VƯƠNG QUỐC MIỀN BẮC

VƯƠNG QUỐC MIỀN BẮC

* Đọc kinh thánh: IVua 1V 12:1-22:54; IIVua 2V 1:1-17:41

* Thời gian: Khoảng 931 - 772 TC.

Sự phản loạn sau cái chết của Sa-lô-môn đưa đến sự chia đôi đất nước. Phía Bắc,mười chi phái nổi lên chống lại triều đại Đa-vít ở Giê-ru-sa-lem và thành lập vương quốc miền Bắc (Northern Kingdom) dưới sự lãnh đạo của Giê-rô-bô-am (Jeroboam). Về phía đông bắc của vương quốc miền Bắc này là dân Si-ri hay A-ram (Arameans) tuyên bố độc lập dưới sự lãnh đạo của Rê-xon (Rezon) lấy Đa-mách (Damascus) làm thủ đô. Rô-bô-am (Rehoboam), con của Sa-lô-môn, chỉ giữ lại được chi phái Giu-đa và Bên-gia-min và tiếp tục lấy Giê-ru-sa-lem làm thủ đô cho vương quốc miền Nam (Southern Kingdom).

Ký sự về vương quốc miền Bắc được ghi trong Kinh Thánh từ IVua 1V 12:1-22:54 - IIVua 2V 17:1-41 .Xen kẽ là các biến cố xảy ra ở vương quốc miền Nam trong cung thời gian. Dù tên Y-sơ-ra-ên lúc đầu được ban cho Gia-cốp và được dùng để chỉ dòng dõi của ông, nhưng trong thời kỳ phân đôi đất nước thì tên này được dùng để chỉ vương quốc miền Bắc (xem EsIs 7:1-25 Ô-sê).

Vương quốc miền Bắc kéo dài khoảng hai thế kỷ (931-722 TC). Các gia đình hay các triều đại cai trị thường thay đổi luôn. Để tiện cho việc học, chúng ta có thể chia sự phát triển của vương quốc miền Bắc ra như dưới đây. Chúng ta cũng đặc biệt lưu ý đến các vị tiên tri trong thời ấy đương đầu với các vua và dân chúng bằng những sứ điệp của Thượng Đế.

I. Triều đại Giê-rô-bô-am, 931-909 TC. IVua 1V 12:1-15:34

II.Triều đại Bê-a-sa, 909-885 T.C. 15:1-16:34

III. Triều đại Om-ri 885-841 T.C. 16:1-22:54; IIVua 2V 1:1-9:37 .

IV. Triều đại Giê-hu IIVua 2V 10:1-15:38

V. Các vua cuối cùng của Y-sơ-ra-ên 15:1-17:41

HOÀNG GIA GIÊ-RÔ-BÔ-AM

Giê-rô-bô-am nổi tiếng là một người quản trị có tài dưới thời Sa-lô-môn. Sa-lô-môn đã giao cho ông phụ trách công trình xây dựng tường thành Giê-ru-sa-lem với tên là Mi-lô (IVua 1V 11:27 tt). Tiên tri A-hi-gia đã truyền cho Giê-rô-bô-am biết sự phát triển tương lai một cách rất sinh động bằng cách trao cho ông mười mảnh áo tơi của tiên tri để nói cho ông biết là ông sẽ cai trị 10 chi phái của dân Do-thái (11 :1-27). Bị Sa-lô-môn nghi ngờ Giê-rô-bô-am tạm thời lánh xuống Ai-cập nhưng trở về Si-chem khi các trưởng lão của Y-sơ-ra-ên nổi dậy chống Rô-bô-am. Tại đây ông được nhìn nhận là vị vua đầu tiên của vương quốc miền Bắc, và cai trị 22 năm. Dù trong thời gian ông lên ngôi vua không có nọi chiến đẫm máu, nhưng thỉnh thoảng vẫn có chiến tranh bùng nổ giữa Giê-rô-bô-am và Rô-bô-am mà Kinh Thánh chỉ nói phớt qua trong IISu 2Sb 12:15.

