuối và sự loại bỏ (Mat 25:33,41). Nhiều người xem bên tả là “không may mắn”. Vì kẻ ngu dại không có sự khôn ngoan trong lòng, nên người ấy hướng về điều sai lầm (bên tả) và gặp rắc rối (Tr 2:14). Người khác tìm cách sửa người ấy, nhưng người ấy không chịu lắng nghe, vàđiêu này cho mọi người biết rằng người ấy là kẻ dại (c.3).

Sau khi đặt ra nguyên tắc này, Sa-lô-môn áp dụng nó đối với 4 “kẻ dại” khác nhau.

1. Người cai trị dại dột (Tr 10:4-7)

Nếu có một người cần sự khôn ngoan, thì đó là người cai trị một quốc gia. Khi Đức Chúa Trời hỏi Sa-lô-môn rằng ông muốn sự ban cho nào nhất, vua đã cầu xin sự khôn ngoan (IVua 3:3-28). Lydon B.Johnson đã nói: “Công việc khó khăn nhất của một tổng thống không phải là làm điều gì đúng, nhưng là biết điều gì đúng”. Điều đó đòi hỏi sự khôn ngoan.

Nếu một người cai trị kiêu ngạo, người ấy có thể nói và làm những điều dại dột khiến người ấy đánh mất sự tôn trọng của các cộng sự mình (c.4). Bức tranh ở đây chỉ về một người cai trị kiêu ngạo dễ dàng trở nên giận dữ và trút cơn giận của mình lên những người hiện diện quanh ông.

Dĩ nhiên, nếu một người không có sự tự chủ, làm sao người ấy có thể hy vọng điều khiển dân mình?

“Người chậm nóng giận thắng hơn người mạnh sức, và ai cai trị lòng mình thắng hơn người chiếm lấy thành” (Ch 16:32 NKJV)

“Người nào chẳng chế trị lòng mình, khác nào một cái thành hư nát, không có vách ngăn” (Ch 25:28 NKJV).

Tuy nhiên, không cần thiết để những đầy tớ của người ấy hành động như những kẻ dại! Thật ra, đó là một điều sai lầm họ có thể làm (Tr 8:3). Tốt hơn là họ nên tự chủ, ở đúng vị trí mình và tìm cách đem lại sự hoà bình.

“Một quan trưởng có thể được thuyết phục bởi sự kiên nhẫn, và lượi mền dịu có thể bẻ gãy xương” (Ch 25:15 NIV).

“Cơn thạnh nộ của vua là sứ giả sự chết, nhưng người khôn ngoan sẽ làm cho nó nguôi đi” (Ch 16:4 NIV).

Hẳn nhiên, có một con giận công bình đôi khi cần được bày tỏ (Eph 4:26), nhưng không phải mọi điều chúng ta gọi là “sự phẫn nộ công bình” đều thật sự “công bình”. Thật dễ dàng nói cho hả sự ganh tị, hiềm thù bằng các nguỵ trang chúng như lòng nhiệt tâm thánh khiết cho Đức Chúa Trời. Không phải mọi người tham gia tôn giáo đều được thúc đẩy bởi sự yêu mến Đức Chúa Trời hay sự vâng theo Lời Ngài. Sự nhiệt thành của người ấy có thể là một chiếcmặt nạ che đậy sự giận dữ hoặc sự ghen tị ẩn giấu.

Nhưng nếu một người cai trị quá nhu nhược, người ấy cũng là một kẻ dại dột (c.5-7). Nếu người ấy không có tính cách và sự can đảm, người ấy sẽ đặt những kẻ dại ở địa vị cao và những người có năng lực ở địa vị thấp. Những kẻ tôi tớ sẽ cỡi ngựa trong khi những người cao quý sẽ đi bộ (Ch 19:10; Ch 30:21-23). nếu một người cai trị có những kẻ bất tài khuyên mình, người ấy hầu như chắc chắc cai trị đất nước thiếu khôn ngoan.

Rô-bô-am con trai của Sa-lô-môn đã kiêu ngạo và bất phục, điều này dẫn đến sự phân chia vương quốc (IVua 12:1-24). Thay vì nghe lời khuyên của những cố vấn khôn ngoan, ông lại nghe những người bạn trẻ của mình. Người khiến các trưởng lão đi bộ và để những người trẻ trên lưng ngựa. Mặc khác, hơn một vua trong lịch sử Do-thái quá nhu nhược đến nỗi chẳng có giá trị gì, chỉ là bù nhìn. Những người cai trị (và những lãnh đạo) giỏi nhất là những người nam người nữ có đầu óc mạnh mẽ nhưng tấm lòng mền mại, đặt những người giỏi nhất trên lưng ngựa và không hối tiếc điều đó.

2. Những người lao động dại dột (Tr 10:8-11)

Các sinh viên không đồng quan điểm của Sa-lô-môn trong phân đoạn sinh động này. Phải chăng ông nói rằng mọi công việc đều có những nguy hiểm nghề nghiệp? Nếu vậy, ông đang dạy bài học gì, và tại sao ông tốn nhiều chỗ để minh hoạ điều hiển nhiên? Chủ đề của ông là sự ngu dại, và chắc chắn ông không dạy rằng công việc hó nhọc là dại dột vì bạn có thể bị thương! Suốt sách này, Sa-lô-môn nhấn mạnh tầm quan trọng của cộng khó lương thiện và những niềm vui nó có thể đem lại. Tại sao ông mâu thuẫn với sứ điệp đó?

Tôi tin Sa-lô-môn đang mô tả những người cố gắng làm công việc của họ và chịu đau đớn vì họ dại dột. Một người đào hầm, có lẽ một cái giếng hay một chỗ để chứa thóc lúc, nhưng chính mình ngã vào cái hầm đó. Tại sao? Vì người ấy thiếu khôn ngoan và không có những đề phòng đích đáng. Kinh Thánh thường dùng điều này như một bức tranh về sự trừng phạt công bình. Nhưng điều đó dường như không phải là bài học ở đây. (Thi 7:15; Thi 9:15-16; Thi 10:2; Thi 35:8; Thi 57:6; Ch 26:27; Ch 28:10).

Một người khác phá một vách ngăn (tường, hàng rào), có thể trong khi tu sửa nhà, và một con rắn cắn người ấy. Rắn thường tìm đường chui vào những kẻ hở và những góc, người này lẽ ra phải cẩn thận hơn. Người ấy quá tự tin và không nhìn phía trước.

Câu 9 đưa chúng ta đến những mỏ đá và rừng rậm, nơi những người lao động bất cẩn bị thương khi xẻ đá và lấy gỗ. Câu 10 phác hoạ một người lao động dại dột bật nhất: một người tìm cách lấy gỗ bằng một cái rìu lụt.người lao động khôn ngoan sẽ tạm nghĩ việc và mài bén nó. Như khẩu hiệu thông thường nói răng: “Đừng làm việc vất vả hơn hãy làm việc khôn ngoan hơn!”