CÁC KHUYNH HƯỚNG TÔN GIÁO (Religious Trends)

Trong những vấn đề tôn giáo thì Giê-rô-bô-am là người khởi xưởng dẫn dân chúng đi lạc. Sợ dân chúng đi xuống Giê-ru-sa-lem thờ phượng thì sẽ chuyển lòng trung thành chính trị của họ xuống miền Nam nên ông thiết lập việc thờ hình tượng bằng cách dựng nên các con con bò vàng ở Bê-tên và Đan. Bất kể các răn giới của Môi-se, ông tự chỉ định các thầy tế lễ và cho phép dân Y-sơ-ra-ên dâng tế lễ vật ở những nơi cao trong khắp cả xứ. Giê-rô-bô-am còn tự động ra dâng tế lễ và thay đổi các ngày lễ. (IVua 1V 12:25-33)

BỊ HAI TIÊN TRI CẢNH CÁO

13:1-34 ghi lại kinh nghiệm sinh động với một vị tiên tri vô danh từ Giu-đa tới. Giê-rô-bô-am đối diện với một sự cảnh cáo đã làm chùng lại lòng sốt sắng phát động sự nhờ hình tượng. Anh hưởng chức vụ của vị tiên tri vô danh này đáng được nghiên cữu kỹ. Có lẽ ngôi mộ của vị tiên tri bị sư tử giết và đem về chôn tại Bê-tên này được dùng làm bia nhắc nhở những thế hệ sau rằng cần phải vâng phục Chúa, dù có là sứ giả của Chúa cũng phải vâng phục Ngài.

Một vị tiên tri khác cũng cảnh cáo Giê-rô-bô-am là A-hi-gia. Khi vợ của Gê-rô-bô-am hỏi A-hi-gia rằng con của họ có thể được lành bịnh không thì vua Y-sơ-ra-ên được thông báo cho biết là không những con ông sẽ chết mà triều đại của ông cũng sẽ chấm dứt. Đây là sự phán xét của Chúa trên tội không vâng theo mệnh lệnh của Ngài.

Khi Giê-rô-bô-am chết con ông là Na-đáp cai trị chỉ hai năm rồi Ba-ê-sa (Baasha) ám sát (15:1-34).

TRIỀU ĐẠI BA-Ê-SA

Người ta ít biết về Ba-ê-sa. Ông thuộc chi phái I-sa-ca, lên làm vua Y-sơ-ra-ên. Ông lấy Tiệc-sa (Tirzah) làm thủ đô. Khi đa số dân chúng có vẻ muốn lánh qua Giu-đa thì ông củng cố thành Ra-ma, nơi hai con đường chính từ miền Bắc xuống gặp nhau để cùng dẫn xuống Giê-ru-sa-lem khoảng 8 cây số (miles) ở phía Nam. Lo sợ trước sự phát triển này, vua A-sa của Giê-ru-sa-lem hối lộ Bên-ha-đác (Benhadad) ở Đa-mách để vua này tấn công Y-sơ-ra-ên. Khi Bên-ha-đác chiếm lấy các thành Y-sơ-ra-ên giôn (Ijon). Dân A-bên ma im (Abel ma im) và vùng đất phì nhiêu miền Tây hồ Ga-li-lê, thì dân Sy-ri thu được những món lợi béo bở từ các đoàn xe thương gia đi xuống vùng bờ biển Phê-ni-xi. Kết quả là Ba-ê-sa từ bỏ việc xây thành lấy ở Ra-ma và không gây chiến với Giu-đa nữa (IISu 2Sb 16:1-14).

TIÊN TRI GIÊ-HU (Jehu)

Giê-hu, con trai của Ha-na-ni, rất sốt sắng rao truyền sứ điệp của Thượng Đế trong thời vua Ba-ê-sa cai trị. Ông nhắc nhở vừa phải phục vụ Thượng Đế là đấng đã giao thác cho ông chức vụ vua, nhưng rất tiếc là Ba-ê-sa cứ tiếp tục con đường thờ hình tượng tội lỗi của Giê-rô-bô-am.

VUA Ê-LA (Elah)

Ê-la, con của Ba-ê-sa, cai trị không đầy 2 năm. Trong lúc đang say thì Ê-la bị Xim-ri (Zimri) ám sát. (IVua 1V 16:8-10). Lời tiên tri của Giê-hu đã ứng nghiệm. Khi Xim-ri tiêu diệt bà con, bạn bè của gia đình nhà vua. Dầu vậy, Xim-ri chỉ cai trị được có bảy ngày.

DÒNG VUA OM-RI

Dòng vua nổi tiếng nhất của vương quốc miền Bắc được thiết lập bởi vua Om-ri. Người được biết nhiều nhất trong dòng họ này là vua A-háp. A-háp được kế nghiệp bởi hai người con là A-hi-gia (Ahazaih) và Giô-ram (Joram). Trong thời kỳ này Y-sơ-ra-ên không những lấy lại được đất đai bị Si-ri chiếm, mà còn được nổi tiếng quốc tế nữa.

VUA OM-RI

Khi Xim-ri giết Ê-la, thì đạo binh của Y-sơ-ra-ên đang vây Ghi-bê-thôn (Gibbetham), dưới quyền chỉ huy của Om-ri. Khi Om-ri dẫn quân đánh Tiệc-sa thì Xim-ri rút lui vào trong cung điện và đốt cả cung điện lẫn chính mình (16:15 tt). Sáu năm sau khi người hùng Típ-ni (Tibni) chết thì Om-ri trở thành người duy nhất cai trị Y-sơ-ra-ên.

Mười hai năm cai trị của Om-ri được tóm tắt trong tám câu Kinh Thánh (16:21-28). Dầu vậy sự cai trị của ông rất có ý nghĩa. Ông xây thành Sa-ma-ri trên vùng Tây Bắc Si-chem, cách Si-chem độ 12 km (7 dặm). Thành Sa-ma-ri chiếm một vị thế chiến lược, nằm trên đường dẫn đến Phê-ni-xi, Ga-li-lê, Ech-đa-lôn (Esdraelon) thành Sa-ma-ri chiếm một vị thế an toàn, trở thành thủ đô bất khả xâm phạm của Y-sơ-ra-ên trong hơn một thế kỷ rưỡi cho đến khi nó bị quân A-si-ri chiếm năm 722 TC.

Om-ri phát động một chính sách có tính cách quốc tế nên tạo được uy tín Y-sơ-ra-ên. Ông khống chế dân Mô-áp bắt họ đóng thuế. Ông liên kết với Phê-ni-xê bằng cách cho A-háp con trai ông cưới Giê-xa-bên (Jezebel). Con gái của Et-ba-ách (Ethbaal) vua Si-đôn. Mối giao kết này rất có ích lợi cho Y-sơ-ra-ên về mặt thương mại nhưng rất tai hại về mặt tôn giáo làm đồi trụy cả thế hệ kế tiếp. Hình như Om-ri thu hồi lại được những mất mát sinh tế và đất dadi vào tay dân Si-ri dưới thời vua Ba-ê-sa. Tiếng tăm quốc tế của Om-ri rất tốn đến nổi sử sách của A-si-ri về sau gọi Y-sơ-ra-ên là đất của Om-ri .

A-HÁP VÀ GIÊ-SA-BÊN

A-háp con trai Om-ri, mở rộng thêm ảnh hưởng chính trị và thương mại Y-sơ-ra-ên trong 22 năm cai trị của ông. Việc gia tăng buôn bán với Phi-ni-xi tạo ra mối đe dọa nghiêm trọng về lợi tức buôn bán của Si-ri. Chính sách thân thiện với Giu-đa bằng cách gả con gái là A-tha-li (Athalich) cho Giô-ram (Jehoram) Bản tiếng Việt phiên âm Joram, con trai vua A-háp là Giô-ram, con trai của Giô-sa-phát (IISu 2Sb 21:6) để củng cố sức mạnh của Y-sơ-ra-ên chống lại Si-ri. A-háp đánh thuế gia súc rất nặng trên Mô-áp. Với tài sản thu được cho Y-sơ-ra-ên qua các chính sách kinh tế này. A-háp đã có thể xây dựng và củng cố nhiều thành lũy, kể cả thành Giê-ri-cô, ông cũng phung phí tiền để xây cho ông một cung điện bằng ngà(IVua 1V 22:39).