Những người dụ rắn thường là những người làm trò thời bấy giờ (c.11; Thi 58:4-5; Gi 8:17). Rắn không có tai bên trong, chúng nhận những sóng âm chủ yếu nhờ cấu trúc xương của đầu. Hơn cả âm nhạc do người bắt rắn chơi, chính những hành động được rèn luyện của người ấy (lắc lư và “nhìn chòng chọc”) lôi cuốn sự chú ý của con rắn và làm cho con rắn ở dưới sự điều khiển. Đó thật sự là một nghệ thuật.

Sa-lô-môn mô tả một người biểu diễn bị rắn cắn trước khi người ấy có cơ hội “mê hoặc” nó. Nếu không có sự liều mạng, người biểu diễn không thể thâu tiền của người xem (c.11 NIV). Họ sẽ chỉ cười người ấy. Người ấy là một kẻ dại vì đã vội vã và hành động như thể con rắn đã bị mê hoặc. Ông ta muốn thu tiền vội vã và đi đến nơi khác. Ông ta càng gia tăng thêm “những cuộc biểu diễn” thu nhập của ông ta càng nhiều. Ngược lại, ông chẳng kiếm được tiền gì cả.

Một số dụ bắt rắn có một con chồn sẵn sang “bắt” con rắn đúng lúc và “cứu” người khỏi bị cắn. Nếu vì lý do nào đó con chồn làm hỏng vai trò của nó, con rắn có thể tấn công người dụ rắn, và đó sẽ là kết thúc cuộc biểu diễn. Cả 2 cách, người đó đều dại dột.

Mẫu số chung giữa những “người lao động dại dột” dường như là sự tự phụ. Họ quá tự tin và đi đến chỗ tự làm tổn thương mình hoặc làm cho công việc của họ trở nên khó khăn hơn.

3. Những người nói chuyện dại dột (Tr 10:13-15)

Trong sách Châm-ngôn, Sa-lô-môn đã nói nhiều về lời nói của kẻ dại. trong phân đoạn này, ông chỉ ra 4 đặc điểm của lời nói họ.

- Thứ nhất, đó là những lời phá hoại (c.12).

Người khôn ngoan sẽ nói những lời có ơn thích hợp với người nghe và cơ hội (Ch 10:32; Ch 25:11). Dù trong cuộc nói chuyện riêng tư hay chức vụ công khai, Chúa chúng ta luôn biết điều thích hợp để nói đúng lúc (Es 50:4). Chúng ta phải cố gắng thi đua với Ngài. Nhưng kẻ dại nói ra bất cứ điều gì trong đầu và không dừng lại để xem xét ai bị tổn thương nhất: “Kẻ khờ dại bị nuốt bởi chính môi mình” (Tr 10:12 NV).

Trong Kinh Thánh, những lời phá hoại được ví sánh như vũ khí chiến tranh (Ch 25:18), lửa (Gia 3:5-6) và thú dữ (Gia 3:7-8). Chúng ta có thể tìm cách làm tổn thương người khác băng sự nói dối, vu cáo, và những lời giận dữ, nhưng chúng ta đang thật sự làm tổn hại chính mình nhiều nhất.

“Kẻ canh giữ miệng mình giữ được mạng sống mình, nhưng kẻ nào mở rộng môi sẽ bị sự bại hoại” (Ch 13:3 NKJV).

“Ai giữ lấy miệng và lưỡi mình, giữ linh hồn mình khỏi hoạn nạn” (Ch 21:23 NKJV).

- Chúng cũng là những lời nói vô lý (c.13).

Điều người ấy nói không có nghĩa. Và người ấy càng nói nhiều, nó càng trở nên điên rồ. “Khởi đầu của lời nói nó là ngu dại, và cuối cùng của lời nói nó là sự điên cuồng nguy hiểm” (NASB). Tốt hơn là người ấy nên yên lặng, vì mọi điều người ấy nói chỉ làm cho mọi người biết rằng ấy là một kẻ dại dột (Ch 5:3). Phao-lô đã gọi những người này là “những kẻ nói ngỗ ngược và hư không” (Tit 1:10) được J.B.Phillips dịch là “những kẻ sẽ không nhận biết quyền hạn, những kẻ nói lời vô nghĩa” (PH).

Thỉnh thoảng trong những chuyến đi của tôi, tôi gặp những người sẽ nói về bất cứ điều gì mà bất cứ ai nêu lên, như thể họ là những chuyên gia giỏi nhất về chủ đề đó.Khi Kinh Thánh hay tôn giáo được đề cập trong cuộc nói chuyện, tôi yên lặng chờ họ tự treo mình, và họ hiếm khi làm tôi thất vọng. Nhà văn Do-thái Shalom Aleichem đã nói: “Bạn có thể xác định khi nào một kẻ dại nói: người ấy cố nặn ra nhiều và sáng tác chẳng bao nhiêu”.

- Thứ ba, đó là những lời nói không kiểm soát (c.14a).

Kẻ dại “nhiều lời” mà không nhận ra mình chẳng nói được gì. “Trong sự nhiều lời, tội lỗi không thiếu, nhưng ai cầm giữ môi mình là khôn ngoan” (Ch 10:19 NKJV). Người có thể điều khiển được lưỡi mình thì có thể rèn luyện cả thân thể (Gia 3:1-7) Chúa Giê-xu phán: “Nhưng ngươi phải nói rằng: phải, phải, không, không. Còn điều người ta nói thêm đó, bởi nơi quỉ dữ mà ra” (Mat 5:37).

- Sau cùng, đó là những lời khoe khoang (c.14b-15). Những kẻ dại dột nói về tương lai như thể họ biết tất cả về tương lai hoặc điều khiển việc sẽ xảy đến. “Chớ khoe khoang về ngày mai, vì con chẳng biết ngày mai sẽ sanh ra điều gì” (Ch 27:1).

Nhiều lần trước đó, Sa-lô-môn đã nhấn mạnh sự thiếu hiểu biết của con người về tương lai (Tr 3:22; Tr 6:12; Tr 8:7; Tr 9:12), một lẽ thật mà người khôn ngoan tiếp nhận nhưng kẻ dại dột chối bỏ (Gia 4:13-17).

Có chút khôi hài ở đây, kẻ dại khoe khoang về những kế hoạch tương lai mình và khiến người ta mệt mỏi với lời nói của hắn, nhưng hắn thậm chí không thể tìm ra con đường đi đến thành.

Trong thời Kinh Thánh, những con đường đi đến các thành được đánh dấu rõ ràng để bất cứ người đi lại nào cũng có thể tìm ra lối đi của mình, nhưng kẻ dại này quá bận rộn nói về tương lai đến nỗi lạc đường trong hiện tại. “Nó không thể tìm ra đường đến thành” có thể là một câu châm ngôn xưa nói về sự ngu dại, không khác với câu nói của chúng ta “Nó quá ngu đần, nó không thể biết cách vận hành thang máy”.

4. Các quan trưởng dại dột (Tr 10:16-20)

Sa-lô-môn đã mô tả những kẻ cai trị dại dột. Giờ đây ông phơi bày sự ngu xuẩn của các quan trưởng làm việc dưới quyền những kẻ cai trị này, những kẻ quan liêu là một phần cua bộ máy vương quốc. Ông nêu 4 đặc điểm của những kẻ dại này.