TÔN GIÁO CỦA A-HÁP

Dưới thời A-háp và Giê-sa-ba-ên thì việc thờ thần Ba-anh được phát động. Nhà vua dã cho xây một đền thờ cho thần này của dân Ty-rơ trong thành Sa-ma-ri, và đem hàng năm tiên tri Ba-anh vào xứ Y-sơ-ra-ên. Thờ Ba-anh trở thành tôn giáo của dân thời A-háp. Kết quả là A-háp nổi tiếng là vị vua tội lỗi nhất của Y-sơ-ra-ên. Nhất là Giê-sa-bên, bà được mô tả như là ảnh hưởng đồi trụy đứng sau ngai vàng của A-háp.

TIÊN TRI Ê-LI

Ê-li xuất hiện trong thời kỳ bội đạo này như một sứ giả mạnh dạn, thẳng thắn của Chúa. Sau ba năm rưỡi hạn hán, ông đã thách thức sự thờ thần Ba-anh và giám sát việc trừ diệt các tiên tri Ba-anh của Giê-sa-bên trên núi Cạt-mên. Sợ hoàng hậu Giê-sa-bên, Ê-li rút lui xuống bán đảo Si-nai, và tại đó ông nhận ba mệnh lệnh của Chúa: đi xức dầu cho Ha-xa-ên làm vua Si-ri, xức dầu cho Giê-hu làm vua Y-sơ-ra-ên và kêu gọi Ê-li-sê (Elisha) kế nghiệp ông. Trên đường trở lại Y-sơ-ra-ên ông đã tuyển mộ Ê-li-sê theo ông trong chức vụ tiên tri.

Sự đối đầu cuối cùng giữa Ê-li và vua A-háp xảy ra tại vườn nho Na-bốt (IVua 1V 21:1-29). Hoàng hậu Giê-sa-bên tàn ác, bất kể luật lệ của dân Y-sơ-ra-ên và chẳng thèm để ý đến việc Na-bốt vì lương tâm mà từ chối bán mảnh vườn hương hỏa cho vua, bà đã lập mưu ném đá chết Na-bốt. Khi A-háp chiếm vườn nho Na-bốt thì bị Ê-li quở trách cách nặng nề. Vì sự bất công làm đổ máu vô tội mà triều đại Om-ri sụp đổ. Sự ăn năn của A-háp chỉ làm cho sự trừng phạt trì hoãn lại đến sau khi ông chết mà thôi.

CHIẾN TRANH VỚI SY-RI

Vào cuối đời vua A-háp thì dường như có chiến tranh thường xuyên với Sy-ri. Tuy nhiên, khi đương đầu với quân thù chung thì Y-sơ-ra-ên và Sy-ri lại hiệp lực với nhau như trong trận đánh ở Cạt-ca. Chẳng bao lâu sau đó A-háp thuyết phục Giô-sa-phát (Jehoshaphat) vua Giu đa liên hiệp với ông đánh Sy-ri (22:1-40). Sau khi A-háp được tiên tri Mi-chê cảnh cáo là sẽ bị giết trong trận chiến này thì A-háp giả dạng để khỏi bị quân Sy-ri nhận diện. Dầu vậy, một mũi tên lạc đã ghim vào A-háp làm ông tử thương làm ứng nghiệm lời của tiên tri Ê-li (21:19).

A-CHA-XIA, LÀM VUA Y-SƠ-RA-ÊN

A-cha-xia con vua A-háp lên làm vua chỉ được một năm. Ông không dẹp được cuộc nổi loạn của dân Mô-áp, và thất bại trong cuộc thủy chiến với vua Giô-sa-phát ở vịnh A-ca-ba (Aqabat). Lần cuối cùng tiên tri Ê-li đối đầu với dòng vua Om-ri mà Kinh Thánh ghi lại là lần ông cảnh cáo vua A-cha-xia là vua sẽ không được bình phục (IIVua 2V 1:1-18)

GIÔ-RAM, CON TRAI A-HÁP

Mười hai năm cai trị của Giô-ram kết thúc triều đại nhà Om-ri cai trị xứ Y-sơ-ra-ên. Trong thời gian này có những cuộc chiến xảy ra giữa Y-sơ-ra-ên và Sy-ri. Xứ Sy-ri gia tăng sức mạnh quân sự nên sau khi Giô-ram chết Si-ri trở thành một vuơng quốc chế ngự vùng Palestine.

Ê-LI VÀ Ê-LI-SÊ

Hai vị tiên tri này hiệp nhau thiết lập trường huấn luyện tiên tri trong khắp xứ Y-sơ-ra-ên. Ê-li được cất lên trời vào khoảng đầu triều vua Giô-ram, nên Ê-li-sê trở thành vị tiên tri chính ở Y-sơ-ra-ên . Nhiều biến cố cho thấy Ê-li-sê liên hệ rất gần với Giô-ram trong các vấn đề quân sự khi vua tìm cách thu hồi quyền kiểm sóat Mô-áp và tranh chiến với Sy-ri.

Chức vụ của Ê-li-sê không chỉ được biết trong xứ Y-sơ-ra-ên mà cả ở Sy-ri cũng như ở Giu-đa và Ê-đôm. Qua việc chữa lành bệnh phong cùi cho Na-a-man và đặc biệt là viêc đối đầu với đạo quân Sy-ri, Ê-li-sê được nhìn nhận là “người của Đức Chúa Trời“ ngay cả tại Đa-mách là thủ đô của Si-ri (8:7). Vào gần cuối đời vua Giô-ram , Ê-li-sê đi qua Đa-mách báo cho Ha-xa-ên biết là ông sẽ là vị vua kế tiếp của Si ri (8:7-15). Trong khi Giô-ram đang dưỡng bệnh tại Gít rê ên do vết thương trong cuộc chiến với Si-ri tại Ra mốt (8:28-29) thì Ê-li-sê sai đồ đệ đến xức dầu cho Giê hu làm vua Y-sơ-ra-ên . Đang làm tổng chỉ huy quân đội Y-sơ-ra-ên Giê-hu tự tuyên bố làm vua Y-sơ-ra-ên và giết Giô-ram vua Y-sơ-ra-ên, lẫn A-cha-xia vua Giu-đa.

TRIỀU ĐẠI GIÊ-HU

Dòng họ này cai trị vương quốc miền Bắc gần một thế kỷ (841 - 753TC) lâu hơn bất cứ triều đại nào khác. Trong thời kỳ này Y-sơ-ra-ên từ thế yếu đã trở thành một vương quốc hùng mạnh và uy tín quốc tế lên đến cao điểm thịnh vượng dưới thời Giê-rô-bô-am đệ nhị.

GIÊ-HU

Cuộc Cách mạng đẫm máu đã đưa Giê-hu lên ngôi vua. Giê-hu không những truất phế dòng vua gồm cả Giê-sa-bên mà còn tiêu diệt sự thờ thần Ba-anh, làm trong sạch chính trị và tôn giáo. Giê-hu tiêu diệt gia tộc Om-ri và làm cho Phê-ni-xi và Giu-đa thù ghét . Dầu vậy Giê-hu vẫn còn để lại tượng bò vàng tại Bê-tên và Đan, làm cớ cho dân Y-sơ-ra-ên tiếp tục phạm tội (10:29-31).

GIÔ-A-CHA (Jehoahaz).

Khi Giê-hu chết năm 814 TC. thì Ha-xa-ên, vua Si-ri, lợi dụng xâm lấn Y-sơ-ra-ên trong thời vua Giô-a-cha, Y-sơ-ra-ên quá yếu nên Ha-xa-ên tiến quân chiếm Gát và đe dọa Giê-ru-sa-lem 12:17. Giô-a-cha bất lực đến nổi không chống lại được sự xâm lấn của dân Ê-đôm, Am-môn, Phi-li-tin và Ty-rơ. Dù Giô-a-cha tạm thời quay trở lại cùng đức Giê-hô-va nhờ cứu giúp khỏi áp lực ngoại bang, nhưng vua vẫn không từ bỏ việc thờ hình tượng, cũng không đập bỏ hình tượng tà thần tượng xứ Sa-ma-ri (13:1-9).

GIÔ-ÁCH (Jehoash)

Dưới thời trị vì của Giô-ách (798-782 TC) Y-sơ-ra-ên hồi sinh và thành công. Ha-xa-ên, chết (năm 800 TC) lực lượng của Si-ri suy giảm. Y-sơ-ra-ên xây dựng một lực lượng quân sự hùng mạnh làm cho Bên-ha-đát II của Si-ri phải lui về thế thủ và Y-sơ-ra-ên chiếm lại được một số lớn đất đai. Khi bị A-ma-xia vua Giu-đa thách đố, thì Giô-ách đem quân Y-sơ-ra-ên đánh chiếm Giu-đa, đạp đổ một phần tường thành Giê-ru-sa-lem (IISu 2Sb 25:17-24) và cướp lấy đồ đạc trong cung vua và trong đền thờ và bắt tù binh đem về Sa-ma-ri.