• Buông tha (c.16-17).

Nếu vua chưa trưởng thành, những người vua họp lại quanh mình sẽ phản ảnh sự chưa trưởng hành đó và lợi dụng nó. Nhưng nếu vua một người cao quý thật, vua sẽ nhóm quanh mình những quan trưởng cao quý, những người sẽ đặt lợi ích của đất nước lên đầu.

Các quan trưởng thật sử dụng quyền hạn mình để xây dững quốc gia, trong khi những kẻ chỉ mang chức vụ sử dụng quốc gia để xây dựng quyền hạn của họ. Họ sử dụng công quỹ cho những mục đích riêng ích kỷ, ném vào những bữa tiệc và hưởng thời gian nhàn hạ.

Đó là một sự xét đoán của Đức Chúa Trời khi một dân tộc có những kẻ lãnh đạo thiếu chính chắn (Es 3:1-5). Điều này có thể xảy ra cho một dân tộc hay một Hội thánh địa phương. Thuật ngữ “trưởng lão” (Tit 1:5) ngụ ý sự trưởng thành và kinh nghiệm trong đời sống Cơ-đốc, và sai lầm khi một tín đồ được đẩy vào chức lãnh đạo quá sớm (ITi 3:6).

Tuổi tác không đảm bảo cho sự trưởng thành (ICo 3:1-4; He 5:11-14), và đôi khi tuổi trẻ lại giỏi hơn những người lớn tuổi về sự sốt sắng thuộc linh.

Oswald Chambers đã nói: “Sự trưởng thành thuộc linh không phải đạt được bằng cách trải qua các năm, nhưng bằng sự vâng theo ý muốn Đức Chúa Trời”. Điều quan trọng là sự trưởng thành, không chỉ là tuổi tác.

Bản dịch NIV dịch câu 16 là: “Khốn thay cho ngươi, hỡi xứ có vua là một đầy tớ”. Gợi ý cho thấy đầy tớ này đã trở thành vua với sự giúp đỡ của bè bạn (Tr 4:13-14). Giờ đây, người ấy buộc phải ban cho họ mọi việc làm để có thể duy trì ngôi vua. Mặc cho sự buông tha ích kỷ và xa hoa của họ những kẻ làm thuê này không thể bi sa thải, vì sự an toàn của vua tuỳ nơi họ kẻ thắng cuộc được chiến lợi phẩm!

• Sự bất tài (c.18).

Những quan chức dại dột này quá bận rộn với sự hưởng thụ đến nỗi không có thời gian cho công việc, và cả toà nhà lẫn tổ chức sụp đổ. “Kẻ làm biếng trong công việc mình cũng là anh em với kẻ hoang phí” (Ch 18:9). Có một sự khác nhau giữa người sử dụng một chức vụ và người chỉ giữ chức vụ (ITi 8:10). Những người không trưởng thành hưởng đặc quyền và bỏ qua trách nhiệm trong khi người trưởng thành xem trách nhiệm như đặc quyền và sử dụng chúng để giúp đỡ người khác.

Wơdow Wilson đã viết: “Một người bạn của tôi nói rằng: Mọi người giữ chức vụ ở Washington đều phát triển hoặc tự cao. Khi tôi trao cho một người chức vụ, tôi quan sát cẩn thận xem người ấy sắp tự cao hay phát triển!”

• Sự thờ ơ (c.19).

Câu này tuyên bố triết lý cá nhân của những quan chức dại dột: hãy ăn mọi thứ bạn có thể, hãy hưởng mọi điều bạn có thể, và hãy lấy mọi thứ bạn có thể. Họ hoàn toàn thờ ơ đối với trách nhiệm của chức vụ mình hoặc những nhu cầu của dân chúng. Trong những năm gần đây, nhiều nước phát triển đã thấy dễ dàng thế nào đối với những lãnh đạo vô lương tâm như đánh cắp ngân quỹ chính phủ để xây dựng vương quốc của riêng họ. Đáng buồn thay, điều đó cũng đă xảy ra gần đây đối với một số tổ chức tôn giáo.

“Vì sự tham tiền bạc là cội rễ mọi điều ác” (ITi 6:10 NKJV). Tiên tri A-mốt đã kêu la phản đối những kẻ cai trị gian ác ở thời ông là những kẻ giày đạp đầu người nghèo và đối xử với họ như bụi đất (Am 2:7; Tr 4:1; Tr 5:11-12). Tòa án có thể không theo kịp mọi chính trị gia vô tâm, nhưng Đức Chúa Trời cuối cùng sẽ xét đoán họ, và sự xét đoán của Ngài sẽ công bình.

• Sự hớ hênh (c.20).

Câu nói tương tự “một con chim nhỏ đã cho tôi biết” có thể xuất phát từ câu này. Bạn có thể hình dung một nhóm các quan chức này dự tiệc trong phòng riêng của họ, và thay vì chuc mừng vua, họ đang rủa sả vua (“xem thường’). Dĩ nhiên, họ sẽ không làm điều này có ai trong bạn vua có mặt, nhưng họ chắc rằng nhóm người này sẽ trung thành giữ bí mật. Ôi, có ai đó đã cho vua biết điều người ta nói, và điều này cho vua lý do để trừng phạt họ hoặc sa thải họ khỏi chức vụ.

Thậm chí nếu chúng ta không thể tông trọng người có chức vụ, chúng ta phải tôn trọng chức vụ (Ro 13:1-7; IPhi 2:13-17). “Ngươi chớ nói lộng ngôn cùng Đức Chúa Trời, cũng đừng rủa sả vua chúa của dân sự người” (Xu 22:28).

Những kẻ làm thuê này chắc chắn đã hớ hênh khi họ rủa sả vua, vì họ lẽ ra nên biết rằng một trong số họ sẽ lợi dụng sự kiện này để hăm doạ bè bạn hoặc để lấy lòng vua. Một chính khác hỏi: “Điều gì tốt nhất cho đất nước tôi?” Một nhà chính trị hỏi: “Điều gì tốt nhất cho đảng tôi?”. Nhưng một người chỉ giữ chức vụ, một kẻ làm thuê hỏi: “Điều gì an toàn nhất và ích lợi nhất cho tôi?”

Điều này hoàn tất việc xem xét lại của Sa-lô-môn về lý luận thứ tư của ông rằng đời người không đáng sống “tính chắc chắn của sự chết” (Tr 2:12-23). Ông đã kết luận rằngđời người thật sự đáng sống, cho dù sự chêt không thể tránh khỏi (Tr 9:1-10)và đời sống không thể đoán trước (Tr 9:11-18). Điều chúng ta phải làm là tránh sự ngu xuẩn (chương 10) và sống bằng sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời.