Tiên tri Ê-li-sê vẫn còn sống lúc Giô-ách lên ngôi vua. Kinh Thánh không nói gì nên chúng ta có thể kết luật là cả Giê-hu lẫn Giô-a-cha đều không có liên lạc gì nhiều với tiên tri Ê-li-sê. Nhưng Giô-ách lại đi thăm Ê-li-sê lúc tiên tri sắp chết (IIVua 2V 13:14 tt). Bằng một hình ảnh rất sinh động. Ê-li-sê bảo đảm cho Giô-ách rằng vua sẽ thắng quân Si-ri . Du có bối rối trước cái chết của Ê-li-sê, giô ách vẫn không phục sự Đức Chúa Trời, không từ bỏ thờ hình tượng. Tuy nhiên, triều đại Giô-ách đánh dấu một điểm ngoặt trong việc Chúa ban phước cho Y-sơ-ra-ên như lời tiên tri của Ê-li-sê.

VUA GIÊ-RÔ-BÔ-AM II (Jeroboam II)

Là vua thứ tư của dòng họ Giê-hu, là một vị vua xuất sắc, cai trị Vương quốc miền Bắc trong 41 năm, kể cả 12 năm cùng cai trị chung với vua Cha (793 - 753 TC). Sự bành trướng rộng lớn về chính trị và thương mại của Y-sơ-ra-ên dưới sự lãnh đạo của Giê-rô-bô-am được tóm tắt trong lời của tiên tri Giô-na (14:23-29) khi Si-ri bị A-si-ri đe dọa thì Giê-rô-bô-am đã có thể lấy lại tới biên giới đông và bắc của xứ Y-sơ-ra-ên. Tường thành Sa-ma-ri được làm rộng thêm ra, và thành phố được củng cố. Đất Y-sơ-ra-ên được thái bình và thịnh vượng hơn tất cả mọi thời kể từ sau vua Sa-lô-môn; sự giàu có, xa hoa của Y-sơ-ra-ên trong thời này được phản ảnh trong sách A-mốt và Ô-sê. Đồng thời thì đạo đức tôn giáo lại suy đồi khiến hai vị tiên tri này phải khuyến cáo.

Khi Giê-rô-bô-am chết năm 753 TC. thì con ông là Xa-cha-ri lên nối ngôi, cai trị được 6 tháng thì Xa-cha-ri bị Sa-lum giết. (15:8-12)

CÁC VUA CUỐI CÙNG 753- 23 TC

Ba thế kỷ này đánh dấu sự suy đồi và sụp đổ của vương quốc miền Bắc trong khi vương quốc A-si-ri mở rộng sự cai trị đến tận Palestine. Từ tột đỉnh phồn vinh về kinh tế và thương mại, Y-sơ-ra-ên rơi xuống tình trạng lệ thuộc A-si-ri chỉ trong một thời gian rất ngắn.

MÊ-NA-HEM VÀ PHÊ-CA-HIA

Mê-na-hem cai trị Y-sơ-ra-ên gần 10 năm sau khi Sa-lum chiếm ngôi được một tháng và bị Mê-na-hem giết. Đối diện với sự tấn công của Tiếc-lác-phi-lê-se III hay Phun là người lên ngai vua A-si-ri năm 745 TC. Mê-na-hem phải triều cống để khỏi bị xâm lăng. Phê-ca-hia, con Mê-ra-hem cũng dùng một chính sách tương tựn như cha để tránh bị xâm lăng trong suốt hai năm ông cai trị.