Điều này cũng kết luận phần thứ hai của bài giảng ông. Ông đã xét lại 4 lý luận được trình bày trong chương 1và 2, và nhận định rằng xét cho cùng đời người thật sự đáng sống. Điều tốt nhất chúng ta có thể làm được là tin cậy Đức Chúa Trời làm công việc của mình, chấp nhận điều Đức Chúa Trời ban cho chúng ta và vui hưởng đời sống từng ngày để qui vinh hiển cho Đức Chúa Trời (Tr 3:12-15,22 Tr 5:18-20 Tr 8:15 Tr 9:7-10). Tất cả những gì còn lại đối với người Truyền đạo là kết luận bài giảng của ông bằng một ứng dụng thực tiễn và ông làm điều này trong chương 11 và 12. Ông sẽ tập hợp mọi giềng mối của lẽ thật mà ông đã đặt trong bài giảng của mình, ông sẽ cho chúng ta thấy điều Đức Chúa Trời mong muốn chúng ta làm nếu chúng ta muốn được thoả lòng.

12. ĐỜI SỐNG NÓI LÊN ĐIỀU GÌ? (Tr 11:1-12:14)

“Đời người đáng sống chăng?”

Đó là câu hỏi người Truyền đạo đã nêu lên khi ông bắt đầu bài giảng mà chúng ta gọi là sách Truyền-đạo. Sau khi làm thí nghiệm và tra xét “đời sống dưới mặt trời”, ông kết luận “không đời người chẳng đáng sống!”.

Ông đưa ra 4 lý luận để hỗ trợ cho kết luận của mình: sự đơn điệu của đời người, sự hư không của khôn ngoan, sự vô ích của của cải và tính chắc chắn của sự chết.

Là một người khôn ngoan, Sa-lô-môn xét lại sự khác biệt. Ông nhận ra rằng đời người không đơn điệu nhưng đầy dẫy những hoàn cảnh thử thách từ Đức Chúa Trời, mỗi hoàn cảnh ở torng giờ của nó và mỗi hoàn cảnh có mục đích riêng của nó. Ông cũng biết rằng của cải có thể được vui hưởng và sử dụng vì vinh hiển của Đức Chúa Trời. Dù trí khôn loài người không thể giải thích mọi sự. Sa-lô-môn kết luận rằng làm theo sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời tốt hơn là thực hành sự ngu xuẩn của loài người. Vì đối với tính chắc chắn của sự chết, không có cách nào để thoát ra, và nó phải thôi thúc chúng ta hưởng đời sông bây giờ và tận dụng mọi cơ hội Đức Chúa Trời ban cho chúng ta.

Giờ đây Sa-lô-môn đã sẵn sàng cho kết luận và ứng dụng riêng của ông. Điều ông làm là trình bày 4 bức tranh về đời sống và gắn vào mỗi bức tranh một lời khuyên thực tiễn để thính giả (và độc giả) của ông lưu ý.

Tiến trình như sau:

(1). Đời sống là một CUỘC MẠO HIỂM - hãy sống bằng đức tin (Tr 11:1-6)

(2). Đời sống là một SỰ BAN CHO - hãy vui hưởng (Tr 11:7-12:8)

(3). Đời sống là một TRƯỜNG HỌC - hãy học những bài học của bạn (Tr 12:9-12)

(4). Đời sống là một chức QUẢN GIA - hãy kính sợ Đức Chúa Trời (Tr 12:13-14)

Bốn bức tranh này tương đương với 4 lý luận đã được Sa-lô-môn tranh luận suốt sách này. Đời sống không phải đơn điệu, đúng hơn, đó là một cuộc mạo hiểm đức tin, mà bât cứ điều gì không thể tiên đoán hay không thiếu phần hấp dẫn.

Vâng, sự chết là chắc chắn, nhưng đời sống là một sự ban cho từ Đức Chúa Trời và Ngài muốn chúng ta vui hưởng. Có câu hỏi nào chúng ta không thể trả lời và có vấn đề nào chúng ta không thể giải quyết chăng?

Đừng thất vọng, Đức Chúa Trời dạy chúng ta lẽ thật của Ngài khi chúng ta bước vào “trường đời” và Ngài sẽ ban cho chúng ta sự khôn ngoan đủ để thực hiện những quyết định phải lẽ.

Sau cùng, nói về của cải, cả đời sống là một chức uản gia từ Đức Chúa Trời, và ngày nào đó Ngài sẽ gọi chúng ta khai trình. Vì vậy, “khá kính sợ Đức Chúa Trời và giữ các điều răn Ngài” (Tr 12:13).

1. Đời sống là một cuộc mạo hiểm: hãy sống bằng đức tin (Tr 11:1-6)

Khi còn là một cậu bé, tôi đã thật sự sống trong thư viện công cộng suốt những tháng hè. Tôi thích sách vở, tòa nhà mát mẻ, và những người quản thủ thư viện cho phép tôi ở đó vì tôi là một trong những khách hàng thân nhất của họ.

Mùa hè nọ tôi chỉ đọc những câu chuyện mạo hiểm thật được viết do những anh hùng có thật như Frank Buck và Martin Johnson. Những người này biết rừng nhiệt đới rõ hơn là tôi biết nơi sinh trưởng của mình! Tôi bị lôi cuốn bởi tác phẩm “Tôi đã kết hôn với sự mạo hiểm”, chuyện tự thuật của Osa, vợ của Martin Johson khi Clyde Beatty đem gánh xiếc của ông đến thị trấn, tôi đã ở hàng phía trước xem ông “thuần hóa” những con sư tử.

Kể từ thời niên thiếu đó, đời sống đã trở nên khá trầm lặng đối với tôi, nhưng tôi tin rằng tôi đã không đánh mất cảm giác mạo hiểm đó.

Thật ra khi tôi lớn tuổi, tôi cầu xin Chúa giữ tôi khỏi rơi vào những nẻo của một đời sống mang tính thủ tục, chán ngắt và có thể đoán trước. Nhà bình luận người Anh F.B.Meyer đã nói “Tôi không muốn đời sống tôi kết thúc trong một vũng lầy”. Tôi đồng ý với ông ta. Khi tôi tin nhận Chúa Giê-xu làm Cứu Chúa mình “tôi đã kết hôn với sự mạo hiểm” và điều đó nghĩalà sống bởi đức tin và nghĩ đến những điều không mong đợi.

Sa-lô-môn sử dụng 2 hoạt động minh họa cho quan điểm của ông: nhà lái buôn cho các chiếc thuyền của mình ra đi (c.1-2) và người nông dân gieo giống (c.3-6). Trong cả 2 hoạt động, đòi hỏi một đức tin lớn, bởi vì nhà lái buôn và người nông dân đều không thể điều khiển hoàn cảnh. Các chuyến thuyền có thể đụng phải đá ngầm, gặp một cơn bão hay bị cướp biển tấn công và hàng hóa bị mất. Thời tiết xấu, tai hoạ hoặc côn trùng có thể phá hoại mùa màng và công lao của người nông dân sẽ vô ích. Tuy nhiên, nếu nhà lái buôn và người nông dân chờ đợi cho đến khi hoàn cảnh lý tưởng, họ sẽ không bao giờ thực hiện được điều gì! Đời sống có một số rủi ro nào đó, và đó là nơi đức tin bước vào.

• Nhà lái buôn (c.1-2).

“Hãy liệng bánh ngươi nơi mặt nước” có thể được giải thích “Hãy gởi thóc lúa của ngươi trong những chiếc thuyền”. Chính Sa-lô-môn đã tham gia những ngành thương mại khác nhau, vì vậy thật tự nhiên khi ông sử dụng sự minh hoạ này (IVua 10:15,22).

Phải mất vài tháng trước khi những chiến thuyền trở về với hàng hóa quý giá, nhưng khi các chiếc thuyền đã trở về thì niềm tin và sự kiên nhẫn của người lái buôn sẽ được tưởng thưởng. Câu 2 gợi ý rằng ông đã phân phát của cải mình và không để mội thứ trong một lần mạo hiểm. Xét cho cùng, đức tin thật không phải là sự đoán chừng.

“Vì ngươi không biết” là nhóm từ chính trong phân đoạn này (c.2,5,6). Con người không hiểu biết về tương lai, nhưng không nên làm theo sự dốt nát của mình để làm cho mình quá sợ hãi đến nỗi trở nên bất cẩn hoặc đờ người. Trái lại, không biết về tương lai khiến chúng ta phải cẩn trọng hơn trong những gì mình hoạch định và những việc mình làm. Câu 2 có thể được dịch “Hãy gởi hàng hoá trên 7 hoặc 8 chiếc thuyền, vì một số chắc chắn đem lại kết quả tốt trong sự đầu tư.” Nói cách khác “Đừng để tất cả các quả trứng trong một cái rổ”.

• Người nông dân (IVua 11:3-6).

Daniel Webster gợi những nông dân là “những người sáng lập ra nền văn minh”, và Thomas Jefferson nói họ là “dân được chọn của Đức Chúa Trời”. Công việc đồng áng chẳng bao giờ là công việc dễ dàng, và điều này đặc biệt đúng trong Vùng Đất Thánh thời Kinh Thánh.

Dân Do-thái đã cày đất sỏi đá, và họ nhơ vào những cơn mưa đầu tiên và cuối cùng để nuôi dưỡng hạt giống của họ. Không ai có thể đoán trưóc thời tiết, đừng nói đến việc điều khiển thời tiết, và người nông dân nhờ vào ơn huệ của thiên nhiên.

• Câu 3 đối chiếu mây với cây. 

Mây luôn thay đổi, chúng đến rồi đi, và người nông dân hy vọng chúng sẽ đổ nước quý giá lên những cánh đồng của mình. Cây có phần cố định. Chúng đứng ở cùng một chỗ, trừ khi một cơn bão đánh ngã chúng, và rồi chúng nằm ở đó và mục rữa. Quá khứ (cây) không thể thay đổi, nhưng hiện tại (mây) sẵn có cho chúng ta, và chúng ta phải nắm lấy từng cơ hội.

Nhưng đừng ngồi chờ đợi những hoàn cảnh lý tưởng (c.4). Gió chẳng bao giờ thích hợp cho người gieo giống và mây chẳng bao giờ thích cho người thu hoạch. Nếu bạn tìm một cớ để chẳng làm gì, bạn có thể tìm được Billy Sunday nói rằng một cớ bào chữa là “lớp ngoài của một lý do được nhồi nhét bằng một sự nói dối”. Đời sống là một cuộc mạo hiểm và chúng ta phải lao vào bằng đức tin, thậm chí khi những hoàn cảnh dường như bất lợi.

Giống như không ai biết “đường đi của gió” (c.5; Gi 3:8) hoặc cách thai nhi được hình thành trong tử cung (Thi 139:14-15), thì cũng không ai biết những công việc của Đức Chúa Trời trong sự sáng tạo của Ngài. Đức Chúa Trời có một giờ giấc và một mục đích cho mọi sự (Tr 3:1-11), và chúng ta phải sống bằng đức tin nơi Lời Ngài. Vì vậy, hãy sử dụng từng ngày một cách khôn ngoan (c.6).

Hãy thức dậy sớm, gieo giống của bạn, và làm việc chăm chỉ đến chiều tối. Hãy làm công việc sắp đến và “lợi dụng thì giờ” (Eph 5:15-17), tin cậy Đức Chúa Trời ban phước ít nhất cho một số công tác bạn đã hoàn thành. Giống như nhà lái buôn gởi đi hơn một chiếc thuyền, người nông dân cũng làm việc hơn một vụ mùa.

Đời sống là một cuộc mạo hiểm của đức tin, và mỗi người trong chúng ta giống như một người lái buôn, đầu tư hôm nay vào những gì sẽ có lợi ngày mai. Chúng ta giống như người nông dân, gieo các loại giống khác nhau ở những phần đất khác nhau, tin cậy Đức Chúa Trời để được vụ mùa (Ga 6:8-9; Thi 126:5-6; Os 10:12).

Nếu chúng ta lo lắng về việc gió đánh ngã cây trên chúng ta, hoặc mây làm chúng ta ướt vì mưa, chúng ta sẽ không bao giờ hoàn thành việc gì. nghệ sĩ piano hòa nhạc nổi tiếng Arthur Rubinstein đã nói: “Dĩ nhiên, không có công thức cho sự thành công, trừ khi có thể có một sự chấp nhận vô điều kiện về đời sống và điều gì đem lại”.

2. Đời Sống Là một Sự Ban Cho: Hãy Vui Hưởng Nó (Tr 11:1-6) (Tr 11:1-12:8)

Đây là lời khuyên thứ sáu và cuối cùng của Sa-lô-môn rằng chúng ta hãy chấp nhận đời sống như một sự ban cho và học cách vui hưởng mọi điều Đức Chúa Trời chia sẻ với chúng ta (Tr 2:24; Tr 3:12-15,22; Tr 5:18-20; Tr 8:15; Tr 9:7-10). Để làm điều này, chúng ta phải vâng theo 3 chỉ dẫn: vui mừng (Tr 11:7-9), xoá bỏ (Tr 11:10) và tưởng nhớ (Tr 12:1-8).

• Vui mừng (Tr 11:7-9).

Thật là một sự vui mừng khi mong đợi từng ngày mới và chấp nhận nó như một sự ban cho mới mẻ của Đức Chúa Trời! Tôi thú nhận rằng tôi chưa bao giờ nhận ra ý nghĩa của việc sống từng ngày từng giờ cho đến khi tôi gần như chết đi trong một tai nạn xe hơi năm 1966. Nó xảy ra do một tài xế say rượu lao đi từ 80-90 dặm / giờ.

Bởi ơn Đức Chúa Trời, tôi không bị thương tích gì nghiêm trọng, nhưng thời gian tôi ở Bệnh viện Intensive Care Ward, và thời gian hồi phục ở nhà, khiến tôi tin mạnh mẽ nơi Phuc 33:25 “Đời ngươi lâu bao nhiêu, sức mạng ngươi lâu bấy nhiêu”.

Giờ đây khi tôi thức dậy vào mỗi sáng sớm, tôi tạ ơn Đức Chúa Trời về một ngày mới, và tôi cầu xin Ngài giúp tôi sử dụng ngày ấy cách khôn ngoan vì vinh hiển Ngài và vui hưởng nó như sự ban cho của Ngài.