PHÊ-CA 739 - 731 TC

Phê-ca hình như là lãnh đạo phong trào chống đối A-si-ri và chịu trách nhiệm về việc ám sát Phê-ca-hia ở Si-ri vị vua mới là Rê-xin tên lãnh đạo rất hiếu chiến. Cùng đương đầu với một kẻ thù chung, hai vua này liên kết nhau chống lại A-si-ri. Cho đến lúc này thì Giu-đa lãnh đạo việc chống lại A-si-ri đưa lên ngôi. Dù liên hiệp Si-ri Y-sơ-ra-ên cố ép Giu-đa ủng hộ họ bằng cách xâm lấn Giu-đa (16:5-9; IISu 2Sb 28:5-15; EsIs 7:1-8:8) nhưng thất bại. Năm 732 TC. Tiếc-lác phi lê se chiến thắng Si-ri, chiếm Đa-mách. Rê-xin bị giết. Ở Sa-ma-ri dân Y-sơ-ra-ên giết Phê-ca và tôn Ô-sê lên làm tay sai cho vua A-si-ri.

Ô-SÊ VỊ VUA CUỐI CÙNG

Khi San-ma-na-se V nối ngôi Tiếc-lác-phi-lê-se III cai trị A-si-ri năm 727 TC. Ô-sê chấm dứt triều cống cho A-si-ri và dựa vào sự giúp đỡ của Ai-cập. Năm 726 vua A-si-ri bao vây Sa-ma-ri. Sau 3 năm bị vây hãm Ô-sê buộc phải đầu hàng. Vương quốc miền Bắc chấm dứt ở đây.

Dưới chính sách của A-si-ri nhằm phân tán người dân bị thua trận nên 28000 người Y-sơ-ra-ên bị bắt làm tù binh, bị phân tán ra khắp các vùng của Ba-tư. Ngược lại, dân Ba-by-lôn lại được đem qua định cư ở Sa-ma-ri và xứ Y-sơ-ra-ên bị giảm xuống thành một tỉnh của A-si-ri.

Qua hơn 2 thế kỷ dân Y-sơ-ra-ên đi theo đường lối của Giê-rô-bô-am I. Dân chúng thờ hình tượng, vi phạm điều răn thứ nhất của Đức Chúa Trời. Hết tiên tri này đến tiên tri khác cảnh cáo cả vua lẫn dân về sự trừng phạt của Đức Chúa Trời. Tội trong thờ hình tượng và không chịu nghe lời cảnh cáo kêu gọi họ trở về phụng sự Đức Chúa Trời, nên cuối cùng dân Y-sơ-ra-ên đã bị đầy đi làm phu tù. (IIVua 2V 17:1-23)

Bài làm:

1. Vương quốc miền Bắc còn có những tên nào nữa?

2. A-hi-gia đã thông báo như thế nào cho Giê-hô-rô-bô-am là ông sẽ làm vua?

3. Tại sao vị tiên tri từ Giu-đa lên lại bị giết trên đường trở về.

4. Tại sao Ba-ê-sa từ bỏ thành trì tại Ra-ma?

5. Om-ri đã làm gì để biến Y-sơ-ra-ên thành một cường quốc.

6. A-háp phát động việc thờ Ba-anh như thế nào?

7. Ê-li chống A-háp như thế nào?

8. Tại sao vương quốc miền Bắc quá yếu dưới thời Giê-hu .

9. Ai tiên báo sự bành trướng của Y-sơ-ra-ên dưới thời Giê-rô-bô-am?

10. Tại sao cuối cùng vương quốc miền Bắc sụp đổ.

11. Ê-li và Ê-li-sê có những phẩm tính lãnh đạo nào đã làm cho dân chúng chú ý đến thiêng liêng (thuộc linh)?

12. Hãy trưng những bằng chứng cho thấy Đức Chúa Trời đã nhân từ đối với vương quốc miền Bắc.

13. Phác họa tình trạng tôn giáo trong suốt thời gian vương quốc miền Bắc tồn tại. So sánh với vương quốc miền Nam.

14. Quyền năng của Đức Chúa Trời bày tỏ như thế nào qua những phép lạ do Ê-li và Ê-li-sê làm trong thời gian đó. Họ đã đáp lại những phép lạ này như thế nào? Nếu muốn dân chúng đi theo Chúa thì cần phép lạ đến mức độ nào?

* Tài liệu tham khảo:

(Xem phần tài liệu tham khảo ở cuối chương 8).

- Thiele, Edwin, RA Chronology of the Hebrew Kings . Grand Rapids : Zondervan Pub. House 1977

- The Mysterious Numbers of the Hebrew Kings. Rev. ed. Grand Rapids : Zondervan Pub. House , 1984.

- Wright, George. E. Biblical Archeology .Philadelphai: Westminster Press 1963