Sa-lô-môn đặc biệt hướng dẫn những người trẻ tuổi tận dụng thời thanh xuân trước “những ngày tối tăm” sẽ đến. Ông không có ý cho rằng người trẻ tuổi không có những vấn đề hoặc người cao tuổi không có sự vui mừng. Ông chỉ tổng quát hóa rằng tuổi trẻ là thời gian để vui hưởng, trước khi những vấn đề của tuổi già bắt đầu lộ ra.

Tên lót của tôi là Wendell, tôi được đặt tên theo Wendell P.Loveless, đặc biệt với đài Radio WMBI. Ông đã sống những năm ở tuổi 90 và thận trọng cho đến cuối cùng. Trong một lần chúng tôi thăm ông, ông cho tôi và vợ tôi biết: “Lúc này tôi không ra ngoài nhiều vì cha mẹ tôi sẽ không cho phép. Mẹ thiên nhiên và Cha thời gian!”

Người trẻ tuổi phải coi chừng tấm lòng và đôi mắt của mình, vì một hoặc cả 2 có thể dẫn họ vào tội lỗi (Dân 15:39; Ch 4:23; Mat 5:27-30).

“Hãy đi trong đường lối của lòng mình” (NKJV) không phải là lời khuyến khích tiếp tục một sự buông tuồng của tuổi trẻ và làm thỏa mãn những ham muốn tội lỗi trong lòng (Gi 17:9; Mac 7:20-23). Đúng hơn đó là một sự nhắc nhở người trẻ tuổi vui hưởng những thú vị đặc biệt thuộc về tuổi trẻ và không bao giờ có thể được kinh nghiệm trở lại giống như vậy.

Những ai trong chúng ta trở nên lớn tuổi cần phải nhớ rằng Đức Chúa Trời mong muốn người trẻ tuổi hành động như người trẻ tuổi. Bi kịch chính là có quá nhiều người lớn tuổi cố gắng hành động như người trẻ tuổi!

Sự cảnh cáo của Sa-lô-môn là chứng cớ ông không nghĩ đến những thú vui tội lỗi “Đức Chúa Trời sẽ đòi ngươi đến mà đoán xét”.

Đức Chúa Trời thật ban cho chúng ta “hưởng mọi sự dư dật” (ITi 6:17), nhưng hưởng những thú vui tội lỗi thì luôn luôn sai lầm. Người trẻ tuổi vui hưởng đời sống theo ý muốn Đức Chúa Trời sẽ không có gì để lo lắng khi Chúa tái lâm.

• Xoá bỏ (ITi 11:10).

Những đặc quyền phải được quân bình bởi những trách nhiệm cá nhân. Người trẻ tuổi phải cất sự lo lắng khỏi tấm lòng (Mat 6:24-34) và điều ác khỏi xác thịt (ICo 7:1). Từ được dịch là “buồn rầu” có nghĩa “sự bực mình, sự đau đớn bên trong, sự lo lắng”. Nếu chúng ta sống trong ý muốn Đức Chúa Trời, chúng ta sẽ có sự bình an của Đức Chúa Trời trong lòng mình (Phi 4:6-9). Tội lỗi của xác thịt chỉ huỷ hoại thân thể và có thể đem đến sự đoán phạt đời đời cho linh hồn.

- Nhóm từ “lúc thiếu niên và thì xuân xanh là sự hư không” không có nghĩa là những giai đoạn này trong đời sống không quan trọng và là một sự lãng phí thời gian. Hoàn toàn ngược lại mới là đúng! Cách tốt nhất để có một đời sống trưởng thành hạnh phúc và một thời kỳ tuổi già thoả lòng là thực hiện một khởi đầu tốt đẹp trước hết trong đời sống và tránh những điều sẽ đem lại rắc rối về sau.

Người trẻ tuổi nào chăm sóc cho tâm trí và thân thể mình, tránh những tội lỗi huỷ hoại của xác thịt, và xây dựng những thói quen tốt cho sức khoẻ và sự thánh khiết, là những người có một cơ hội tốt hơn cho những năm trưởng thành hạnh phúc so với những người “gieo cỏ dại” và cầu xin một vụ mùa thất bại.

- Nhóm từ này nghĩa là “thời niên thiếu và thời thanh xuân chóng qua”. Những năm quý báu này đi qua rất nhanh, và chúng ta không nên lãng phí những cơ hội của mình để chuẩn bị cho tương lai. Từ Hê-bơ-rơ được dịch là “thời thanh xuân” có nghĩa là “buổi bình minh” hoặc “màu đen của tóc” (đối lập với tóc hoa râm). Thời thanh xuân thật sự là thời gian của “buổi bình minh”, và trước khi chúng ta biết điều đó, mặt trời sẽ bắt đầu lặn. Vì vậy, hãy tận dụng “những năm bình minh” vì bạn sẽ không bao giờ thấy chúng nữa. Charles Spurgeon đã nói “Những tội lỗi của tuổi trẻ đặt một nền móng cho những sự buồn rầu về già” và ông nói đúng.

• Tưởng nhớ (Tr 12:1-8).

Lời chỉ dẫn thứ 3 này có ý nghĩa nhiều hơn so với nghĩa “hãy nghĩ về Đức Chúa Trời”. Nó có nghĩa là “hãy chú ý hãy xem xét bằng ý định vâng lời”. Đó là lời dịch của Sa-lô-môn ở Mat 6:33 “Nhưng trước hết hãy tìm kiếm Nước Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài”. 

Thật dễ dàng thờ ơ với Chúa biết bao khi bạn bị vướng vào những hưởng thụ và những cơ hội của tuổi trẻ. Chúng ta biết rằng những ngày tối tăm (Mat 11:8) và những ngày khó khăn (xấu) (Mat 12:1) sắp đến vì vậy tốt hơn là chúng ta nên đặt một nền tảng thuộc linh tốt đẹp trong đời sống càng sớm càng tốt. Suốt những năm tuổi trẻ của chúng ta, bầu trời sáng rỡ (Mat 11:7) nhưng sẽ đến lúc có sự tối tăm và cơn bão này tiếp theo cơn bão khác.

Câu 3-7 cho chúng ta một trong những mô tả giàu tưởng tượng nhất về tuổi già và sự chết được tìm thấy đâu đó trong văn chương. Các sinh viên không đồng ý mọi chi tiết của sự giải thích, nhưng đa số họ thật sự nhìn thấy ở đây một bức tranh một ngôi nhà đang bị sụp đổ và cuối cùng trở thành bụi đất. Một nơi cư trú là một ẩn dụ trong Kinh Thánh nói về cơ thể con người (Giop 4:19; IICo 5:12 “Nhà Tạm” IIPhi 1:13 “Nhà Tạm”) và dỡ nhà hay dỡ lều là một bức tranh về sự chết.

Ý nghĩa có thể là:

“Những kẻ giữ nhà” - Cánh tay và bàn tay của bạn run rẩy.

“Những người mạnh sức” - Chân, đầu gối, và vai bạn yếu đuối nên bạn bước đi cong khom.

“Cửa sổ” - Tầm nhìn của bạn bắt đầu giảm sút.

“Cánh cửa” - Tầm nghe của bạn bắt đầu sai sót, hoặc bạn ngậm miệng lại vì bạn đã rụng răng.

“Tiếng xay” - Bạn không thể nhai thức ăn, tai bạn cũng không thể nhận được âm thanh ngoài cửa.

“Dậy” - Bạn thức dậy bởi những con chim vào sáng sớm, và bạn ước ao có thể ngủ lâu hơn.

“Tiếng nhạc” - Giọng bạn bắt đầu rung và yếu.

“Sợ sệt” - Bạn kinh hãi độ cao và sợ té ngã trong lúc đi xuống phố.

“Cây hạnh” - Nếu bạn bị rụng tóc, nó trở thành màu trắng, giống như hoa hạnh.

“Cào cào” - Bạn chỉ lê người đi, giống như một con cào cào cuối mùa hạ.

“Ước ao” - Bạn mất sự ngon miệng, hoặc có thể là mất sự khao khát tình dục.

“Nhà lâu dài” - Bạn đi đến nhà đời đời (lâu dài) và người ta khóc sự chết của bạn.

Câu 6 mô tả một chín vàng bóng đèn treo ở trần nhà trên một dây bạc. Dây bị đứt và chén bị bể. “Dây sự sống” mỏng manh bị đứt và ánh sáng sự sông tắt đi. Chỉ có những người giàu có mói có thể có những chiếc đèn đắt giá như thế, vì vậy Sa-lô-môn có thể gợi ý rằng sự chết không thiên vị ai.

Câu này cũng mô tả một giếng nước có trục kéo đem lên một thùng nước đầy. Ngày nào đó bánh xe của trục bị gãy, thùng nước bị đổ, và sự cuối cùng đến nơi. Suối nước là một hình ảnh xưa nói về sự sống (Thi 36:8-9; Kh 21:6). Khi cỗ máy sự sống ngưng hoạt động, nước sự sống ngưng chảy, trái tim ngưng nhồi bóp, máu ngưng lưu thông, thì sự chết đã đến. Linh hồn lìa thể xác (Gi 2:26; Lu 23:46; Công 7:59) thể xác bắt đầu mục nát và cuối cùng nó trở về bụi đất.

Lần cuối cùng trong bài giảng này, ngưtời Truyền-đạo nói: “Hư không của sự không, mọi sự đều hư không”. Sách kết thúc ở điểm nó khởi đầu (Tr 1:2), nhấn mạnh sự hư không của đời sống không có Đức Chúa Trời. Khi bạn nhìn đời sống “dưới mặt trời”, mọi sự dường như vô nghĩa, nhưng khi bạn biết Chúa Giê-xu Christ là Cứu Chúa mình”, thì “công khó của anh em trong Chúa chẳng phải là vô ích đâu” (ICôr 15:58).

3. Đời sống là một trường học.

Hãy học những bài học của bạn (Tr 11:9-12)

Ai đó đã nói rằng đời sống giống như một trường học, trừ khi có những lúc bạn không biết những bài học này là gì cho đến khi bạn hỏng kỳ thi. Đức Chúa Trời dạy chúng ta chủ yếu từ Lời Ngài, nhưng Ngài cũng dạy chúng ta qua sự sáng tạo, lịch sử và những kinh nghiệm khác nhau của đời sống. Sa-lô-môn giải thích những đặc điểm của công việc ông với tư cách một người thầy dạy lẽ thật của Đức Chúa Trời.

- Trước hết, sự dạy dỗ của ông là khôn ngoan (c.9).

Vì Sa-lô-môn là người khôn ngoan nhât (IVua 3:3-28). Vua đã học và khám phá nhiều chủ đề, một số kết luận ông đã viết trong các Châm-ngôn.

- Sự dạy dỗ của ông cũng có thứ tự (c.9).

Sau khi nghiên cứu một vấn đề ông cân nhắc những kết luận một cách cẩn thận, và sắp xếp chúng theo tuần tự. Toàn bộ cách ứng dụng của ông mang tính khoa học xác thực. Có thể không phải lúc nào chúng ta cũng thấy kiểu mẫu này đằng sau sự xếp của ông, nhưng nó luôn là như vậy.

Sa-lô-môn cố thận trọng trong sự dạy dỗ của ông, vì vậy ông sử dụng “những từ có thê chấp nhận được”. Đây nghĩa là những từ “dễ chịu” hoặc “thanh lịch” (Tr 10:12) để thu phuc sự chú ý của thính giả và độc giả của ông. Tuy nhiên không lúc nào ông làm giảm hiệu lực của sứ điệp mình hoặc tâng bốc hội chúng của ông. Ông luôn sử dụng những lời chính trực của lẽ thật. (Ch 8:6-11). Giống như Chúa Giê-xu Christ của chúng ta, vừa có thể kết hợp “ân điển và lẽ thật” (Gi 1:17; Lu 4:16-23).

Người Truyền-đạo tuyên bố rằng lời của ông đã được thần cảm bởi Đức Chúa Trời., Đấng Chăn Chiên (c.11). Sự thần cảm là chức vụ phép lạ đặc biệt của Đức Thánh Linh giúp cho người của Đức Chúa Trời có thể viết ra Lời của Đức Chúa Trời theo như Đức Chúa Trời muốn hoàn thành mà không có sai sót (IITi 3:16-17; IIPhi 1:20-21).

Ông so sánh lời của mình như “đót” (gậy nhọn) và “đinh” (c.11) cả 2 đều cần thiết nếu con người muốn học lẽ thật, còn “đinh” giúp họ treo lên đó điều họ đã học. Sự dạy dỗ tốt lành đòi hỏi cả hai: người học phải được thúc đẩy để học và người chỉ dẫn phải có khả năng “đóng đinh” những điều đó để những bài học có ý nghĩa.

Từ bề ngoài, câu 12 dường như là một quan điểm tiêu cực về sự học nhưng đây không phải là trường hợp như vậy. Lời tuyên bố này là một sự cảnh cáo cho người học đừng đi quá điều Đức Chúa Trời đã viết trong Lời Ngài. Thật vậy, có nhiều sách, và việc nghiên cứu chúng có thể là một công việc mệt nhọc. Nhưng đừng để cho những sách vở của loài người cướp đi của bạn sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời.

“Hỡi con, hãy coi chừng về bất cứ điều gì thêm vào đó (lời của người khôn ngoan)” (c.12 NIV). Những “đinh” này chắc chắn và bạn có thể tin tưởng chúng. Đừng thử lẽ thật của Đức Chúa Trời bằng “nhiều sách” viết bởi loài người, hãy kiểm tra các sách của loài người bằng lẽ thật của Lời Đức Chúa Trời.

Vâng, đời sống là một trường học, và chúng ta phải khiêm nhường học mọi điều có thể. Sách học của chúng ta là Kinh Thánh và Đức Thánh Linh là Thầy Giáo của chúng ta (Gi 14:26; Gi 15:26; Gi 16:12-15).

Đức Thánh Linh có thể sử dụng những thầy giáo loài người có tài để chỉ dạy chúng ta, nhưng Ngài muốn dạy chúng ta trực tiếp từ Lời Ngài (Thi 119:97-104). Luôn có nhiều bài học mới để học và những kỳ thi mới phải đối diện khi chúng ta muốn tăng trưởng trong ân điển và trong sự hiểu biết về Cứu Chúa chúng ta (IIPhi 3:18).

4. Đời sống là một chức quản gia:

Hãy kính sợ Đức Chúa Trời (Tr 11:13-14)

Chúng ta đừng làm chủ đời sống mình, vì đời sống là sự ban cho của Đức Chúa Trời (Công 17:24-28). Chúng ta là những quản gia của đời sống, và một ngày nào đó chúng ta phải khai trình với Đức Chúa Trời về những gì chúng ta đã làm với sự ban cho của Ngài.

Một số người chỉ đang trải qua đời sống mình, số khác đang hoang phí đời sống, một số ít đang đầu tư đời sống họ. Corrie ten Boom đã nói: “Xét cho cùng, sự đo lường của đời sống không phải là thời giancủa nó, nhưng là sự ban tặng của nó”. Nếu đời sống chúng ta muốn được có giá trị chúng ta phải thực hiện 3 nhiệm vụ:

• Kính sợ Đức Chúa Trời (c.13).

Sách truyền đạo kết thúc ở điểm sách Châm-ngôn mở đầu (Ch 1:7), bằng một lời khuyên chúng ta phải kính sợ Chúa (Tr 3:14; Tr 5:7; Tr 7:18; Tr 8:12-13). Sự “kính sợ Đức Chúa Trời” là thái độ tôn kính và sợ sệt mà dân Ngài bày tỏ trước Ngài vì họ yêu mến và tôn trọng quyền thế cùng sự cao trọng của Ngài.

Người kính sợ Chúa sẽ chú ý đến Lời Ngài và vâng theo. Người ấy sẽ không thử Chúa bằng cách cố tình bất tuân hay “đùa giỡn với tội lỗi”. Một sự kính sợ không thánh khiết khiến con người chạy trốn khỏi Đức Chúa Trời, nhưng một sự kính sợ thánh khiết khiến họ quỳ xuống trong sự đầu phục đầy tình yêu đối với Đức Chúa Trời.

Oswald Chambers đã viết: “Điều đáng kể về sự kính sợ Đức Chúa Trời, là khi bạn kính sợ Đức Chúa Trời, bạn không sợ điều gì khác. Trong khi đó, nếu bạn không kính sợ Đức Chúa Trời, bạn sợ mọi điều khác”.

Tiên tri Ê-sai nói điều đó một cách trọn vẹn trong sách Es 8:13 và người viết Thi-thiên mô tả một người như thế trong Thi 112:1-10.

• Giữ các điều răn Ngài (c.13).

Đức Chúa Trời đã sáng tạo nên sự sống và chỉ có Ngài biết nó phải được quản lý ra sao. Ngài đã viết “sách chỉ dẫn” và khôn ngoan thay cho người nào đọc và vâng thêo. “Khi tất cả mọi điều khác thất bại, hãy đọc những chỉ dẫn! ”

Sự kính sợ Đức Chúa Trời phải dẫn đến cách sống vâng phục, nếu không “sự kính sợ” đó chỉ là một sự giả mạo. (Tín đồ tận tụy sẽ muốn dành thời gian mỗi ngày cho Lời Chúa, muốn biết về Cha rõ ràng hơn và khám phá ý muốn của Ngài. “Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự tri thức, còn kẻ ngu muội khinh bỉ sự khôn ngoan và lời khuyên dạy” (Ch 1:7).

Nhóm từ cuối cùng trong câu 13 có thể “được dịch”: Đây là sự cuối cùng của loài người” (tức là mục đích của đời sống con người) hoặc “điều này dành cho mọi người”. Campell Morgan gợi ý “Đây là toàn bộ của loài người”. Ông viết trong cuốn “The Unfolding Message of the Bible” (sứ điệp bày tỏ của Kinh Thánh) rằng: “Trong sự trọn vẹn của mình, con người phải khởi đầu với Đức Chúa Trời. Toàn bộ của con người là sự kính sợ Đức Chúa Trời” (trang 228). Khi Sa-lô-môn nhìn đời sống “dưới mặt trời” mọi sự bị tan vỡ và ông không thể thấy kiểu mẫu nào. Nhưng khi ông nhìn đời sống từ quan điểm của Đức Chúa Trời, mọi sự hiệp lại thành một tổng thể. Nếu con người muốn có sự toàn vẹn, con người phải bắt đầu với Đức Chúa Trời.

Chuẩn bị cho sự xét đoán sau cùng (c.14). “Đức Chúa Trời sẽ đoán xét kẻ công bình và người gian ác” (Tr 3:17). “Nhưng phải biết rằng vì mọi việc ấy, Đức Chúa Trời sẽ đòi ngươi đến mà đoán xét” (Tr 11:9). Còn người dường như không bị trừng phạt vì tội lỗi, nhưng tội lỗi họ cuối cùng sẽ bị phơi bày và bị đoán xét cách công bình. Những ai không tin nhận Chúa Giê-xu Christ sẽ bị kết án đời đời.

Charles Spurgeon nói: “Sự đoán phạt đời đời là một tư tưởng dằn vặt tấm lòng. Đức Chúa Trời chậm giận, nhưng khi Ngài nổi giận, khi Ngài chống lại những ai chối bỏ Con Ngài, Ngài sẽ sử dụng quyền năng Ngài để bóp nát kẻ thù”.

Sáu lần trong bài giảng, Sa-lô-môn bảo chúng ta hãy vui hưởng đời sống trong khi còn có thể, nhưng không khi nào ông khuyên chúng ta vui với tội lỗi. Niềm vui hiện tại tuỳ thuộc vào sự an toàn trong tương lai. Nếu bạn biết Chúa Giê-xu Christ là Cứu Chúa mình, khi ấy tội lỗi của bạn đã bị xét đoán trên thập tự giá, và “hôm nay chẳng còn có sự đoán phạt nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Giê-xu” (Ro 8:1; Gi 5:24). Nhưng nếu bạn chết mà chưa từng tin nhận Đấng Christ, bạn sẽ đối diện sự xét đoán tại Ngôi Ngài và bi hư mất đời đời (Kh 20:11-15).

Đời người đáng sống chăng? Vâng, nếu bạn thực sự sống bởi đức tin trong Chúa Giê-xu Christ. Khi ấy bạn có thể thoả lòng, cho dù Đức Chúa Trời cho phép điều gì xảy đến trong đời sống bạn đi nữa.

“Ai có Đức Chúa Con thì có sự sống, ai không có Con Đức Chúa Trời thì không có sự sống” (IGi 5:12).

Bạn có thể nhận được sự sống trong Đấng Christ và – hãy thỏa lòng!

-Tr 12:1-14; xem giải nghĩa Tr 11:1-10.